Инвестициялық жобаны экономикалық дәлелдеу

Жоспар

 

 

Кіріспе...........................................................................................................................3

 

1 Инвестициялық жобалардың теориялық негіздері

1.1 Инвестициялық жобаның  түсінігі,түрлері...........................................................5

1.2 Инвестициялық жобаларды талдау формалары.................................................9

1.3 Инвестициялық жобаларды бағалау  әдістері...................................................15

 

2 Инвестициялық жобаны экономикалық дәлелдеу

2.1 Инвестициялық жобаның экономикалық мәні және оның мәселелері........22

2.2 Инвестициялық жобаны экономикалық  талдау................................................27

2.3 Инвестициялық жобаны техникалық талдау.....................................................29

 

Қорытынды................................................................................................................31

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі...............................................................................32

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

             Инвестициялық жоба - халықаралық тәжірибеде кәсіпорынның даму жоспары бизнес-жоспар ретінде көрсетіледі, ол негізінен кәсіпорынның даму жоспарының құрамдастырылған сипаты болып табылады. Егер жоба инвестицияны тартумен байланысты болса, онда ол «инвестициялық жоба» деп аталады. Әдетте кәсіпорынның кез келген жобасы, қалай болса да, инвестицияның тартуымен байланысты болады. Жалпы түсінігі бойынша жоба – бұл белгілі бір мақсатқа жетелейтін кәсіпорынның іскерлігін өзгерту жайлы арнайы ұсыныс.

            Жобаларды әдет бойынша тактикалық  және стратегиялық деп ажыратады.  Соңғысының қатарына меншік түрінің  өзгерісін (арендалық кәсіпорынды,  акционерлік қоғамды, жеке кәсіпорынды,  біріккен кәсіпорындарды құру) немесе өндіріс сипатының түбегейлі (жаңа өнім өндірісі, толық автоматтандырылған өндіріске көшу) өзгерісін қарастыратын жобаларды жатқызады. Тактикалық жобалар, әдетте, шығарылатын өнім көлемінің өзгеруімен, өнім сапасын жоғарлатуымен және қонырғыларды жаңартуымен байланысты болады.Отандық тәжірибеде жоба түсінігі жаңа түсінік емес. Бұрынғы уақытта оның айырмашылығы кәсіпорынның дамуының негізгі бағыттарын заң бойынша осы кәсіпорыннан жоғары деңгейде тұрған экономикалық саланың анықтайтыны болып табылатын. Жаңа экономикалық жағдайларда кәсіпорын, яғни оның иелері және жоғары басқару құрамы өз келешектерін, барлық стратегиялық және тактикалық мәселелерін өз бетінше шешеді. Мұндай іскерлік инвестициялық жобалау тұрғысынан ерекше ұйымдастырылуы тиіс.

Болашақ инвестициялық  жобаның бизнес идеясы тұжырымдалғаннан кейін, кәсіпорын сол бизнес идеясын  іске асыра ала ма деген сұрақ  туады. Бұл сұраққа жауап беру үшін кәсіпорынның тиісті экономикалық саласының жағдайы мен сала шеңберіндегі кәсіпорынның салыстырмалы жағдайын талдау керек. Талдаудың осы түрі инвестициялық жобаны әзірлеу мен оны талдаудың алдан ала кезеңінің мазмұнын құрайды.

Инвестициялық жобаны техникалық талдау міндетіне мыналар жатады:

• жоба мақсаттарының көзқарастарына неғұрлым сәйкес келетін технологияларды анықтау;
• жергілікті жағдайларды талдау, оның ішінде шикізатқа, энергияға, жұмыс күшіне қол жеткізуді және оның құнын;
• жобаның іске асуы мен жоспарлаудың потенциалды мүмкіндіктерін тексеру.

Техникалық талдауды, әдетте, кәсіпорынның жеке сарапшылар тобы арнайы мамандарды шақыру арқылы жүргізеді. Техникалық талдаудың стандартты процедурасы қолда бар жеке технологияларды талдаудан басталады.Инвестициялық жобаның қаржылық талдау бөлімінде көлемді және еңбек сыйымдылығы жоғары. Бұл мәселені түпкілікті қарастыруға жекелеген тауарлар арналады.Инвестициялық жобалаудың қаржылық бөлімінің жалпы нұсқасы қарапайым тізбекке негізделген:

Кәсіпорын қызметінің соңғы 3 жыл ішіндегі қаржылық жағдайына  талдау жасау.

         Инвестициялық жобаны дайындау кезеңіндегі кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жасау. Негізгі өнім өндірісінің залалсыздығына талдау жасау.

Инвестициялық жобаны жүзеге асыру барысындағы пайда мен  ақша ағымдарын болжамдау.

Инвестициялық жобаның бизнес идеясы тұжырымдалғаннан кейін, кәсіпорын сол бизнес-идеянысын іске асыра ала ма деген сауал туындайды. Бұл сұраққа жауап беру үшін кәсіпорынның тиісті экономикалық саласының жағдайы мен сала шеңберіндегі кәсіпорынның салыстырмалы жағдайын талдау керек.

Жобаның көптүрлілігіне қарамастан, оларды талдау әдетте кейбір жалпы сызбаға сәйкес келеді, ол жобаның коммерциялық, техникалық, қаржылық, экономикалық және институционалдық орындалуын бағалайтын арнайы бөлімшелерден тұрады. Стратегиялық инвестордың көзқарасы бойынша, дұрыс жоба тәуекелді талдаумен аяқталуы керек.

         Жоба бастапқы қалпымен қабылданбауы қажет. Сонымен қатар жобаның түрі, мысалы, оның техникалық орындалмауы жағынан өзгеруі мүмкін және жаңартылған жобаны талдау басынан басталуы керек.

         Курстық жұмыстың басты мақсаты – жобалық талдаудың концептуалды негіздерін ғылыми теориялық тұрғыдан зерделеу.

       Осыдан келіп, курстық жұмысының негізгі міндеттері туындайды:

- Жобалық  талдауды маркетингтік тұрғыдан  қарастыру;

- Жобалық  талдаудың техникалық қырларын анықтау;

-Жобаның қаржылық талдауын және экономикалык талдауын айқындау;

- Жобаның  институцноналдық талдау жолдарын  көрсету

- Жобаны тәуекелді  талдау арқылы сараптау.

    Курстық   жұмысы кіріспеден, негізгі бөлімнен  және қорытынды мен әдебиеттер  тізімінен тұрады.

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 Инвестициялық жобалардың теориялық негіздері

 

1.1 Инвестициялық жобаның түсінігі, түрлері

 

      Инвестициялар  – біздің экономикамызда бұл  жаңа термин болып табылмайды. Орталықтанған жоспарлық жүйе  кезінде тек "капиталдық салымдар" деген түсінік қана қолданылды. Бұл түсінікте, негізгі қорлардың қайта өндірісі және оларды жөңдеуге кеткен шығындар да еңгізіледі.

       1994 жылғы  27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының  (ҚР) Заңына сай инвестицияларға  (толықтырулар мен өзгертулер еңгізу арқылы) келесідей анықтама берілді. "Инвестициялар – бұл, пайда алу мақсатында өндірістік қызмет объектілеріне салынатын мүліктік және интеллектуалдық құндылықтардың барлық түрі, сонымен қатар:

- акциялар және өзге  де коммерциялық ұйымдарға қатысу формалары;

- облигациялар және  өзге де қарыздық міндеттемелер;

- қозғалатын, қозғалмайтын  мүлік және мүліктік құқық,  ұстау құқығы мен тауарлардан  басқа, импортталатын және өткізуге  арналған, қайта өңделмейтін мүліктер;

- интеллектуалдық қызметке, авторлық құқыққа, патентке, тауарлық белгілерге, өндірістік үлгілерге, технологиялық процесстерге, ноу-хауға құқық;

- лицензияға негізделген  қызметтерді жүзеге асыру құқығы".

Инвестициялық жоба деген не?

       Капиталдың  ең маңызды белгісі - оның иесіне  пайда әкелу мүмкіндігі. Капиталды ұзақ мерзімде салу немесе инвестициялау – мұндай мүмкіндікті пайдалану формаларының бірі.

      Инвестор  тарапынан алғанда инвестициялаудың  мәні -  «ертеңгі күні» пайда  алу үшін «бүгінгі» пайданы  алудан бас тарту. Мұндай операциялар банктермен ссуда беруге ұқсас келеді. Сәйкесінше, капиталды ұзақ мерзімге салу туралы шешім қабылдау үшін екі негізгі болжамды белгілі бір дәрежеде дәлелдейтін ақпарат болуы тиіс:

1) салынған қаражаттар  толығымен өзін-өзі өтеуі тиіс;

бұл операция салдарынан пайда жоғары болу қажет. Яғни тәуекелдерді жабу үшін.

     Инвестициялық  жобалардың түрлері және мазмұны  әр түрлі болуы мүмкін. Яғни  бұлар құрылыс жобаларынын мүлікті  бағалауға дейін жоба сәйкес  келмеуі мүмкін.

     Уақытша  фактор – инвестициялық жобаны бағалауда негізгі рольді атқарады. Бұл графикте 3 даму фазаларын атап айтуға болады. Осы кезеңдер жобаның өмір сүру уақытын білдіреді.

     Бірінші  фаза. Кей жағдайларда толығыменен  анықтала алмайды. Бұл кезеңде  оның техника-экономикалық жағдайлары  талданады, маркетингтік зерттеулер жүргізіледі, жабдықтаушылар таңдалынады, потенциалды инвесторлармен тікелей жұмыс жүргізіледі.

     Инвестицияны  алдын-алу фазасының соңында инвестициялық  жобаның бизнес-жоспары болуы  қажет. Жоғарыда аталып кеткендей,  көп уақыт пен ақша қаражаттарын талап етеді.

     Келесі  бөлім инвестииялауды білдіреді  немесе жүзеге асыру фазасы. Бұл  фазаның басқалардан ерекшелігі  – бұл дамуы кезінде алдағы  фазалардын едәуір мөлшерде шығындарды  талап етеді.

     Бұл бөлімде  кәсіпорынның тұрақты активтері қалыптасады. Кейбір шығындар (персоналды оқыту, тағы басқа) өнімнің өзіндік құнына енгізілуі мүмкін.

    Негізгі құралдың  жұмыс істегенінен бастап, үшінші  фаза, эксплуатациялық фаза іске  қосады. Бұл фазада өнімді өндіру  басталуымен және қызмет көрсетулермен сипатталады.

    Халықаралық  тәжірибеде кәсіпорынның даму  жоспары бизнес-жоспар ретінде  көрсетіледі, ол негізінен кәсіпорынның  даму жоспарының құрылымдастырылған  сипаты болып табылады.Егер жоба  инвестицияны тартумен байланысты  болса, онда ол «инвестициялық жоба» деп аталады. Жалпы түсінігі бойынша жоба – бұл белгілі бір мақсатқа көзделетін

кәсіпорынның іскерлігін жақсарту жайлы арнайы ұсыныс.

     Жобаларды  әдетте тактикалық және стратегиялық  деп бөледі. Стратегиялық жобаның  қатарына меншік түрінің өзгерісін (арендалық кәсіпорынды, акционерлік қоғамды, жеке кәсіпорынды құру) немесе өндіріс сипатының түбегейлі (жаңа өнім өндірісі, толық автоматтандырылған өндіріске көшу) өзгерісін қарастыратын жобаларды жатқызамыз. Тактикалық жобалар, әдетте, шығарылатын өнім көлемінің өзгеруімен, өнім сапасын жоғарылатумен және қондырғыларды жаңартуымен байланысты болады.

     Қазақстанның  тәжірибесінде жоба түсінігі  жаңа ұғым емес. Жаңа экономикалық  жағдайларда кәсіпорын, яғни оның  иелері және жоғары басқару құрамы өз келешектерін өз бетінше шешеді. Мұндай іскерлік инвестициялық жобалау тұрғысынан ерекше ұйымдастырылуы тиіс.

Инвестициялық жобалардың талдауы олардың жіктеулеріне негізделуі қажет, оны біз 1-ші кестеден көре аламыз.

     Инвестициялық  жобаның негізгі бөлімдері:

     1) Инвестициялық жобаның қысқаша сипаттамасы.

    2) Жобаның негізгі идеясы.

     3) Нарықты  талдау және маркетинг тұжырымдамасы.

     4) Инвестициялық  жобаны орындау процесіне қажетті  материалдық                          ресурстардың көлемін негіздеу.

    Жобаның орындалуының  техникалық негізіне сипаттама.

Жобаның тұрған жері.

Басқаруды ұйымдастыру.

Қажетті еңбек ресурстары.

Жобаның орындалу кестесі.

    Жобаны қаржымен  қаржылануына сипаттама және  оның тиімділігін бағалау.

 

 

 

Жіктелуі	Түрлері
Қажетті инвестицияның  көлемі бойынша:	- Кіші жоба - Мега жоба
Жобаны жүзеге асыру  мерзімі бойынша:	- Қысқа - Орта - Ұзақ
Тәуекелге қатысты:	- Тәуекелді - Тәуекелсіз
Жобаның қатысушысы бойынша:	- Мемлекеттік - Біріккен      -  Шетел  инвесторлар
Ақша ағымының типі бойынша:	- Жай - Жай емес
Жобалар арасындағы қарым-қатынастары  бойынша:	- Тәуелсіз - Өзара бірін-бірі  жоққа шығару - Орнын толтыру - Өзара әсер ету

 

     Кәсіпорынның  нақты бір жобаға қатысты инвестициялық  іскерлігінің жалпы реттелуі жобалық цикл түрінде қалыптасады және ол цикл келесі кезеңдерге ие:

    Жобаның тұжырымдалуы – бұл кезеңде кәсіпорын жетекшілерінің жоғары құрамы кәсіпорынның ағымдағы жағдайына талдау жасап, кәсіпорынның ары қарай дамуының пайдалы бағыттарын анықтайды. Талдау нәтижесі бизнес идеясы түрінде рәсімделіп, кәсіпорынның неғұрлым маңызды міндеттерін шешуге бағытталады. Бұл кезеңде идеяны жүзеге асыруға қатысты едәуір дәлелді аргументтер болуы тиіс. Егер олардың барлығы бірдей дәрежеде пайдалы және іске асырымды болса, онда даярлаудың соңғы кезеңінде олардың ішінен неғұрлым тиімдірегін қабылдау үшін бір мезгілде бірнеше инвестициялық жобалар әзірленеді.