Инвестициялық қызметті жетілдіру және тиімділігін арттыру жолдарының даму перспективалары

     Қазіргі кезде Қазақстан экономикасының алдында маңызы жағынан ең басты  және жүзеге асырылуы бойынша ең күрделі  мәселе – экономиканы құрылымдық жаңарту тұр.

     Бұл мәселені шешудің объективті мүмкіндігі бар екендігін төмендегі кестедегі мәліметтерден көреміз.( кесте 2.1.)

                                                                                                                  Кесте 1.

ҚР-ның 1995 – 2007 ж аралығындағы дамуының макроэкономикалық көрсеткіштері. 

      Кестеде ҚР 1995 – 2007 ж аралығында статистикалық мәліметтері негізінде құрастырылған.

      Кестенің  мәліметтерінен үлттық экономиканы 1996 ж едәуір сауықтыру жүргізілгендігін көруге болады: ЖҰӨ салыстырмалы бағамен  өсті, инвестиция тұтынудың мүмкіндігін  анықтайтын өндірістің баға индекстері төмендеген (1999 ж бұл көрсеткіш теріс шаманы көрсетті); ал тартылған инвестициялар көлемі елеулі қарқынмен өсуде.  

2.2. ҚР шетелдік инвестициялар ағымын талдау 

      Қазақстанда инвестициялық қызмет- қаржыландырудың  ішкі және сыртқы көздері есебінен ұдайы өндіріс процесінің қайта  дамуына бағытталған. Мемлекет бұл комплексті құруға арналған факторлар, дүниежүзілік шетелдік капиталды назарға алып отыр.

      Бұл қатаң позицияны ҚР Президенті Н. Ә. Назарбаев «Біздің міндетіміз – Қазақстанды дүниежүзілік қоғамдастықтың көзқарасы бойынша инвестиция үшін, инвесторларды маңызды салаларда белсенді түрде ұсынатын қолайлы орын» деп ерекше атап кеткен.

      Республикада  толығымен қабылданған инвесторларға  қолайлы жағдай жасауға арналған шешімдер шетелдік инвесторларының  Қазақстан экономикасына біршама  ағын көлемін бейімдеді. Оған бүгінгі күнде шамамен 40 елдер өзінің қаржы ресурстарын салады. Соған байланысты мемлекетпен тікелей инвестицияны назарға алу бойынша келісім жасалды. (кесте 2.2).

Кесте 2.

ҚР тартылған  шетелдік инвестициялар ағыны. 

      Жоғарыда  ҚР тартылған шетелдік инвестициялар  ағыны туралы мәліметтер көрсетілген. Кесте мәліметтері жалпы 40 елдер және халықаралық ұйымдар бойынша берілген.

      Кесте мәліметтеріне көз жүгіртетін болсақ, онда ҚР 2005 – 2007 жылдар аралығында тартылған шетелдік инвестициялардың көп көлемін АҚШ, Ұлыбритания және Швейцария құрайды. Ал нақтырақ сөз қозғайтын болсақ АҚШ-н осы жылдар аралығында 3559,7 млн АҚШ доллары, Ұлыбританиядан 1815,9 млн АҚШ доллары және Швейцариядан 1511,5 млн АҚШ доллары ҚР тартылған.

      Сонымен қатар ҚР 2005-2007 жылдары ең аз көлемде тартылған инвестициялар көлемін Богам аралдары, Бельгия және Германия мемлекеттері көрсетіп отыр. Бұларға нақты тоқталып кететін болсам Богам аралдарынан мемлекетімізге 3 жылдар аралығында небәрі 0,9 млн. АҚШ доллары, ал Германиядан 2005 – 2006 жылдар аралығында ешқандай қаражаттар тартылмай, тек ғана 2007 жылы 1,0 млн. АҚШ доллары және бельгиядан 2005 – 2007 жылдары 1,5 АҚШ доллары тартылғанын айта аламыз.

     Қазақстан келісімді түрде орташа жандық көрсеткіш  бойынша ТМД мемлекеттерінің  шетелдік инвесторлары арасында лидер болды, яғни 1993 – 2003 жылдар периоды бойынша шамамен халық бойынша тікелей шетелдік инвестиция 2003 долларды құраған.

      Елімізге  шетелдік инвестицияларды жүзеге асыру  варианттарын таңдау кезінде шетелдік инвесторлар екі негізгі маментті есепке алады: алатын табыстың шешімі және тәуекелдік дәрежесі. Егер осы екеуінің арасындағы арақатынас минималды деңгейден аз болса, онда инвестор инвестициялау туралы шешімді қабылдамайды. Егер үкімет жобаның жүзеге асыруына қызығушылық білдірсе, ол күтілген табыстың мөлшерін дотациялар, әр түрлі жеңілдіктер, кепілдіктер беру жолымен арттыра алады.

      Сонымен менің ұсынатын ұсынысым,алдағы кезеңде ҚР отандық инвесторлардың жағдайын ойлап, соларды жетілдіру шараларын жасағанымыз дұрыс болар еді. Себебі біздің қаражаттарымыз шетелдерге кетіп жатыр. Егер өзіміздің отандық инвесторлар болса, онда біздің қаражаттарымыз өзімізде қалар еді және шетелдерге жалтақтамас едік. 

2.3. Экономика салалары  бойынша негізгі  капиталға салынатын инвестицияларды талдау 

      Төменде экономика салалары бойынша негізгі капиталға салынған инвестицияларды көруге болады. (кесте 2.3).

                                                                                                                       Кесте 3.

Экономика салалары бойынша негізгі капиталға  салынған инвестициялар.

      Экономика салалары бойынша негізгі капиталға салынған инвестицияларды талдайтын болсақ жоғарғы кесте мәліметтеріне сүйенеміз. Мәліметтер жалпы 2007 жыл бойынша берілген.

      ҚР  2007 жылда экономика салалары арасында ең көп көлемде инвестиция тартылғаны өнеркәсіп болып отыр. Өнеркәсіпте 189142 млн. тг аударылған, барлық инвестиция жалпы көлеміндегі үлес салмағы 59,8 % құрап отыр. Сонымен қатар екінші орынды – таукен өнеркәсібі көрсетеді. Инвестиция бұл салаға инвестицияның жалпы көлеміндегі 47,8 % құрайтын 151142 млн. тг тартылған.

      Ал  бұдан кейінгі айтарлықтай көлемді  жылжымайтын мүлікпен жүргізілетін операция және тұтынуға қызмет көрсету  саласы ұстап отыр. Нақтырақ айтатын  болсам бұл салаға 76455 млн. тг көлемді  көрсететін инвестиция тартылған. Бұның  инвестицияның жалпы көлеміндегі үлес салмағы 24,2 % құрайды.

      Сонымен қатар экономика салаларының  ішінде ең аз көлемде инвестиция тартылғандарын айта кететін болсам, олар балық  аулау және балық асырау (6 млн. тг, яғни инвестицияның жалпы көлеміндегі  үлес салмағы жоқ немесе болса да өте аз) , қаржылық қызметтер (449 млн. тг, бұл инвестицияның жалпы көлемінде 0,1 % үлес салмақты көрсетеді), сол сияқты білім беру, мемлекеттік басқару, ауылшаруашылығы, аң аулау және орман шаруашылығы және т.б. салалар.

      Сонымен менің ұсынатын ұсынысым,болашақта жасалынған талдау негізінде ҚР ауылшаруашылығына, соның ішінде аң аулау және орман шаруашылығына инвестицияларды көп көлемде тартқаны дұрыс болар еді. Себебі қазіргі кезде біздің экологиялық жағдайымыз өте нашар халде. Сондықтан осы мәселелерге көңіл аударып арнайы іс-шаралар жасағанымыз дұрыс болар еді.Менің ойымша,мына шараларды жүзеге асырған дұрыс деп ойлаймын,яғни аң аулау және орман шаруашылығына байланысты мемлекеттік шаралар өткізу керек және оған мемлекет тарапынан  қаржы аудару керек деп ойлаймын. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3. Инвестициялық қызметті  жетілдіру және  тиімділігін арттыру                   жолдары 

3.1. Инвестициялық тартымдылықты әлеуметтік салаға жұмылдыру 

      Әрбір елдің инвестициялық тартымдылығын  қазіргі кезде кредит рейтингісінің өлшемімен бағалау кең орын алуда. Рейтинг эмитенттің несие беру қабілетін көрсететін қолайлы құралы ретінде инвесторлар арасында жан-жақты қолдау табуда.