Инвестиция операция есебі

    Егер  бағалы қағаздың номиналы валютада болса, онда сыйақы валютада есептеледі:

    • шығындар сомасына:

    Дт 1858 «Банктің шетел валютасы бойынша  валюталық қысқа позициясы»

    2858  Банктің шетел валютасы бойынша  валюталық үзақ позициясы»

    Кт 2730   «Айналысқа   шығарылған   өзге   бағалы   қағаздар бойынша еептелген шығыстар» және бір уақытта есептелген шығындар сомасына теңге бойынша жазылу жасалынады:

    Дт 5301 «Айналысқа шығарылған облигациялар бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар»

    Кт 1859 «Шетел валютасының теңгемен көрсетілген  қарсы құны (валюталык ұзақ позиция)»

    2859  «Шетел  валютасының  теңгемен  көрсетілген  қарсы құны (валюталық қысқа позициясы)».

    Есептелген  сыйақьшы төлеу бағалы қағаздарда керсетілген  мерзімде жүзеге асырылады. Көп жағдайларда  әрбір жарты жыл сайын жүргізіледі:

    Дт 2730 «Айналысқа шығарылған өзге бағалы қағаздар бойынша есептелген шығыстар»

    Кт   1050 «Корреспондентік шот».

    Егер  бағалы қағаздар валюта да болса:

    •   сыйақыдан алғашқы сату:

    Дт 1858 «Банктің шетел валютасы бойынша  валюталық қысқа позициясы»

    2858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық* үзақ позициясы»

    2803 «Айналысқа шығарылған бағалы  қағаздардың атаулы

    құны   мен   олардың   сату   бағасы   арасындағы   айырма»

    (сыйлықақының  амортизация сомасына) Кт  1050 «Корреспондентік  шот». және бір уақытта теңге  бойынша: Дт  5301 «Айналысқа шығарылған облигациялар бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар» Кт  1859  «Шетел  валютасының теңгемен  көрсетілген  қарсы құны (валюталық ұзақ позиция)»

    2859 «Шетел  валютасының теңгемен  көрсетілген  қарсы құны (валюталық  қысқа позиция)»;

    Бағалы  қағаздарды етеу олардың атаулы құны бойынша жаса-лады, сонымен қатар  белгіленген сыйақы сомасы төленеді. Айна-лымға шығарылған бағалы қағаздарды өтеу, оларды банктің сатып алуымен  жасалады:

    Дт 2301 «Айналысқа шығарылған облигациялар»

    Кт  1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»

    2303 «Айналысқа шығарылған басқа  да бағалы қағаздар».

    Банк  және бағалы қағаздарды ұстаушы келісімі бойынша бағалы қағаздар мерзімінен ерте сатып алған уақытта атаулы құн мен сатъш алу бағасы арасындағы айырма банк табысына жатқызылады.

    Банктің айналысқа шығарған облигацияларының есебі мысалын қарастырамыз.

    Кт 2301 «Айналысқа шығарылған облигациялар»   1 582 500,00 Банктің есеп саясатына сәйкес ай сайын/ күн сайын сыйақымен  айналысқа шығарылған пайыздық облигациялар бойынша сыйақы есептеледі. Бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба жасалады: Дт 5301 «Айналысқа шығарылған облигациялар бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар»    10 000,00 Кт 2730 «Айналысқа шығарылған езге бағалы қағаздар бойынша есептелген шығыстар»                                                                                                                                                                                                                                             

    РЕПО  және кері РЕПО операцияларының есебі

    Екінші  нарықта мемлекеттік бағалы қағаздардың  өтімділігін қолдау үшін сатып алу-сату мәмілесінен басқа қайтадан сатьш  алу келісімі немесе РЕПО және кері РЕПО операциясының мәмілесі жүзеге асырылады. РЕПО және кері РЕПО операциялары мемлекет-тік бағалы қағаздардың екінші нарығындағы екінші деңгейдегі банктер - алғашқы делдалдардың өтімділігіне демеу жасау бойынша басты құрал болып отыр, сонымен қатар мемлекеттік бағалы қағаздар нарығыңда өзінің жалпы өтімділігіне оңгайлы әсер етеді. РЕПО және кері РЕПО операцияларын ¥лттық банк ноталары, МЕККАМ, МЕОКАМ және МБҚ мен жүргізуге болады, РЕПО операцияларын жүргізу үшін келісімшарт жасалады. 1996 жылдың 28 наурызынан «Қазақстан Республикасының мемле-кеттік бағалы қағаздарымен РЕПО және кері РЕПО операцияларын жүргізу Ережелеріне» сәйкес РЕПО операциялары - екі бөлімнен тұратын, қаржылық операция: бірінші бөлімде (РЕПО-вы ашу) Үлттық банк бағалы қағаздарды қатысушылардың бір мерзімді міндеттемелерімен бірге алғашқы делдалға сатады, екінші бөлімде (РЕПО-ны жабу) Үлттық банк аталған багалы қагаздарды сатып алуга міндеттенеді, ал алғаиіқы делдал - РЕПО келісімшартында белгіленген мерзім ішінде Үлттық банкке оларды ақша қаражатта-рына ауыстыру арқылы қайтарады. Кері РЕПО операциясы екі бөлімнен тұратын қаржылық операция: бірінші бәлімде (РЕПО-ны адіу) Үлттық банк бағалы қағаздарды қатысушыларының бір мерзімді міндеттемелерімен бірге екінші бөлімде (РЕПО-ны жабу) алғашқы делдалдан сатып алады, онда Үлттық банк бағалы қағаздарды сатуға міндеттенсе, ал алғашқы делдал - РЕПО келісім-шартында белгіленген мерзім ішінде оларды ақша қаражаттарына ауыстыру арқылы сатып алуға міндеттенеді. Яғни, РЕПО (герит-сһазе а§геетепі) - тіркелген баға бойынша кері мәмілені жақ-тардың жүргізуі туралы форвардтьщ міндеттемелермен ілесіп жүретін құнды қағаздарды сатып алу-сату мәмілелерін жасау. 
 
 
 
 

ІІІ. ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ   ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫ ТАЛДАУ

3.1 Қазақстандағы  инвестициялар жағдайының көрсеткіштері 

       Инвестиция   тартуға байланысты  атқарылып жатқан  жұмыстар  да  жеміссіз емес. Қала бойынша  бүгінде  әлімнің  52 елінің  серіктестерінің  қатысуымен құрылған 127 біріккен және 218  шетелдік кәсіпорындар жұмыс  істейді. Атқарылған жұмыстың  нақты  көрсеткіші ретінде  - қала  экономикасындаға  инвестициялардың көлемі 2,9 млрд. – тан астам АҚШ долларын құрады. Өткен  жылдың  қорытындысына қарай, негізгі  қорды  инвестициялар  134185,6 млн. тенгені құрады, бұл дегеніміз 925,5 млн. АҚШ долларына  жуық қаржы.

        Астана қаласында  шетелдік  компаниялар  ұсынықты жұмыс  істеуде. «Ахсель Холдинг» компаниясының  өз қаражаты есебінен «Ахсель» бизнес орталығы мен «Рамстор» сауда үйі салынды. «Окан Холдинг» компаниясымен салынған «Окан – Интерконтиненталь - Астана» бесжұлдызды  қонақүйі келушілерге  қызмет көрсетуде. «Испат - Кармет» ашық акционерлік  қоғамы жалпы құны 2 млн. АҚШ долларын құрайтын «Аквапарк» ойын – сауық кешеннің құрылысын аяқтады. Ұлыбританияның  «Фитцпатрик Констракторс» компаниясы тарапынан 241 орынға  арналған қазіргі  заманғы   аурухана салынды.

        Жапон халықаралық  ынтымақтастық банкісі заемының қаражаттарынан «Астананың  халықаралық  әуежайын  қайта  жаңғырту» жобасы қаржыландырылуда. Тұрмыстық  қалдықтарды жою жүйесін жаңғырту  жобасы  Испан үкіметінің заемы қаражаттарының есебінен жүзеге асырылады.

        Жапон Банкісінің  елордалық инвестицияға  салған  қаржы көлемі 185 млн. АҚШ долларын құрайды. Оның ішінде  «Астана қаласын сумен жабдықтау және су  шығару» жобасын жүзеге  асыруға бағытталған қаржы – 165 мың. долларға  жеткен.

        Шет  мемлекеттердің  және  тікелей  шетелдік  инвестициялардың  гранттары  есебінен  қалада бұған қоса 6 жоба – 3 әкімшілік  ғимарат, Ислам мәдени орталығы салынуда, дипломатиялық  қалашық, цирк ғимараты, екніші кезектегі «Думан» ойын – сауық орталығы және  тағы  да   басқа   нысандар бой көтеруде. Бұдан тыс 35 мың көрерменге  арналған  стадионның  құрылысы, әлеуметтік – мәдени  нысандарға  арналған  бірнеше тұрғын үй  кешендері мен нысандарының құрылысы жоспарлануда. Астананы  дамытудың бас жоспарына сәйкес  Есілдің  сол жағалауындағы  нысандары  мен инженерлік  желілердің дамуына  бағытталатын  инвестиция  238,6 млрд. теңгені құрап отыр.

        Инвестиция деп  қаражаттарды  ұзақ мерзімге  белгілі  бір салаға  пайда  табу мақсатында  салуды білдіреді. Инвестициялық  қызмет ке  банктер  делдал ретінде  қатысады. Банктер  өздерінің  инвестициялық қызметінде  тиімді  инвестициялық саясат  жасай отырып  жүзеге  асырады.  Банктердің  инвестициялық  саясаты  инвестиция  портфелін  басқару  бойынша  стратегияны  құру және  іске  асыру шараларын, қалыпты қызметті, табыстылықты  арттыру, банк  балансының  өтімділігін қамтамасыз ету бағытында портфельді және  тіура инвестициялардың оптималды құрылымына  жетуді білдіреді. Банктың инвестициялық саясаты банктың банктың  басқармасымен  жасалады. Инвестициялық саясаттың  басты  элементтерінің бірі – банктың  валюта  - қаржылық портфелін, соның  ішінде  инвестициялық  портфелін басқарудың   тактикасы мен стратегиясын жасау болып табылады.

        Еліміздің инвестициялық аспектісі ірі салымдары қаржыландыру үшін жағдайлар жасауға, тауар өндіру және қызмет етуді жоғары тиімділікпен нарық қатынастары субъектілерінің сұраныстарына сәйкес ұлғайтуға бағытталуы тиіс.             Қазақстан экономикасын тұрақтандыру және дамытудың маңызды жолдарының бірі – инвестициялық қызметті ұлғайту, ең алдымен еліміздің ішкі резервтерін жұмылдыру және көбірек тиімді пайдалану болып табылады.             Қазақстан тәуелсіздікке қол жеткізген күннен бастап экономикалық жағдайда тұрақтандару, ішкі экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және инвестициялар тарту жөніндегі саясатты белсенді жүргізе бастады. Қазіргі уақытта жүргізілген нарықтық экономиканың оң нәтижелерін айқын көруге болады. Мәселен, Халықаралық валюта қорының мәліметтері бойынша 2001 жылы Қазақстан жан басына инвестиция тару көрсеткіші бойынша ТМД елдері ішінде алғашқы орындардың бірін иеленді.    Еліміздің инвестициялық аспектісі ірі салымдарын қаржыландыру үшін жағдайлар жасауға отандық және шетелдік қаражаттарды келтіруге, тауар өндіру және қызмет көрсетуді үлкен тиімділікпен нарық қатынастары субъектілерінің сұраныстарына сәйкес ұлғайтуға бағытталуы тиіс.    Жеке инвесторлар Мемлекеттік инвесторларға қарағанда коммерциялық табысты көбейтуге өте құштар. Олар тауарларды және қызмет көрсетуді сұраныстарымен ұштастыра отырып арттыруға, өндірістің түрлі жобаларымен нағыз тиімділерін пайдалануға тырысады. Міне, сондықтан да, жеке инвесторлардың өндірісті дамыту белсенділігін қолдай отырып, мемлекет тарапынан оларға қолайлы жағдайлар жасауға, атап айтқанда, салық салу, несие беру, кедендік пошлиндер жағынан едәуір жеңілдіктер беруге тиіс.             Қазақстан үкіметі 1996 жылы 1996-1998 жылдарға арналған мемлекеттік инвестициялық бағдарлама қабылдады. Бұл бағдарламаға қаржылық секторды, құқықтық реформаны, мұнай және газ өнеркәсібін, су ресурстарын, энергетика, көлік, ауыл шаруашылығын, құрылысты, коммуналдық шаруашылықты, шұағын және орта бизнесті қолдауды дамытудың жобалары енгізілді.          
 
 
 

3.2 Халық Банкінің  инвестициялық есебі

    Осыдан 5 жыл бұрын Қазақстан ТМД аумағында зейнетақымен қамтамасыз етудің жана жинақтаушы жүйесіне жоспарлы түрде көшкен ең бірінші ел болды. Бұл жүйе еліміздің қаржы саласын сауықтыруда елеулі рөл атқарып, қор рыногының дамуын жеделдетіп, мемлекетіміздің сыртқы қаржы кездеріне тәуелділігін төмендеткені ақиқат. Осы абыройлы аралықта еліміздің жаңа жинақтаушы зейнетақы қорлары нағыз бәсеке арқылы тәжірибе жинақтады. Зейнетақы реформасын ең тәуекелшіл реформа деп атауға болады. Бұл жерде түрлі салымдардан әбден аузы күйген салымшылар ғана емес, жана зейнетақы қорлары да күн сайын құбылған қаржы операциялары мен теңгенін инфляцияға ұрынып жатқанына қарамай үлкен тәуекелге барды.

    Бүгінде елімізде 16 жинақтаушы зейнетақы қоры бар екен. Бірақ республика тұрғындарының санына шаққанда бізге 5-6 қор да жеткілікті болған болар еді. Түптің түбінде бұл салада жүріп жатқан өзгерістер осыған алып келері анық. Яғни, қорлар үлкен бәсекенің нәтижесінде бір-бірімен бірігіп, әлдісі әлсізін жұтып қоюы әбден мүмкін. Өйткені қазіргі таңда зейнетақы қорларының шамадан тыс көп болуы олардың өздеріне де қиындықтар туғыз қоймай, салымшылардың да шақшадай басын шарадай етіп отыр. Себебі зейнетақы қорын таңдау — базардан көйлек таңдау емес. Оның үстіне қорлардың саны азайса, олардың қызметін бақылап отыру мемлекет үшін де тиімді арі оңтайлырақ болған болар еді.

    "Қазақстан Халық банкінің жинақтаушы зейнетақы қорының" тыныс-тіршілігіне, жеткен табыстары мен оның өсу жолындағы кедір-бұдырлы мәселелерге кеңінен тоқталып көрелік.

    Алдынғылар қатарында көрініп келе жатқан аталмыш қорды республикамыздағы ЖЗҚ-ның көшбастаушысы деп атауымыздың да өзіндік қисынды делелдері бар. Қазіргі күні бұл қордың салымшылары 1 000 000-нан асады. Кдзіргі уакытга қордың төленген жарғылық капиталы 630 миллион теңгені құрайды, меншікті капитал мөлшері 1318 миллион теңге, резервтік капиталы 154 миллион теңге.

    "Қазақстан  Халық банкінің жинақтаушы зейнетақы  қоры" ЖАҚ-ы өзінің миллионыншы  -салымшысын электрондық базада үстіміздегі жылдың 1 тамызында тіркеген. Осы сәтті сарыла күткен аталмыш ЖЗҚ-ы бұл ерекше оқиғаны, әрине, салтанатты түрде атап өтті. Миллионыншы салымшы атанган Қызылорда облысы Шиелі ауданы Аяғабас ауылында тұратын 29 жастағы мектеп мұғалімі Әли Ерболатұлы Сәдуақасов түрлі-түсті теледидарға ие болып, қор жетекшілерінің құттыктау хатын алған. Мұндай қошеметке ие болған жүз салымшы қатарында қарапайым жұмысшылар, үкімет мүшелері, белгілі кәсіпорындардың басшылары, ірі банк жетекшілері, танымал өнер, білім, мәдениет қайраткерлері бар.