Курс лекций по страхованию

Аннуитет  бойынша сақтандыру сыйлықақысын анықтау үшін жалпы халық үшін қайтыс болу кестесі пайдаланылады, ал денсаулық көрсеткіші жоғары халық құрамы үшін тиісінше қайтыс болудың мейлінше төмен коэффициенті  пайдаланылады.     

1. Жай өмірлік аннуитет – сақтанушының барлық өмірі ішіндегі тұрақты төлемдер мөлшерімен белгіленген аннуитет.     

2. Кепілдік берілген төлем кезеңі бар өмірлік аннуитет– Сақтанушының өмір сүруі мен қайтыс болуына қатысы жоқ кепілдік берілген кезең ішіндегі белгіленген төлемдері бар аннуитет. Егер сақтанушының өмірі кепілдік берілген кезеңнен асып кететін болса, төлемдер өмір бойы жалғасады.     

3. Кепілдік берілген төлем кезеңі бар мерзімді аннуитет – Сақтанушының өмір сүруі мен қайтыс болуына қатысы жоқ кепілдік берілген кезең ішіндегі белгіленген төлемдері бар аннуитет. Егер сақтанушының өмірі кепілдік берілген кезеңнен асып кететін болса, төлемдер аннуитет шартының мерзімі аяқталғанға дейін жалғасады.     

4. Сатып алу сомасы бар өмірлік аннуитет – сақтанушының барлық өмірі ішіндегі және егер осы айырма оң болған жағдайдағы (шарттың қолданылу кезеңі ішіндегі инвестициялық кіріс қосымша төлем мөлшерімен есеп айырысу кезінде ескерілмейді) бастапқы сыйлықақы мен сақтанушы қайтыс болғанға дейін жүзеге асырылған жай сома арасындағы айырмаға тең қайтыс болу сәтіндегі қосымша төлемдері бар аннуитет.      

5. Бірлескен өмірлік  аннуитет – егер сақтанушы жұбайынан (зайыбынан) бұрын қайтыс болған жағдайда  жұбайына (зайыбына) төленетін аннуитет     

6. Құнсыздану төлемдеріне  индекстелген өмірлік  аннуитет.    

7.  Ауыспалы аннуитет  – төлем мөлшері сақтанушы таңдаған инвестициялық портфельдің нақты кірістілігіне (акциялар, облигациялар және басқа қаржы құралдары), қатысты аннуитет. Сақтанушы өзіне жай аннуитеттік кіріс төлемдерімен салыстырғанда тұрақты сатып алу қабілеттілігін қолдайтын кірістер төлемі жасалатындылығына үміттеніп, өзіне инвестициялық тәуекелді алады, сонымен бірге сақтандырушы ретінде өзіне тек шығыстар тәуекелі мен  актуарлық тәуекелді алады.  Тәртіп бойәынша мұндай   аннуитет барынша төмен төлемге (немесе барынша төмен кепілдік берілген кіріске) кепілдік береді, бірақ барынша төмен кепілдік беру мөлшері жоғары емес. Бұл инвестицияның тәуекел портфелінің кірістіліктің біресе түсіп, біресе көтеріліп, аса жоғары ауытқушылықта  болып отырғандығына себепші болады.

Тақырып 12. Мүлікті сақтандыру

     Мүлікті сақтандыруда сақтандыру объектісі  болып әр түрлі сақтанушының меншігіндегі, пайдалану иелігіндегі мүліктер табылады.Экономикалық арналымы –  сақтандыру жағдайларынан туындаған  шығындарды өтеу.

     Нарықтық  экономика жағдайында сақтандырудың  басты мақсаты өндіріс процесінде әр түрлі қауіп-қатерге ұшырауы  мүмкін негізгі және айналмалы капиталды  қорғау.

     Аса маңызды жағдай болып ауыл шаруашылығы  үшін сақтандырудың тиімді жүйесін  құру табылады.Табиғат апаттары мен  ауа-райының жағымсыз жағдайлары ауыл шаруашылығының  және мал шаруашылығының өнімділгіне түрлі қиындықтар туғызып, материалдық шығындар әкелуде.Бұл  өз кезегінде тек қана ауылшаруашылығына  ғана емес, бүкіл елдің халық шаруашылық кешеніне теріс әсерін тигізеді.Егер  бұрынғы КСРО – дағы заттай-материалдық  құндылықтарды сақтандырудың тәжірибесіне келсек, сол кездегі мемлекеттік  меншіктің экономикада және өндірістік емес салаларда басым болуы сақтандырудың  бұл түрінің дамуына субъективті  және объективті  кедергілер туғызған болатын:

     1.Ұзақ  уақыт бойы мемлекеттік меншікті  сақтандыруға тиым салынды, себебі,шығындардың  орнын толтыру бойынша барлық  мәселелер мемлекеттік бюджет  пен ведомстволық резервтік қорлар  есебінен жүргізілді.

     2.Кәсіпорындардың  өздері сақтандыруға қызығушылық  танытпады, сондықтан 1989 жылы  енгізілген мемлекеттік мүлікті  сақтандыру түрі кең өріс алып  дамымады.Сақтандыруға тек ұлттық  шаруашылықтың таяз, колхлз-кооперативті  секторы ғана ашық болды.

     1979 жылы совхоздардың мүліктеріне  міндетті сақтандыруды енгізгеннен  кейін де, бұл сақтандырудың түріне  жататын шаруашылықтың шеңбері  заңмен шектеулі болатын.

     Қазіргі уақытта көптеген кәсіпорындар мен  шаруашылық объектілері жеке меншік түрінде қалыптасқан.сақтанушыға  қатысты ешқандай шектеулер жоқ.Олар сақтандыру келісім-шартына отыру  немесе отырмауын өз бетінше шешеді.Осылайша экономиканың нарықтық бағыты мүлікті  сақтандырудың терең, әрі өрісті дамуына алғышарттар туғызады.

     Мүлікті сақтандыру тура,нақты шығындарды өтеуді қамтамасыз етуден басталады,яғни жойылған объектілерді қалпына келтіруден.

     Сақтандыру  объектілері ретінде өндірістік негізгі және айналым құралдары,ауыл шаруашылық өнімдері, мал шаруашылығы,көлік  құралдары, үй шаруашылық заттары, картиналар коллекциясы және т.б жатады. 

     Жеке  және заңды тұлғалардың мүлігін  сақтандыруда едәуір ерекшеліктердің  бары жөнінде айтып өттік.Заңды  тұлғалардың мүлігін сақтандыруда қарастыратын сұрақтарға кәсіпорынның өндірістік, ғылыми-техникалық және әлеуметтік қызметінде пайдаланылатын негізгі  құралдар, тауарлы-материалдық қорлар,ауыл шаруашылық өнімдері сияқты материалдық-заттай құндылықтардың жиынтығы кіреді.

     Негізгі құралдар мен тауарлы-материалдық  қорларды сақтандыру.Қарастырылып отырған  сақтандыру түріне кіретіндер:

• Ғимарат, ауылшаруашылық техникасы,құрылыстар, аяқталмаған күрдері құрылыс объектілері,инвентарь, аяқталмаған өндіріс сатысындағы өнім, шикізат, тауар және негізгі құралдар мен тауарлы-материалдық қорларға жататын басқа да мүліктер;

     Негізгі құралдар ұзақ уақыт эксплуатацияда болады.Алғашқы құна бойынша кәсіпорын  балансында есепке алынады.Эксплуатацияға байланысты құнын жоғалтып, тозады.

     Тауарлы-материалдық  қорлар өндіріс процесінде аз уақыт, бір өндірістік циклда қолданылады.Өз құнын дайын өнімген аударады.

     Өрт, апат,жауын-шашын, аяз болғанда, электр энергиясынан пайда болатын өрт, авария, жер асты суы; су тасқыны;ұшқыш  аппараттардың құлауы және т.б. апаттардың нәтижесінде бұзылу және жойылу кезінде  мүлікті сақтандыру қолданылады.

     Сақтандыру  жауапкершілігінен жанама шығындар (табыстан айырылу) аланап тасталады.Сонымен  қатар эксплуатация кезінде пайда  болатын коррозия,шіру және т.б. табиғи қасиеттері саналмайды.Сондай-ақ ерікті сақтандыру шарты мүлік қауіп-қатер  төніп тұрған жерде тұрса жасалмайды.Мысалы, су тасқыны,көшкін т.б.

     Электр  құрылғыларын сақтандыру ерекшеліктер.

     Электр  құрылғыларын сақтандыру оның конструктивті  күрделігімен,температура , шаң,ылғал  және т.с.с сыртқы орта факторларының  әсеріне сезімталдықпен ерекшеленеді.Электр құрылғылардың жиынтығына жататындар:

• өндіріс пен коммерциялық есептеу орталықтарында ,ғылыми зерттеулерде пайдаланатын ЭЕМ.
• Радиоактивті материалдарды қолданатын медициналық аппараттар, рентген аппараттары,ірі габаритті стерилизатор және емханаларда пайдаланатын электрондық және ядролық аппараттар.
• Ақпарат алмасу құралдары:байланыс құралдары,спутниктік байланыс, радио,теле бағдарламалар беру, радиолокациялық құрылғылар.
• Басқа да құрылғылар - өндірісте қолданылатын телевизиялық құрылғылар, таймерлер, электронды микроскоптар, диктофондар т.б.

Сақтандыру  жағдайына кірмейтіндер:

• Эксплуатацияға қатысты тозу;
• әскери жағдайлар (шиеленістер) және барлық азаматтық ретсіздік;
• сақтанушының немесе оның көмекшісінің қасақана іс-әрекеті;

• өндіруші немесе жеткізуші жауап бермейтін ақаулар. 
  

Тақырып 13. Азаматтық-құқықтық жауапкершілікті  сақтандыру

   Сақтандыру  жауапкершілігінің обьектісі, сақтандырушының  әрекетінен немесе әрекетсіздігінен  жапа шеккен  үшінші  жақтың  алдындағы  жауапкершілік.. Сақтанушы  мен сақтандырушы арасындағы  ұшінші  жақтың , заңды  немесе  жай тұлға болуына байланыссыз  оған ақы орнын  толтыру міндетті. Бұл жерде  сақтандыру  сумассы  қарастырылмайды.  Бұл белгілер  тек қана нақты жағдайда орын алады. Сақтандыру жауапкершілігінің ҚР-  ең танымал түрлері:

• Азаматтық –құқықтық жауапкершілігінің  танспорт иелерінің  сақтандыруы.
• Азаматтық жауапершілігінің  тасмалдаушы  сақтандыруы
• - Экология сақтандыруы
• - Азаматтық – құқықтық  жауапкершілік  аудитерлердің және аудиторлық организациялардың  сақтандыруы.

 

Көлік иелерінің  азаматтық – құқықтық жауапкершілік  сақтандыруы.

1 шілдедегі 2003 ж заңға сәйкес. Авто иелерінің азаматтық – құқықтық жауапкершілік  сақтандыру  міндетті түрдегі Азаматтық – құқықтық  жауапкершілік  транспорт иелерінің  сақтандыруы. Сақтандырудың басты мақсаты  транспорттың экспулатациясынан денсаулығына  зақым , зиян келтіргені үшін  көмек пен қамтамасыз етілуі.  Сақтандыру премиясының   размері  міндетті түрде  заңға сәйкестендірілген болуы керек және бұл  транспорт көлеміне  байланысты. 50% жеңілдік тек қана 1және 2 топтағы  мүгеднктерге арналған.

  Жолаушылар алдындағы тасмалдаушының азаматтық құқықтық жауапкершілігін  сақтандыру.

  Бұл сақтандырудың  обьектісі  ҚР – азаматтық заңға сәйкес  оның  жауапкершілігіне  байланысты  мүлікті  сақтандыруы .  Зардап  шеккендерге ақы орнын толтыру   болып табылады .  Сақтандыру оқиғасына байланысты ,  сақтандырушының  жауапкершілігі :

-Су  және Ауа тасмалдау бойынша  :

Әрбір зардапшының денсаулығына , өміріне  – 2000мрп өлім

• 1 топ -1600, 2 топ – 1200, 3 топ -800 егер мүгедектік болса ғана
• - Жарақат немесе басқа да денсаулыққа зиян  келсе,  Амбулаторлық немесе стационарлық  емге -200 мрп – дан асса   бірақ әрбір  күнгі стационарлық емге -15 мрп  -дан кем болмауы керек .

 

Аудиторлар  және аудиторлық  ұйымдардың  азаматтық- құқықтық жауапкершілігін  сақтандыру.

13 маусым 2003 ж ҚР  заңына сәйкес  міндетті  түрдегі  Аудитерлар  және  Аудиторлық  организация , азаматтық-  құқықтық жауапкершілік  сақтандыруы  .Бұның обьектісі  аудитордың  қорғауға арналған  олардың жауапкершілігіне  байланысты , аудитердің субьектілік  зардабы  аудиторлықты жүргізгенде  пайда болады.  Сақтандырудың  суммасы екі жақтың серіктестігіне  байланысты болады.

-200 мрп  Жеке кәсіпкер болса , аудитордың  жауапкершілігіне байланысты.

- 10000 мрп   серіктестіктің күніне байланысты  болады және аудитордың субьектісіне  байланысты соттың шешіміне байланысты. 

Міндетті Экологиялық  сақтандыруы.

01.01.06 ж Заңға неген Міндетті эколгиялық  сақтандыруы

Экологиялық тәуекелдердің түрі , шаруашылық және т.б  түрлері :

• Ауылшарашылық, орманшаруашылығы, аквамәдениет шарашылығы.
• Өндіру саласа
• Энергетика
• Металл өндіру
• Минерал шикізаты
• Химия саласы
• Тамақ саласы 
• Инфраструкт бағдарламасы
• Резинка ,эластомер  өндіру . Жеке кәсіпкер үшін 500-мрп, ал  заңды тұлға үшін 6500-мрп.

 

     31 желтоқсанда 1996 ж ҚР –ң Үкіметі № 1319 қаулы қабылдады . Міндетті түрдегі  авто транспорт иелерінің сақтандыруы туралы.  1998 ж сақтандыру премиясы  1 илрд  теңгеге  төңірегінде болды. 1999-2000ж-ж дейін осы көрсеткіш сақталды. Авто иелері мінднтті түрдегі сақтандыруды салық тірі деп таныды. Бұл жағдай көптеген келеңсіз жағдайларға соқтырды.  Бұл жағдайды алаяқтар   қолданды оларт бір полиспен барлық  регионда  қолданды. Осы кезеңде  нарық өте  бәсекеге қабілетті ж/е таңғаларлықтай  болды  сақтандыру туралы көптеген акция, жарнамалар жүргізілді.  Кең тәжірбиеде демпинг орын  алды. Бірінші жылдары сақтандыру компаниялары егжейлі- тегжейлі  жеңілдіктер  жасаса .Кейінен жеңілдіктерді батылрақ жасады.