Интернет ұғымы

      MTV парақтарының бастапқы бетіне қайтып оралу үшін Кейін (Назад) батырмасын шертеміз. Енді «Music» сөзін таңдап, келесі мәлімет парағына көшейік. Мұндайда экранға пайдалы хабарламалар шығады. Осы терезедегі Ашу (Открыть) батырмасын, сонан кейін ОК батырмасын шертіп, керекті мәліметті өз компьютеріңнің буферіне көшіріп аламыз. Одан ары қарай музыкамен танысуды жалғастыру үшін Бастау (Старт) батырмасын шерту керек. Ұнаған клипті өз компьютеріңе жазып алу мақсатында Ең тәуір жиырмасы (Лучшая двадцатка) атты парақты ашып, клиптің бейнесінде тышқанның оң жақ батырмасын шерту керек. Сонда пайда болған жанама менюден элементті ... деп сақтау (Сохранить элемент как ...) сөзін шертіп, экранға файлды сақтау диалог терезесін шығарамыз. Одан қатты дискінің керекті бумасын (көбінесе Интернет бумасы) таңдап алу қажет немесе жаңадан аты енгізілген бума ашса да болады. Соңында Сақтау (Сохранить) батырмасын басу керек. Егер бума аты көрсетілмесе, оларды көру үшін жұмыс үстеліндегі файл белгішесін екі рет шерту жеткілікті. Келесі жолы бұл мәліметтерді іздеп отырмас үшін көбінесе оларды Таңдамалы (Избранное) менюінің Бумаға енгізу (Добавить в папку) командасын таңдап, өзіңізге белгілі Ең тәуір жиырма (Лучшая двадцатка) деген атпен сақтауға да болады. Кейіннен ол қажет болғанда, көрсеткі программасы арқылы сол буманы таңдасақ, экранға оның байырғы парағы шығады. Егер жазылып алынған мәлімет көбейіп кеткен жағдайда, оларды сұрыптап басқа бумаларға орналастырып қойған дұрыс. 

      Web – парақтарын  көрсетуді басқару

      Көрсеткі  мүмкіндіктерін қарапайым түрде  басқару Түр (Вид) менюі арқылы орындалады. Бұл меню командаларының ал,ашқы тобы Internet Explorer терезесінің сыртқы түрін өзгерте алады, олар сапаптар тақтасының, қалып қатарының және қосымша тақталардың бейнеленуін басқарып отырады.                                

      Қаріптер (Шрифты) командасы Web – парақтарының қаріп түрлерін, олардың мөлшерін және қолданылатын символдардың кодталуын өзгерте алады. Соңғы мүмкіндік әр түрлі тілдерде жазылған құжаттардың дұрыс бейнеленуінқамтамассыз етеді.

      Тоқтату (Остановить) және Жаңарту (Обновить) командалары экранда ашық тұрған Web – парағына қатысты орындалады, бұл екеуінің алғашқысы – парақтың жүктелуін доғарса, соңғысы – оны қайталап жүктеу ісін орындайды, өйткені бұл құжатты оқығаннан бері ол өзгертілуі мүмкін, сондықтан оның өзгертілген нұсқасын қайталап жүктеу ісін орындаған абзал.

      HTML түрінде (В виде HTML) командасы  HTML кодын көру ісін атқарады. Кез келген Web - парағының ішкі мазмұны HTML атты арнаулы тілде жазылған. Браузерлер Web – парағын экранда осы тілдің кодтары арқылы жазылған бастапқы мәтінге сәйкес бейнелейді. Internet Explorer көрсеткісі тек Web – парағын бейнелеуді ғана емес, оның кодтарын да қарауға мүмкіндік береді. Ол біліміңді ары қарай жетілдіру мақсатында программалау мен дизайн жасау кезеңінде кәдеге жарап, өз қолыңызбен жасалған парақтарды неге әр түрлі күйде бейнеленуі түсіну үшін қажет болады.

      Толық экранға (Во весь экран) қатары көрсеткі программасын толық экранды режимге  көшіріп, оның парағын экранға толық  бейнелейтін күйге жеткізеді (меню жолы, аспаптар тақтасы көрсетілмейді). Бұл мүмкіндік қазіргі кездегі әр түрлі бейнелерді жасайтын мамандар үшін керек.

      Аспаптар  тақтасы мен меню қатарындағы  басқару элементтерінің көптігіне  қарамастан, көрсеткі программасының параметрлерінің өзгерту мүмкіндігі шектеулі. Параметрлерді толық масштабты баптаудан өткізу үшін арнайы Түр – Көрсеткі қасиеттері (Вид – Свойства обозревателя) командасын пайдалану қажет.  

                                            Іздеу серверлері.

      Интернет  жүйесіндегі мәліметтерді милиондаған  мекемелер даярлайды.                                         

Олардың кейбіреулері өз мәліметтерін 3-5 минут  сайын жаңартып отырады. Осындай  ақпарат мұхитында керекті мәліметті  қалай тауып алуға болады?!

      Мұндайда  көмек беретін іздеу серверлері бар. Оларда мыңдаған іріктелген құжаттардың, сайттардың және парақтардың адрестері сақталады.

      Көптеген  іздеу серверлерінің ішінде кең  тараған іздеу каталогтары (Directories) мен машиналары (search engines) бар. Олар сатылы құрылымдардан тұрады. Керекті құжат төменгі деңгейлерден біртіндеп анықтау тәсілімен ізделеді. Мысалы, сервер – каталогтың алғашқы деңгейінде Қаржы, Білім, Компьютерлер атаулары болса, Қаржы ұғымының екінші деңгеінде – Биржалар, Компаниялар, Банктар тәрізді сөздер кездеседі. Ал, үшінші деңгейде – банктар ұлттық, жеке меншіктегі, акционерлік т.б. топтарға бөлінеді. Осыылай пирамида тәрізді біртіндеп керекті ұғымды айқындай отырып, қажетті мәліметтерді жылдам тайып алуға болады.

      Каталогтар  құжаттарды спорт, машиналар, ойындар  тәрізді жалпы атаулар арқылы іздеуге ыңғайлы. Дегенмен, каталогтар Интернеттегі мәліметтердің тек бір бөлігін ғана қамтиды. Жетіспейтін мәліметтерді іздеу машиналары деп аталатын серверлер арқылы тауып алуға мүмкіндік бар. Көпшілікке танымал іздеу машиналарына мыналарды – Alta Vista, Yahoo, Lycos, Rambler, Yandex, IntoSeek, HotBot, Exsite – жатқызуға болады.

Мысалы, бізге қашықтан оқыту жөнінде  құжаттар керек болсын делік. Ол үшін Rambler іздеу машинасын пайдаланайық та, адрестік өріске оның алдын ала анықталған мынадай адресін енгізейік: www.rambler.ru. Іздеу машинасы терезесінің сұраныс қатарына (строка запроса) мынадай өзекті сөздерді (ключевые слова) – «қашықтан» + «оқыту» («дистанционное» + «образование») енгіземіз де, іздеу батырмасын шертеміз. Сонан кейін іздеу машинасы өз базасынан көрсетілген өзекті сөздер кездесетін құжаттарды іріктеп таба бастайды. Сұранысты одан әрі айқындай түсу мақсатында тағы да бір немесе бірнеше сөз енгізуге болады. Өзекті  сөздер көп болған сайын іздеу де сапалы бола бастайды. Егер қостырнақшаға алынған құрама сөздер енгізсек, онда машина сол сөздер кездесетін құжаттарды                                     тауып береді. Мысалы, «Ресейдегі қашықтан оқыту» сөздерін енгіздік делік. Rambler құрамында осы сөздер бар көптеген құжатарды тауып береді, олардан Красноярск, Томск,  Новосибирск университетінде қашықтан оқыту жүйелері бар екенін көреміз. Тышқан курсорының ашылған алақан бейнесіне айналу активі аймақтың көрсетілленін мегзейді де, сол сәтте тышқан шертілсе, онда сол сөзбен гипермәтін түрінде байланысқан жаңа құжат немесе Web – парағы ашылады. Осындай бір сөзбен гипермәтін түрінде байланысқан басқа құжат ашылсын делік, оны тез қарап шығып, керексінсек, көшірмесін жұмыс үстеліне орналастырамыз да, кейін желіден шыққан соң, асықпай ол құжатты зерттеп шығуға мүмкіндік болады. Егер ол құжат басқа символдармен өрнектеліп оқылмай тұрса, оның кодталу режимін өзгертеміз.

      Ол  үшін Вид-Шрифты командасын таңдап, МІМЕ Encoding өрісіне Windows – 1251 кодын орнатамыз немесе керісінше, КО18 – R кодын енгіземіз. Бұрынғы парақтарға қайтып оралғанда, мәтін қайта оқылмайтын түрге келсе, кодтау режимін тағы да өзгертуге болады. Көрген парағымыздаң адресін кейін тағы іздемес үшін, Таңдамалы (Избаранное) бумасына жазып қою қажет. Әрине, киберкеңестікті аралап жүргенше, керекті сайттардың адресін алдын-ала тауып алған жақсы екені белгілі. Жазылатын файлдар, үнсіз келісім бойынша, жұмыс үстелінде сақталады. Кейбір қызықты сайттар адрестері қосымша беттерде келтірілген. Ондай адрестер «Интернеттегі сарғыш парақтар» («Желтые страницы Интернет») кітабында толық жазылады.

      Электрондық почтаның белгілі  бір адресін анықтау. Мәлімет алушылардан олардың адресін сұрап алу керек, әйтпесе хабарлама алғанда оның «Кімнен»: («От»: (from:)) деген адрес өрісін қарау қажет. Электрондық почтаның адрестері Web парақтарында жиі кездеседі. Оған қоса, Internet Explorer программасының «People on the Web» деген каталогын пайдалануға болады, сарғыш парақтарды пайдалану туралы жоғарыда айтылған.

      Электрондық почтаны қолдану кезінде одан зиян шегуге бола ма? Иә, болады. Соныңызға түскендей тәсілмен мәлімет ұсынудан, мағынасыз үстіне-үсті қайталанып келе беретін хабарламалардан, нақты адрестерден деп келген өтірік мәліметтерден вирустар ілесіп келуі мүмкін. 

                                                         Usenet

      Usenet бір-бірімен жаңалықтар алмасып  отыратын бейкоммерциялық, бейформалдық, дәлірек айтқанда анархиялық  жүйелер тобы. Жаңалықтар басқа  желілердің хабарландыру тақталарындағы  мәліметтерге ұқсайды. Басында Usenet бірнеше комьютерден тұратын UUCP желісі болатын. Usenet Internet ішінде орналасады, дәлірек айтсақ, оның жартысынан көбі Internet-те жазылған.

      Жаңалықтар  тобы (newsgroups). Usenet-тегі жаңалықтар тобы – дүниежүзіндегі адамдардың пікірлесетін, яғни ақпарат алмасуына арналған электрондықпікірталас топтары. Мұндай жаңалық топтарында белгілі бір тақырыпқа арналған көптеген мақалаларды оқуға болады, олар әр түрлі тақырыптарды талқылауға да арналады. Usenet-тегі жаңалықтар ретінде оқыған мақалаңызға жауап беруге және өз ойларңызды мақала ретінде жариялауыңызға болады. Бұлар құрама сөздер арқылы белгілі бір тақырыптарға топтастырылады, мысалы, rec.sport.basketball.college тобы, мұндағы, rec – sport аталмыш тақырыптың спортқа арналған бөлігін көрсетіп тұр.

      Internet-пен  жаңа ғана байланыс  құрымды, енді  жұмысты қалай  бастасақ екен? Уақытты, әрі ақшаны бекер жоғалтпау үшін, алдыменжұмыстың сценариін жасап алған дұрыс: WWW-ден не тапқыңыз келетінін алдын-ала нақты анықтап алыңыз да, Web-ке кіріңіз, іздеу машинасының ішкі парағына ауысыңыз да, мәліметті тауып алыңыз. Бұны өзекті бір ғана сөз енгізу жолымен немесе арасында «+» таңбасы қойылған бірнеше сөздер арқылы да іздеуге болады. Іздеу тақырыбы көпшілік қызығатын мәселелердің бірі болуы мүмкін, мысалы, футбол, белгілі бір шикізат, не өнім, әлде бір мекеменің, басылымның немесе атақты адамның аты да іздеу негізі бола алады. Іздестіруді қайталау керек болып қалу ықтимал, әйтпесе кездескен қиындықтарды шешу үшін сізге көмек керек болуы да мүмкін. Керекті ақпараттар табылса, олардың ішкі беттеріне кіріңіз. Еш нәрсе табылмаған жағдайда, іздестіруді басқа сөздер арқылы жүргізу қажет. Өзіңізге белгілі URL адресін енгізіп, ондағы мәліметерді көруге де болады.

                                          URL адресі

         URL ұғымы «Uniform Resource Locator» деген  сөзден шыққан, яғни «ресурстардың  әмбебап атауы» деген ұғымды  білдіреді. Бұл желіге қосылған  компьютерлердің Web-тегі адресін  нақты, әрі дәл белгілеп, олардың  орналасуын ыңғайлы және бір мәнді түрде анықтайтын адрестеу тәсілі. URL  адрестерін көрші бөлмедегі достарыңызға немесе Австралиядағы таныстарыңызға жіберуіңізге болады, соның нәтижесінде олар да сол ақпараттарды сіз сияқты пайдалана алады. Бұл адрестер почталық адреске не телефон нөміріне өте ұқсас.

      Гиперорталарды (HTTP://) сипаттайтын, Gopher (Gopher:// мен FTP (FTP://)) ресурстарын, жаңалықтар топтарын электрондық хабарландыру тақталарын (News://) т.б. сипаттайтын   URL адрестері бар. URL кез келген ресурстың орналасуының нақты анықтаушысы. Қысқаша айтқанда, ол – көру программа (броузерлерге) белгілі бір іс-әрекетті орындататын нұсқау. Мысалы, мынадай адрес URL:http://www.rophet.ru /ogonyek/ - Огонек журналы сайтының Интернеттегі адресі. Осы адресті броузердің адрестер өрісіне енгізсек, Огонек журналының алғашқы іске қосу (бастапқы) парақтарын оқимыз.

      «URL адресі табылмай жатыр» деген хабарлама шықса, не істеу қажет? Ол әлі аяқталмаған, әлде қате терілген URL адресі енгізу кезінде (енгізгеннен кейін) оның дұрыс екеніне көз жеткізу керек. Терілген URL адресінің ішінде бос орын болмауы тиіс. 

      Гипермәтін, гиперорта

      Гипермәтін  және гиперорта ішіне басқа мәләметтерге сілтеу енгізілген өзге түсті мәтіннен немесе суреттен тұрады. Web парақтарындағы гипермәтіндік не жай қарапайым сілтеулер асты сызылған сөздер арқылы немесе белгіленген сурет көмегімен іске қосылды. Сол сөзді (суретті) тышқанмен шерткенде, сонымен байланысқан басқа құжат ашылады. Ол құжаттар мәліметтер ішіндегі басқа парақтарда, Web жүйесіндегі басқа тораптарда орналасып, бейнежазба, сурет немесе жазылған дыбыс күйінде боуы мүмкін. 

      Web-ті Gopher-мен және Wais-пен салыстыру

      Gopher жүйесі Web-тің алғашқы түрі болатын. Олар қарапайым мәтіндік құжаттар мен меню түрінде жасалды, WWW-дің артықшылығы болып саналатын гиперсілтемелер мен ішіне енгізілген графика болмаған. Wais қызмет жүйесі де Web-тің басқа бір түрі болатын, ол үлкен мекемелердің көлемді ақпараттарын іздеу және индексациялау жұмыстарын атқару үшін қолданылған. Бұл жүйелердің екеуі де әлі қолданылып келеді, Microsoft Internet Explorer (Netscape Navigator) программасы арқылы оларды қазір де пайдалану мүмкіндігі бар.