Управление кредитными рисками в условиях рынка РК: теория, оценка, пути снижения (на примере банков второго уровня)

5. Угроза стабильности банковского сектора, по нашему мнению, заключается в том, что любое серьезное внешнее потрясение способно вызвать дефицит ликвидности. Ликвидность в свою очередь была и остается одним из главных параметров жизнеспособности банков, не только в ее текущем уровне, но и в наличии эффективного механизма ее поддержания. Однако если кредитные риски кумулятивны, накапливаются в системе постепенно, то проблемы с ликвидностью могут возникнуть неожиданно. Тем не менее, тревожные симптомы, позволяющие настороженно относиться к уровню банковской ликвидности, можно отметить уже сейчас. Банки страдают от недостатка длинных денег, привлекают средства на короткие сроки, а размещают на более длинные, что приводит к существенному разрыву между активами и пассивами по уровню срочности. Кроме того, источники привлечения средств для банков отличаются крайне низкой диверсификацией  и не способны поддерживать текущие темпы роста банковского сектора в среднесрочной перспективе. Причем если диверсификация активов, как по срокам, так и по источникам в настоящее время набирает обороты, то структура пассивов остается практически неизменной. Уже сейчас низкий уровень собственного капитала банков не способен обеспечивать расширение проводимых кредитных операций. При этом ресурсная база (привлеченные средства) банковского сектора очень нестабильна.

6. В процессе исследования процесса управления кредитными и портфельными рисками рассмотрены существующие способы сокращения их уровня, а также предложены ряд рекомендации по их совершенствованию.

7. Проведенное исследование позволило выяснить, что на сегодняшний день основным методом оценки кредитных рисков является кредитный рейтинг. Так кредитный рейтинг выступает обобщающей оценкой вероятности реализации кредитного риска отдельного заемщика и индикатором вероятности дефолта. Кредитный рейтинг позволяет сравнивать прогнозируемый риск по конкретному займу с риском по всем другим займам кредитного портфеля. Применение кредитных рейтингов позволяет осуществлять сравнительный анализ займов и выделять области особо высоких рисков. Кредитные рейтинги позволяют формировать внутреннюю отчетность о качестве кредитного портфеля, определять необходимый уровень резервов и принимать адекватные управленческие решения. В связи, с чем нами предложена методика определения рейтинга кредитного риска заёмщика.

8. С целью прогнозирования финансового состояния заемщика, установили зависимость между финансовыми коффициентами и построили корреляционно-регрессионную модель.

Данный метод широко применяется при управлении портфельными рисками. Результаты корреляционно-регрессионного анализа в значительной мере зависят от качества (достоверности, частоты, полноты) исходной информации по кредитному портфелю. Потоки информации должны отвечать определенным требованиям:

- совокупность данных должна быть достаточно большой по объему, чтобы в силу закона больших чисел статистические характеристики, определяемые в процессе корреляционно-регрессионного анализа, были достаточно типичными и надежными;

- качественная однородность анализируемых показателей, что предполагает близость условий формирования результативных и факторных признаков.

9. На основе экономико-математических методов нами проведен комплексный анализ возникающих рисков при стратегии диверсификации по отраслевой принадлежности на примере АО  БанкЦентрКредит. В связи, с чем мы пришли к выводу, что применённые нами критерии выбора кредитуемой отрасли с учетом показателей доходности могут применяться коммерческими банками для снижения уровня кредитного риска.   

СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ ПО ТЕМЕ

ДИССЕРТАЦИИ

1 Некоторые аспекты управления кредитными рисками.-Алматы: Саясат, 2003.-№ 12.- С. 20-22.

2 Подходы к организации работы с проблемными кредитами на примере банка США. – Алматы: Евразийское сообщество, 2007.- № 4.- С. 55-59.

3 Методы снижения прямых кредитных рисков в банках второго уровня. –Алматы: Саясат, 2007.- № 11.- С. 41-44.

4. Сущность и перспективы развития синдицированных кредитов // Поиск:- 2008.- № 3(2).- С. 61-67.

5. Методы оценки кредитных рисков: мат-лы республ. научн. конф. «Молодые ученые – будущее науки».-Алматы, 2007.- Ч. 1.- С. 64-68.

6. Система управления прямыми кредитными рисками: мат-лы Межд. науч.-практ. конф. «Наука и инновации на железнодорожном транспорте».-Алматы, 2007.- Т.5.- С. 222-227.

7. Создание резервов под покрытие ожидаемых и непредвиденных потерь банками второго уровня: мат-лы Межд. науч.-практ. конф. «Наука и инновации на железнодорожном транспорте».-Алматы, 2007.- Т. 6.- С. 203-209.

ТҮЙІНДЕМЕ

Палжан Салтанат Сатыбалдықызы

ҚР-ның нарық жағдайындағы екінші деңгейлі банктердегі несиелік тәуекелдерді басқару: теория, бағалау, төмендету жолдары (екінші деңгейлі банктердің мысалында)

08.00.10 – Қаржы, ақша айналымы және несие

Тақырыпты зерттеудің актуалдығы. Қазақстанның банк қызметі соңғы он жылда бір жағынан экономикалық жүйенің радикалды қалыптасуы ал, екінші жағынан жаңа ақпараттық технологиялар мен қаржылық нарықтың жаһандануының салдарынан толассыз жылдам өзгеру кезеңін бастан кешуде. Радикалды нарықтық реформа толқыны еліміздің банк жүйесін түбегейлі өзгертті: нәтижесінде екі деңгейлі құрылым қалыптасып, айтарлықтай банктік ұйымдардың қатары көбейді.

Заманауи тұрғыда толыққанды нарықтық қатынастың құрылуы несиелік қатынастар аймағында айтарлықтай кеңейіп және несиелік салымдардың ауқымы көбейіп, нәтижесінде экономиканың дамуында несиенің атқарар рөлі артып келеді. Несиелік механизмнің толассыз да нәтижелі міндеттерінен жекелеген шаруашылық бірліктерінің уақытылы алған қаржысына ғана байланысты емес, еліміздің экономикалық даму қарқынының толығымен қамтылуында.

Несие алушылардың  төлеу қабілетсіздігінен банк жүйесіндегі несиелік іс-әрекеттерде  активтер бөлігі баяулап, несиелік тәуекел туындайды. Мұндағы кредиттік тәуекелдің басты туындау себебі мекемелердің қаржылық мүмкіндіктерінің тұрақсыздығынан екені анық.

Осы тұрғыда кредиттік тәуекелді басқару банк үшін үлкен актуалдық тудырады, бұл жағдайда банктің қаржылық тұрақтылық үрдісін жоғалтпау мүмкіндігіне тікелей байланысты екенін аңғарамыз. Жалпыға бірдей банктік тәуекелдің сан қырлы тәжірибеде нақты таңдалған әдістері, пайда болу табиғаты, несиелік тәуекелді басқарудың мәні мен тәсілдерінің толық зерттелмеуінде. Осыған байланысты банктердің коммерциялық іскерлігіндегі несиелік тәуекелдердің ең маңызды зерттеулері: олардың өлшемдері, бағалау, түсірудің әдістері мен тәсілдері болып табылады.

Несиелік тәуекелді басқарудың актуалдығы отандық ғалымдардың еңбектерінде тиісті бағасын ала алмағандықтан зерттеу тақырыбы  таңдалды.

Мәселенің зерттеу деңгейі. Отандық және шетел зерттеу еңбектерінде экономика және банк жүйесін реформалау тақырыбында теориялық және тәжірибелік мәселелер қарастырылған. Сонымен қатар, жоғарыда аталып өткендей, еңбекте несиелік тәуекелдерді басқарудағы мәселелердің актуалдығы көрініс тапты. Отандық ғалымдардың еңбектерінде нарық жағдайындағы екінші деңгейлі банктердегі несиелік басқару механизмін дамыту және оның іс-шаралары толық зерттелмеген. Сондықтан да диссертациялық зерттеудің тақырыбы алдын ала таңдалды.    

Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері. Диссертациялық зерттеудің мақсаты – теория методологиялық амалдарды зерттеу және ҚР-ның нарық жағдайындағы екінші деңгейлі банктердегі несиелік тәуекелдерді тиімді басқарудың ғылыми-тәжірибесін жасау. Осы мақсатқа жетуге байланысты негізгі міндеттерге бағытталған шешімдер:

-       несиелік тәуекелдердің ерекшеліктерін экономикалық категория ретінде қарастыру;

-       тәуекел-менеджментін несиелік тәуекелдерді басқару механизмі ретінде зерттеу; 

- несиелік тәуекелдің қазіргі бағалау әдістемесін талдау;

- ҚР-ның банктік секторы мен экономикасы дамуының байланысы мен қазіргі жағдайын бағалау;

- банктік жүйедегі несиелік тәуекелдің деңгейін бағалау;

- ҚР банктеріндегі несиелік тәуекелдердің басқару процессі мен төмендетудің тәсілдерін зерттеу;

- несиелік рейтингті несиелік тәуекелдердің негізгі бағалау тәсілі ретінде қарастыру;

- портфельдік тәуекелдерді басқару әдісімен және олардың төмендету тәсілдерін зерттеу;

- коммерциялық банктің болашақ несие алушының қаржылық мүмкіндігіне  корреляциондық – регрессиондық моделін құрастыру;

- екінші деңгейлі банктердің мысалында диверсификация стратегиясын оптимизациялау.

Зерттеу пәні ретінде коммерциялық банктерді несиелеу барысында туындаған несиелік тәуекелдер қарастырылады.

Зерттеу нысаны. ҚР-ның екінші деңгейлі банктерінің кредиттік іскерлігі болып табылады.

Зерттеудің методологиясы және әдістемесі. Зерттеудің теориялық және методологиялық  негізіне несиелік тәуекелдермен басқару әдістерінің ережелері, бағалау және тәуекел деңгейінің төмендеуі, сондай-ақ болжау теориялары түрткі болды.

Жұмыс барысында қазақстандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, несиелік тәуекелдермен басқарудың әлемдік мол тәжірибесі қолданылды.

Диссертациялық жұмыстың жазылу барысында жүйелік анализдің әдістері, абстракция, жіктеулер, графикалық иллюстрация, экономико-математикалық тәсілдер, имитациялық құрастырулар және т.б. қолданылды.

Ғылыми-практикалық маңыздылығы. Екінші деңгейдегі банктердің несиелік тәуекелдерді басқару жүйесін құруда жаңарту ұсыныстары берілген.

Жұмыстың тәжірибелік бағыты: зерттеу материалдары коммерциялық банктердің, қаржылық аналитиктердің, менеджерлердің жұмысында қолданылуынан тұрады.

SUMMARY

Saltanat S. Palzhan

Management of credit risks of the second level banks in conditions of the market of the Republic of Kazakhstan: theory, estimate, ways of their minimization (on the example of banks of the second level)

08.00.10 – Finance, use of money and credit

The actuality of the research theme.

In the last decade the banking activity experiences the period of rapid changes which are caused, on the one hand, by radical reforms of the economic system, and on the other hand, by the introduction of new technologies and globalization of financial markets. The banking system of the country has radically changed on the wave of radical market reforms: it has acquired the two-level structure,  it has considerably increased the quantity of banking organizations, here all of them base their activity on market principles which create the conditions for the development of competition the market of banking services.

In the modern conditions of formation of full-value market relations the sphere of credit relations is considerably extended and the volume of credit investments is increased, thereby the role of credit in the development of economy is increased. From the efficiency and uninterrupted functioning of the credit mechanism it depends not only duly reception of means by separate economic units, but also rates of the economic development of the country, as a whole. The organization of credit service of enterprises, firms, institutions and the population, functioning of the credit system play extremely the important role in the development of economic structures. First of all, the role of credit in the maintenance of uninterrupted process of manufacture and realization of production is great. The need in credit of enterprises, organizations and other managing subjects is caused by that the time of receipt of means from the realization of production not always coincides with the time of necessity beginning to make  charges for acquisition of material assets, payment of wages and payment of services.

In consequence of inability of borrowers to execute their obligations, the credit activity of commercial banks is accompanied by the reduction of a part of assets, that is by the rise of credit risks. The main reason of credit risks rise is instable financial condition of enterprises.

In this connection, the problem of management by credit risks for banks gets a more actuality, as it is directly connected with the opportunity of loss of stability of the financial position of banks. At all variety of existing methods of management by bank risks, the nature of rise, the essence and ways of management of credit risks are poor investigated. In this connection, it’s highly important the research of banks of credit risks, arising in the commercial activity: their measurement, estimation, methods and ways of decrease. The actuality of the problem of the management by credit risks hasn’t received proper development in works of domestic scientists, in this connection, it has predetermined the choice of the theme of research.

The purpose and the tasks of the research. The purpose of the dissertation research consists in studying theoretical and methodological approaches and scientific and practical development for effective management by credit risks of banks of the second level in conditions of the market of the Republic of Kazakhstan. For the achievement of this purpose, the decision of the following basic tasks is directed:

- To consider features of credit risks as an economic category;

- To investigate risk - management as a mechanism of management by credit risks;

- To analyze the existing techniques of an estimation of credit risk;

- To carry out the analysis of the modern condition and to lead the interrelation of development of economy and a bank sector of the Republic of Kazakhstan;

- To estimate a level of credit risk of the bank system;

- The research of process of management of direct credit risks and ways of their minimization in banks of the Republic of Kazakhstan;

- To consider the credit rating as the basic method of an estimation of direct credit risks;

- To study methods of management by portfolio risks and ways of their minimization;

- To construct correlation and regression model of the financial state of a potential debtor of a commercial bank;

- The optimization of strategy of diversification on the example of banks of the second level.

The subject of the research is credit risks arising in the process of crediting by commercial banks.

The object of the research is the credit activity of banks of the second level of the Republic of Kazakhstan.

The methodology and technique of the research. The rules of the theories of management by credit risks, methods of estimations and decrease of a risk level, and also the theory of forecasting have served as a theoretical and methodological basis of research.. In the work there have been used the scientific works of foreign and Kazakhstan scientists, the rich world experience of management by credit risks.

While writing the dissertation work, the methods of the system analysis, abstraction, classification, graphic illustrations, economic and mathematical models, imitation modeling, etc. were applied.

The scientific - practical importance is formulated by the offers on improving of formation of the system of management by credit risks of banks of the second level.

The practical orientation of the work consists in using materials of the research in the activity of commercial banks, financial analysts and managers. The worked out methodical principles of formation of the system management by credit risks can be applied in the activity of commercial banks and organizations, giving bank services.

28