Ұлттық байлық

шартты

басқа 27 га 

253 мың

долл

 
 
 
 
 

! 

16-тапсырма. Мұны да біле  жүріңіз. 

     «Heritage Foundation» зерттеу  ұйымы әлем бойынша  «Экономикалық еркіндік  индексі 2009» жобасын жария етті. Осы жобаға сәйкес Қазақстан «орташа еркін елдер» санатында тұр. 

Қазақстан «Орташа еркін  елдер» санатында 

   Жер бетіндегі 157 елдің экономикасы «еркін», «негізінен еркін», «орташа еркін», «негізінен еркін емес» және «репрес-сивті» деген бес топқа жіктеледі. «Еркін» елдер санатына жеті ел – Гонконг, Сингапур, Ирландия, Австралия, АҚШ,  Жаңа Зеландия және Канада елдері кірді.

   Ал  «негізінен еркін» елдер санатында 23 ел, олардың ішінде Ұлыбритания, Финляндия, Исландия, Германия, Австрия, Эстония, Литва және Армения бар. «Орташа  еркін» елдер қатарына Қазақстанмен бірге Грузия, Латвия, Қырғызстан, Испания, Чехия, Кувейт, Израиль, Франция, Португалия, Италия, Сауд Арабиясы және Түркия кіріп  отыр. Молдова, Әзірбайжан, Тәжікстан, Өзбекстан, Украина, Үндістан және Қытай  экономикасы «негізінен еркін емес»  елдер атанса, 24 ел кірген «репрессивті»  елдер деп Ресей, Беларусь, Түркіменстан, Куба, Солтүстік Корея, Иран және Венесуэла  танылған.

   Рейтингті жасауда авторлар сауда-саттық, монетарлық және салық саясаты, биліктің экономикаға әсері, инвестициялар көлемі және меншік құқықтарының қорғалуы сияқты көрсеткіштерді негізге алып отыр. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

27-сабақ

     

МӘДЕНИЕТТІҢ ЖОЛЫ – МӘҢГІЛІКТІҢ  ЖОЛЫ 
 

                                                                           2007-2009 жылдар Қазақстанда

     «Мәдени мұра» бағдарламасын 

   жүзеге  асыру кезеңі болып табылады. 
 

! 

1-тапсырма. Біліп алыңыз 

   Өнер  мен өмірді бөле-жара қарауға болмайтыны қалай ақиқат болса, мәдениетті халық  тіршілігінен, мемлекет саяса-тынан аулақтандыруға болмайтыны да солай дәлелді қажет ете бермейтін шындық. Мәдениетсіз ел – мәңгүрт ел, әдебиетсіз ел – әдепсіз ел, білімсіз ел – біліксіз ел, өнерсіз ел – өріссіз ел, ғылымсыз ел – жұлынсыз ел боларын  тарих  өзі дәлелдеп келе жатқан жоқ па?  

                         Мәдениеттің жолы – Ақжол.

                         Мәдениеттің жолы – Халықтың  жолы.

                         Мәдениеттің жолы – Мәңгіліктің  жолы. 

   Өзін, өз Ертеңін, өз ұрпағын өркениет өрінен көргісі келер елдің қашанда  өнерін әспеттеп, әдебиетін асқақтатары, мәдениетіне төрін ұсынары шүбәсіз.

                                                                («Қазақ әдебиеті» газетінен)

   

2-тапсырма. Мәтіндегі  -сыз, -сіз  жұрнағы арқылы жасалған болымсыздық ұғымды білдіретін сын есімдердің мағыналарын талдаңыз. 

   Үлгі: Мәдениетсіз, әдепсіз, ...  

3-тапсырма. Мәтінді  оқыңыз.  

   Адамзат тарихының күретамыры – мәдениет, ал мәдениеттің күретамыры – адамзаттың ақыл-ойы мен іс-әрекетін дүниеге  әкелген материалдық құндылықтар болып табылады. Бұл бәрімізге белгілі ақиқат. Қай халықтың болсын өзге жұртқа ұқсамайтын бөлек болмыс-бітімін даралап, өзіндік тағдырын айқындайтын басты белгісі – мәдениеті.

   Мәдениет  – ұлттың бет-бейнесі, рухани болмысы, жаны, ақыл-ойы, парасаты. Өркениетті ұлт, ең алдымен, тарихымен, мәдениетімен, ұлтын ұлықтаған ұлы тұлғаларымен, әлемдік мәдениеттің алтын қорына қосқан үлкенді-кішілі үлесімен мақтанады. Сөйтіп тек өзінің ұлттық төл мәдениеті арқылы ғана басқаға танылады.

     «Мәдени мұра» бағдарламасы –  мәдениетке деген мемлекеттік  көзқарастың соны стратегиялық  ұстанымын айқындаған маңызды жоба болды. Ол жаңадан қалыптасып жатқан қазақстандық қауымдастықтың әлеуеті мен гуманистік бағыт-бағдарын танытты.

   Бұл Бағдарламаны қабылдағанда біздің алдымызға  қойған басты мақсатымыз – халқымыздың  өскелең рухани-мәдени сұранысын  қанағаттандыру болатын.

   Бағдарламаны  жүзеге асырушы Қоғамдық кеңестің алдына бірнеше  міндеттер қойылды:

   - білім беру саласын дамыту, халқымыздың тарихына қатысты мәдени мұрамызды сақтауды қамтамасыз ету, алыс-жақын шет жұрттағы жәдігерлеріміз бен мұрағаттарымызды іздестіріп, жинақтау;

   - қазақтың тарихи-мәдени ескерткіштерін қалпына келтіру, жаңарту;

   - ауыз әдебиетінің бар байлығын  жарқырата шығарып, қазақтың әдет-ғұрпы  мен салт-дәстүрін зерделеудің  тұтастай жүйесін жасау;

   - ұлттық әдебиет пен жазуымыздың көп ғасырлық тәжіри-бесін қорытып, том-том етіп шығару;

   - әлемдік көркем әдебиеттің ең  үздік туындыларын жүйелі түрде  ана тілімізге аудару. Әлемдік  ғылыми ой-сананың, мәдениеттің  озық үлгілерін  қазақшалау  негізінде гуманитарлық білім  берудің мемлекеттік тілдегі  толыққанды қорын жасау т.б. 

    (Н. Назарбаевтың «Мәдени мұра»

     бағдарламасын қабылдағандағы сөзі)

   

4-тапсырма. Жоғарыдағы асты  сызылған сөздермен  сұхбат құрып,  ой қорытыңыз.

   

5-тапсырма. Мәтіннен қос сөздерді  тауып, мағына-ларын түсіндіріңіз. 

   Үлгі: болмыс-бітім, ...

   

6-тапсырма. Мәтіннен мағынасы  қиын сөздерді  теріп жазып, мәнін  талдаңыз. 

   Үлгі: Күретамыр, ...

   

7-тапсырма. Сөйлемдерді аударыңыз. 

   В рамках программы «Культурное наследие»  издано 218 наименовании книг, среди  которых уникальные серии по истории, археологии, этнографии, новые энциклопедические  словари. Например, серия «Бабалар сөзі»  объединила казахский народный фольклор, формировавшийся на протяжении сотен  лет, а свод «Древний мир права  казахов» раскрывает развитие правового  сознание нашего народа.

   Организованы  научно-поисковые экспедиции в Китай, Турцию, Монголию, Россию, Японию, Египет, Узбекистан, Армению, США и страны Западной Европы, где были обнаружены и приобретены около пяти тысяч  рукописей и печатных изданий  по истории, этнографии, исскуству Казахстана, ранее неизвестных в научных  кругах страны. В ходе экспедиции только в Китае были обнаружены около  трех с половиной тысяч ранее  не изученных источников по истории  и культуре Казахстана. 

    8-тапсырма. Сөйлемдерден  төмендегі сөздердің  синоним-дерін тауып жазыңыз. 

   Қазақстан әлемнің бәсекеге барынша қабілетті 50 елінің қатарынан лайықты орын алуы үшін өзінің қазба байлығымен қатар жазба байлығын да, яғни мәдениеті  мен ғылымын, білімі мен білігін  – тоқ етерін айтқанда, рухани әлуетін  күллі адамзатқа жарқырата көрсетіп, елімізді айдай әлемге паш ете  білуі керек. 

   Жарыс –

   Тиісті  –

   Икемді  –

   Бүкіл ғаламға –

   Жер асты байлығы –

   Қысқасын  айтқанда –

   Рухани  күш-қуатын –

   Көрсете білуі керек –

   

9-тапсырма. Берілген сөздердің  мағыналық айыр-масын түсіндіріңіз. 

         Білім – білік  – ғылым;

         Қазба байлық – жазба  байлық.

! 

10-тапсырма. Мәдениеттің түрлерін біліп алыңыз. Оның  қоғамдағы рөлі туралы сұхбат құрыңыздар.  

   Рухани  мәдениет: жеке адамның білім қоры, ақылы, шығармашылық қабілеті, т.б.

   Материалдық мәдениет: азық, киім, баспана, еңбек және қатынас құралдары, т.б.

   Саяси мәдениет: саяси білімі, ынтасы, белсенділігі, т.б.

   Жастар  мәдениеті: өзіндік бейнесі, қылықтары, стильдері, моральдық, көркемдік-эстетикалық талаптары.

   Қазіргі жастар талғамдары жағынан өзіндік  стильдерімен ерекшеленеді. Стильдің үш негізгі элементтері бар: 1) Сыртқы келбет (бұған киіну, шаш қою, әшекейлер, бояну жатады);  
2) Өзін ұстау мәнері, жүздесу ұстанымдары (қимылдары, жүріс-тұрыстары); 3) Сөйлеу ерекшелігі (арнайы сөздік қоры).

   

   11-тапсырма. Жоғарыда берілген  жастар мәдениетін арнайы талдаңыздар. Жастардың бүгінгі талғамы туралы әңгімелеңіздер. Олардың сөздік қоры туралы пікір алмасыңыздар. 

? 

12-тапсырма. Сіз білесіз бе? 

   «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында экономика  саласы бойынша «экономика классикасы» кітаптарының дестесі ғалымдар мен ойшылдардың экономика жөніндегі теориялық мұрасына арналады, ол қоғам дамуының, шаруашылық жүргізу нысандары мен экономикалық  идеялардың диалектикалық бірлігін  бейнелейтін әдіснамалық тәсілге негізделген. Осы дестенің әрбір томы  классикалық, кейнстік, институционалдық, монетарлық және басқа да жетекші экономикалық  мектептердің негізгі қағидалары мен есімдері  туралы мағлұмат беретін ақпараттық материалдар мен мәтіндерді қамтитын болады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

28-сабақ

     

ЭКОНОМИКАДАҒЫ ЭКОЛОГИЯ 

     
 
 
 

              
 

! 

1-тапсырма. Біліп алыңыз.  

   Елімізде  жасалынатын кез келген жобада негізгі  үш мәселе ескерілуі қажет. Біріншісі  – пайда, екіншісі – сол жобаны жүзеге асыратындардың әлеуметтік жағдайы, ал үшіншісі – экологияны бүлдірмеу. Біздің заңдарымызда осы үш мәселеге ерекше мән берілуі тиіс.

   

2-тапсырма. Мәтінді оқыңыз.                 

   Адамның табиғат байлықтарын есепсіз  пайдалануы, табиғи орта заңдылықтарын  ескермеуі экологиялық зардаптарға  әкеліп соқтыруда. Қазіргі кезде  экологиялық зардаптар ғаламдық сипат алуда. Грек тілінен аударғанда «үй, қоныс» деген мағына беретін  экология ұғымын  ғылымға алғаш рет 1866 жылы неміс ғалымы Э. Геккель енгізген. Экология  алғашында тіршілік пен оның мекен ортасының қарым-қатынасын сипаттайтын биологиялық ғылым саласы болған. XX  ғасырдың екінші жартысында экология ғылымының ауқымы кеңейіп, табиғат пен адам қоғамы арасындағы күрделі қарым-қатынастарды зерттейтін кешенді ғылым саласына айналды. Сондықтан табиғи ортаның жай-күйі көбінесе «экологиялық жағдай» ұғымы арқылы сипатталады. Экологияның негізгі салаларына мыналар жатады:

   Экологиялық білім – балабақша, орта мектеп, лицей, гимназия, колледждерде, жоғары оқу орындарында үздіксіз экологиялық білім беру жүйесін жетілдіру мен ұйымдас-тырудың мемлекеттік жүйесі.