Автор: Пользователь скрыл имя, 29 Ноября 2011 в 21:13, реферат
Курстық жұмыстың мақсаты- Қазақстандағы депозит нарығының қызмет етуінің ерекшеліктерін анықтап, депозиттік салымдарды сақтандыру түрлері мен әдістерін, депозиттік салымдарды арттыру мәселелерін қарастыру.
Курстық жұмыстың міндеті- депозиттік операциялардың мәні мен мағынасын түсіндіріп, банктердегі депозиттердің тиімді, тиімсіз жақтарын қарастыру. Әр түрлі банктердің пайыздық ставкаларын салыстырып, тұрғындарға, студенттерге, зейнеткерлерге тиімді депозиттерді анықтап, оларды сақтау жолын шет ел тәжірибелерімен салыстырып талдау.
: «Еркіндік» салымы бойынша салым мерзімі өте ыңғайлы - еркіндірек, ыңғайлырақ
«Зейнетақы» салымы – бұл қосымша жарна енгізу мен салымның сомасын бөлшектеп алу мүмкіндігі бар жинақтау салымы.
«Зейнеткерлер» салымы салымшыларға сүйікті ісінді жандандыруға, әлемді көруге, көздеген кітабын оқуға немесе өмірлік дастан жазуға көмектеседі. Сондықтан зейнеткерлікке шыққан соң жоғары дәрежедегі өмір сүру үшін осы депозитті пайдаланып және болашақта өзіңіз үшін өмір сүрген жөн! «Зейнеткерлер» салымы бойынша жинақ шотын ашқан кезде, қосымша зейнеткерлік куәлігі ұсынылады, ҰОС ардагерлері-салымшылар Ұлы Отан Соғысына қатысушы куәлігін ұсынады.
"Зейнетақы" салымы бойынша сыйақы мөлшерлемелерінің жылдық %-ы:
| 3 ай | 6 ай | 12 ай | 18 ай | 24 ай | 36 ай | 37 ай | 60 ай | |
| Теңге | 5.9 % | 6.5 % | 9.0 % | 9.7 % | 10.0 % | 10.0 % | 11.0 % | 10.5% |
| АҚШ доллары | 6.7 % | 7.2 % | 8.5 % | 9.0 % | 9.3 % | 9.7 % | 9.8 % | 10.0 % |
| Еуро | 5.5 % | 6.2 % | 7.6 % | 8.2 % | 8.6 % | 8.8 % | 9.0 % | 9.2 % |
«Сенімділік» салымын салымшы ақша жинау немесе туғандары мен туысқандарына қаржылық көмек беру мақсатында олардың атына аша алады. Салымшыға қандай шарттарды орындағанда ғана қаражат берілетінін шешетін де салымшы өзі.Мәселен, салымшының жақын адамына ай сайын (немесе басқа мерзім аралығында) белгілі бір сома керек делік. Егер ол салым келісім-шартында осы шартты көрсетсе, банк салымшыға көрсетілген мерзім сайын ақша беретін болады.Бұл салымның тағы бір ыңғайлы жағы бар: сіз өзіңіз ақша салып отырған салымшының жұмсайтын қаражатына бақылау жүргізе аласыз. «Сенімділік» салымы бойынша сыйақы мөлшерлемелерінің жылдық %-ы:
| 12 айдан жоғары | |
| Теңге | 8.0% |
| АҚШ доллары | 7.0% |
| Еуро | 7.0% |
«Балалар» салымы – Сіздің балаңыздың өмірде жасаған табысты бастауын сенімді қорғау
«Балалар» салымын баланың болашағына бей-жай қарай алмайтын кез келген азамат– анасы, әкесі, туысқандары, сондай-ақ, таныстары аша алады.
Баланың атына салым ашқанда Сіз банктік салымның келісім-шартында шарттарды талқылап, қай кезде салым балаға берілетінін шешесіз.
Балалар тез ер жетеді – осындай жылдамдықпен олардың болашағының негізі де өсу керек. Ал сіздің балаңыздың болашағы бүгін, қазір қабылдайтын Сіздің шешіміңізге байланысты!
| 12 айдан жоғары | |
| Теңге | 9.0 % |
| АҚШ доллары | 8.2 % |
| Еуро | 8.2 % |
Соңғы жылдары жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың депозит салымдарының өсіп келе жатырғандығы көрініп отыр. Бұл өз кезегінде халықтың әл-ауқатының өсіп келе жатырғандығын көрсетеді.
2009 жылғы ақпанда банк жүйесіндегі резиденттер депозиттерінің жалпы көлемі 2009 жылғы қаңтармен салыстырғанда 1,2% ұлғайып, 3967,6 млрд. теңгеге жетті. Заңды тұлғалардың депозиттері 1,1% ұлғайып, 2512,1 млрд. теңге, ал жеке тұлғалардың депозиттері 1,4% артып, 1455,4 млрд. теңгеге жетті.
2008
жылғы ақпанда ұлттық
Халықтың банктердегі (резидент еместерді қосқанда) салымдары осы айда 1,3% өсіп, 1474,4 млрд. теңгеге жетті. 2009 жылғы ақпанда халық салымдарының құрылымындағы теңгедегі депозиттер 2,0% өсіп, 906,2 млрд. теңгеге, ал шетел валютасындағы депозиттер 0,1% өсіп, 568,2 млрд. теңге болды. Нәтижесінде, теңгедегі депозиттердің үлес салмағы 61,0%-дан 61,5%-ға дейін жоғарылады.
2009 жылғы ақпанда банктік емес заңды тұлғалардың теңгедегі мерзімді депозиттері бойынша орташа алынған сыйақы ставкасы 5,5% (2008 жылғы қаңтарда 6,1%), ал жеке тұлғалардың депозиттері бойынша 11,7% (11,4%) болды.
Бөлім
3. ҚР депозиттерді сақтандыру жүйесінің
қызмет атқару механизмдері.
3.1. Депозиттік салымдардың банк үшін тиімділігі.
Қазақстан ұлттық банкісінің ақшаны жинақтауға ынталандыру Бағдарламасын жүзеге асыруда жеке тұлғалардың депозиттеріне (салымдарына) кепілдік беру (сақтандыру) Қорының қызметіне көбірек көңіл бөлінеді.
Коммерциялық банкілердегі азаматтар салымдарын сақтандыру пайдасының негізгі дәлелдері: салымшылар арасында үрейді болдырмау және «ақпарат алмаған салымшыларды қорғау». Салымшылар банкінің банкроттығы бойынша негізді және негізсіз қауіптенуі, қарыз қаражаттарымен жұмыс істейтін тек жеке банктің банкроттануына ғана емес, сонымен бірге ол негізінен жиі болатын «домино әсері» деп аталатынға да әкелуі мүмкін. Бұл банк жүйесінің жүйелік дағдарысына әкелуі мүмкін болатын салымшылар өз қаражаттарын банктерден жаппай алған кезде басталады, сонымен бірге «банктерге шабуыл» сенімсіз ақпарат, газеттің «жалған хабары» себебінен болады. Дағдарыс жағдайына ұшыраған банк клиенттерінің депозиттерін тым болмаса ішінара өтеу арқылы банк үрейін болдырмау, шығыстары әдеттегідей, жүйелік дағдарыс салдарын жою шығындарынан әжептәуір аз болады.
Сондай-ақ “ақпарат алмаған салымшыларды қорғау” азаматтардың депозиттерін сақтандыру пайдасында маңызды дәлел болып табылады. Әрине, әдеттегідей, банкінің барлық салымшылары банк жағдайын тұрақты түрде қадағаламайды және оларды жақсы түсіне бермейді, өйткені халықтың экономикалық білімі мен машықтары төмен.
Сақтандыру депозиттері жүйесін енгізуге қарсы дәлелдер ерекше түсіндіруді талап етеді. Депозиттерді мемлекеттік сақтандыру жүйесі, салымшыларды қорғаудың әлеуметтік-экономикалық тетігі бола тұра, сол кезде тәуелдіктерді басқаруға бағытталған банк менеджментінің ынталандыруын азайтады, банкілердің мүмкін болатын банкроттығына және соңғы нәтижесіне жағдай жасайды. Банктердің менеджерлері арасында “моральдық тәуекелдік” (moral hazard) проблемасының пайда болуы өкіметтің аса қауіпті саясатты ынталандыру, кейде мүмкін болатын шығындарды мемлекет “толтыратына” сенімді, экономикалық субъектілердің жауапкершіліксіз тәртібінен болады.
Банктердің жоғары мөлшерлемелері де салымшылардың ынталандыруын тудырмайды. Оларды, әдеттегідей, ауыр қаржы жағдайына ұшыраған банктер ұсынады. Әрине, салымшылар жоғары өтемақыны талап етеді. Депозиттер бойынша төменгі пайыздар «пайыздық қарқысты» тудыруы мүмкін. Қазір депозиттерді сақтандырудың (ДСЖ) бірталай алуан түрлі нысандары бар. Олардың жіктеулері көрсеткендей өзара елеулі түрде ажыратылады. Іріктелім негізінде валюталық салымдарды сақтандыру есебі ескерілген зерттеулер жатыр.
ҚР Ұлттық банктің бастамасы бойынша 1999 жылы жеке тұлғалардың салымдарына кепілдік беру қоры (бұдан әрі Қор) құрылды. ДСЖ қызметіндегі негізгі бағыттардың бірі – халықтың мерзімді депозиттерін қабылдап алатын барлық банктердің міндетті түрде осы қорға қатысуын ендіру.
Қор құрылғаннан бері жеке тұлғалардың сақтандырылған мерзімді депозиттерінің деңгейі – 86,1%-ға жетті. Мерзімді депозиттердің серпініне пайыздық мөлшерлеме деңгейі әсер етеді. Сақтандыру ережелеріне сай, Қор сыйақы мөлшерлемесінің деңгейіне белгілі бір шектеулер белгіледі, сондықтан жүйеге енетін банктер мен сақтандырылған жеке тұлға мерзімді депозиттері жеке тұлғалар депозиттері нарығындағы орнынан айырыла бастады. Сөйтіп, 2006 жылы жеке тұлғалардың «талап етілмелі» депозиттерінің жалпы өсуі – 110,4%, ал кепілдік берілген жүйемен қамтылғандары екі есе дерлік кем - 60,7% болды. Тиісінше, сақтандыру жүйесіне тартылған жеке тұлғалардың мерзімді депозиттері деңгейі төрттен бір бөлігіне дерлік (24%) күрт төмендеді.
Мардымсыз істер Қордың өз жұмысындағы кемшіліктерден пайда болды. Халық арасында кең түсіндіру жұмысын үдемелі жүргізе отырып, банктердің және қорға мүше банктердің кейбір депозиттерінің сақтандырылмағандарына назар аудару керек еді. Сонымен, депозиттерге кепілдік беру жүйесіне енбеген банктер, осы жағдайды пайдаланып, мерзімді депозиттер бойынша жоғарырақ мөлшерлемелерді ұсынып ұтысқа ие болды. Депозиттерге сақтандыруды қолданған банктер, Қорға депозиттерді аудару жүйесінің сенімділігін арттыра отырып, зиян шекті. Берілген жүйеге кірмейтін банктермен салыстырғанда, қатысушы банктер, бәсекеге қабілеттілігін азайтып, нарықтық орнын жоғалтып, Қорда сақтандыруға жатпайтын сыйақы мөлшерлемелерінің баламалы жағдайларымен мерзімді депозиттердің жаңа түрлерін ұсынуға мәжбүр болды.
Депозиттерге кепіл беру ережелері жөніндегі халықтың хабардар болуы өскен кезде, 2002 жылы жағдай біршама түзеле бастады. Кепілдік беру жүйесімен расталған депозиттердің өсу қарқыны, жеке тұлғалардың мерзімді депозиттерінің жалпы көлемінің өсуінен артып кетті. Егер жеке тұлғалардың мерзімді депозиттерінің жалпы өсуі – 25,1% болса, онда сақтандыру жүйесі қамтыған депозитттердікі - 39% болды. Сақтандыру жүйесіне тартылған депозиттер үлес салмағының өсуі – 5,4%-ды құрады.
Шетел валютасымен депозиттерге кепілдік беру бүгінгі таңда маңызды болып есептелмейді, өйткені экономиканы долларсыздандыру үдерісін тежейді.
Жеке тұлғалардың депозиттерінің ірі банктер үшін тартымдылығы төмендеген жағдайда жеке тұлғалардың депозиттеріне кепілдік беретін жеке меншік қорды құруы мүмкін.
Сонымен, қазақстандық депозиттер нарығының ерекшелігі – еліміздегі үш ірі банктің шоғырлану деңгейінің өсуі. Ұлттық банкінің деректеріне сәйкес, 2007 жылдың қорытындысы бойынша, олардың үлес салмағы 4,5%-дан аса өсті, ал 2008 жылдың бірінші тоқсанының нәтижелері бойынша тағы да 0,4%-ға өсіп, сөйтіп, 65,1%-ға жетті.
Мұнда екі түрлі бағыттағы үдерісті бөліп айтуға болады. Бір жағынан, берілген кезең үшін жеке тұлғалардың депозиттерінің үлес салмағы – 4,4%-дан – 66,6%-ға дейін төмендеді, екінші жағынан – заңды тұлғалардың депозиттерінің көлемі, керісінше, 11%-дан немесе 64,3%-ға дейін өсті.
Алайда бұл банктердегі депозиттердің жалпы көлемі төмендемей, жай қарқында өсті, бірақ орта және шағын банктерге қарағанда, баяулау өсті. Заңды тұлғалардың депозиттері – бұл негізінен есеп айырысу шоттарындағы қаражат қалдықтары екенін ескере отырып, қорытқанда: ірі банктер үшін депозиттер ресурстар көзі ретінде, оларды құрған кездегідей соншама тартымды емес. Мәселен, ірі қазақстандық банктер халықаралық нарықтағы капитал ресурстарын, нақты теріс пайыздық мөлшерлемелермен, тарту мүмкіндігімен минус 5 % тәртібімен, сол кезде жеке тұлғалардың депозиттері 3% мөлшерлеменің тәртібі бойынша нақты (9,5%-6,8%[жылдық инфляция] =2,7%) түседі. Жеке тұлғалардың депозиттері, сөйтіп, нақты ресурстарды «тарту мөлшерлемесін» арттырып көп шығыстарды талап етеді. Бизнес тиімділігі көзқарасынан мұндай тактика, ірі банктер үшін айтарлықтай тиімді, сонымен бірге ол орташа және ұсақтарына да дамудың жаңа мүмкіндіктерін ашады.
Ірі банктер клиенттерге пайыздық мөлшерлемесінің шамасымен емес, оларға банкілер сенімділігімен маңызды, ең пайдалы, қомақтыларын таңдап алып, «мамандана» бастауы сөзсіз. Шынында, депозитте 20000 АҚШ доллары, немесе одан да көп болған кезде бұл фактордың айтарлықтай маңызы бар.