Халықаралық есеп айырысу формалары

    -Банктік  шот туралы келісімшарт.

    ІІІ. Шаруа қожалығы:

    -Мемлекеттік  тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің  көшірмесі;

    -СТТН  көшірмесі;

    -Жерді  пайдалануға жер бөллімшесін  беру туралы куәліктің көшірмесі (нотариалды куәландырылған);

    -Қол  қою және мөр басу үлгісі  бар карточка (нотариалды куәландырылған, 3 дана);

    -Жеке  куәлігі (көшірмесі);

    -Банктік  шот ашу туралы өтініш;

    -Банктік  шот туралы келісімшарт.

    ІV. Жеке кәсіпкерлер үшін:

    -Жеке  кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің көшірмесі;

    -СТТН  көшірмесі;

    -Қол  қою және мөр басу үлгісі  бар карточка (нотариалды куәландырылған, 3 дана);

    -Жеке  куәлігінің көшірмесі;

    -Банктік  шот ашу туралы өтініш;

    -Банктік  шот туралы келісімшарт.

    V. Шетелдік дипломатиялық және консулдық өкілеттер үшін:

    -ҚР  Сыртқы істер министлігінен берілген, оның аккредитациясын растайтын  құжаттың көшірмесі; 

    -Қол  қою және мөр басу үлгісі  бар карточка (нотариалды куәландырылған, 3 дана);

    -Жеке  куәлігі (көшірмесі);

    -Банктік  шот ашу туралы өтініш;

    -Банктік  шот туралы келісімшарт.

    VI. Жеке тұлғалар үшін:

    -Қол  қою және мөр басу үлгісі  бар карточка (нотариалды куәландырылған, 3 дана);

    -СТТН  көшірмесі;

    -Жеке  куәлігі (көшірмесі);

    -Банктік  шот ашу туралы өтініш;

    -Банктік  шот туралы келісімшарт.

    Клиенттердің  банктіік шоты бойынша  барлық операция тек олардың келісімдері бойынша  жүргізіледі.

    Банктік шоттың жабылуы клиенттің шотты  жабу себебін көрсеткен өтініші  негізінде жүзеге асырылады. Егер банк клиенті – заңды тұлға таратылып  немесе қайта құрылса, шотта бір жылдан аса мерзімде қаржысы болмаса, ал жеке тұлғаларда – үш жылдан аса, онда орындалмаған талаптар бойынша шотты жабуға тоқтау жасалады. Банк кәсіпкерлік қызметті жүргізуші заңды немесе жеке тұлғаның банктік шотының жабылғандығы туралы 10 күн мерзімінде салық қызметінің тиісті органдарын жазбаша хабардар етуі тиіс. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

           1.2.Есеп айырысу  операцияларының  формалары мен  құралдары 

    Банктің есеп айырысу операциялары екі формада  жүзеге асады: қолма-қол ақшалар мен қолма-қолсыз ақшалармен есеп айырысу.

    Қолма-қол  ақшалармен есеп айырысулар – бұл  нақты ақшалармен халықаралық төлемдер және аударымдар жасауды сипаттайды.

    Мұндағы нақты ақшаларға: банкноталар және монеталар жатады. Қолма-қол ақшалармен есепайырысулар көбіне кассалық операциялар көмегімен іске асады.

    Есеп  айырсу операцияларының басым бөлігі қолма-қолсыз түрде жүреді.

    Қолма-қолсыз ақшалармен есеп айырысулар – клиенттердің банкте ашқан шоттарыкөмегімен, олардың  тапсырмасы негізінде бір шоттан екінші бір шотқа аударылатын халықаралық төлемдердің жиынтығы.

    Мұндағы, қолма-қолсыз ақшалар – чектер, пластикалық  карточкалар, электрондық аударымдар көмегңмен пайдаланылатын клиенттердің шоттардағы сақтаған ақшалары (депозиттер).

    Қолма-қол  ақша мен қолма-қолсыз ақшалар арасында тығыз байланыс пен өзара тәуелділік бар. Ол ақшаның үнемі бір айналыс сферасынан екінші біріне өтіп отыруынан байқалады. Айталық, қолма-қол ақшалардың банктегі депозитке  салынуы, олардың қолма-қолсыз ақшаға айналуын білдірсе, ал, банктен жалақы, жәрддемақы, стипендия, зейнетақы және т.с.с. төлеу үшін ақша алған жағдайларда қолма-қолсыз ақшалар қолма-қол ақшаларға ауысуы байқалады.

    «Қазақстан  Республикасы аумағында халықаралық төлем құжаттарын пайдалану және қолма-қолсыз халықаралық төлемдер мен ақшалай аударымдарды жүзеге асыру ережесі» туралы ҚР Ұлттық банк Басқармасының 2000 жылғы 2 сәуірде бекіткен №179 қаулысына сәйкес, заңды тұлғалар арасындағы 4000 айлық есептік көрсеткіштен асатын, яғни 3884000 = (4000 х 971) теңге сомасынан жоғары мөлшерде есеп айырысулар тек қана қолма-қолсыз тәртіпте жүзеге асырылуы тиіс. Осы ережеге сәйкес қолма-қолсыз есеп айырысуларда қолданылатын халықаралық төлем құжаттарының түрлерріне мыналар жатады:

• халықаралық төлем тапсырмасы;
• халықаралық төлем-талап тапсырмасы;
• инкассалық жарлық;
• чекпен есеп айырысу;
• вексельмен есеп айырысу.

    Аталған халықаралық төлем құжаттарының мынандай өзіне тән көрсеткіштері болуы тиіс:

1. халықаралық төлем құжатының атауы;
2. халықаралық төлем құжатының номері, толтырылған күні, айы, жылы;
3. ақшаны аударушының (төлеушінің) толық аты-жөні және жеке идентификациондық коды;
4. ақшаны аударушы банктің толық аты-жөні және банктік идентификациондық коды;
5. бенефициардың (ақшаны алушының) толық аты-жөні және жеке идентификациондық коддды;
6. бенефициар-банктің толық аты-жөні және банкттік идентификациондық коды;
7. халықаралық төлемнің тағайындалу коды;
8. санмен және жащбаша түрде берілген халықаралық төлем сомасы;
9. халықаралық төлемдді немесе ақшалай аударымды жасайтын тұлғаның қолдары мен мөрлері (егер құжат қағаз түрінде толтырылған болса);
10. бенефициардың және ақшаны аударушының салықты төлеуші ретіндегі тіркеу номері (СТТН).

    Халықаралық төлем құжаттары қағаз және электрондық жолмен толтырылуы мүмкін. Халықаралық төлем құжаттарының дұрыс толтырылуына үлкен мән беріледі. Әсіресе, ондағы халықаралық төлемнің тағайындаллу коды 199 жылғы 15 қарашадағы «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік класификаторы- халықаралық төлемдердің тағайындалуының бірдей классификаторын пайдалану ережесі туралы» ҚР Ұлттық банктің Басқармасының бекіткен №388 қаулысына сәйкес  болуға тиіс.

    Халықаралық төлемдердің тағайындалуының бідей классификаторы Қазақстан Республикасындағы ақша-несие және валюта саясаты, сыртқы қарыз, халықаралық төлем балансының параметрлерін, банк жүйесінің жағдайын шұғыл түрде талдау, жоспарлау және бақылау, сондай-ақ ақша ағымын талдауға мүмкіндік беретін көрсеткіштержүйесін қалыптастыруға арналған.

    Халықаралық төлемдердің тағайындалуының бірдей классификаторының құрылымы төмендегідей:

 

    Мұндағы:

    І – ақшаны аударушының резиденттік  белгісі;

    ІІ  – ақшаны аударушының экономика  секторы;

    ІІІ – бенефициардың резиденттік  белгісі;

    IV – бенефициардың экономика секторы;

    V, VI, VII – валюта және бағалы металдар коды;

    VIII – операция түрі;

    IX – халықаралық төлемнің сипаты;

    X – халықаралық төлемнің ашып көрсетілуі. 

    Резиденттік белгісі ҚР-ның валюталық заңдалақтарына сәйкес анықталады және былай белгіленеді:

    «1» - резидент;

    «2» - резидент емес;

    Экономиканың  секторының коды мынандай:

    0 – Халықаралық ұйымдар;

    1 – Орталық Үкімет;

    2 – Аймақтық және жергілікті  басқару органдары;

    3 – Орталық (ұлтық) банктер;

    4 – Басқа депозиттік ұйымдар;

    5 – Басқа қаржылық ұйымдар;

    6 – Мемлекеттік қаржылық емес  ұйымдар;

    7 – Мемлекеттік емес қаржылық  емес ұйымдар;

    8  - Үй шаруашылығына қызмет көрсететін, коммерциялық емес ұйымдар;

    9 – Үй шаруашылықтары.

    Халықаралық төлемнің тағайындалу коды операцияның түрін анықтайтын 10 саннан тұрады:

    0 – Зейнетақы және жәрдемақы;

    1 – Қолма-қол ақшалармен операциялар  (спецификациялық аударымдар);

    2 – Шетел валютасы және бағалы  метладармен операциялар;

    3 – Депозиттер,

    4 – Займдар,

    5 – Қазақстан Республикасынынң  резидент емес тұлғалардың шығарған  бағалы қағаздары, вексельдер  және депозиттік сертификаттары  және шетел капиталына инвестициялар;

    6 – Қазақстан Республикасының  резиденттерінің шығарған бағалы  қағаздары және вексельдері және  Қазақстан капиталына инвестициялар;

    7 – Тауарлар мен материалдық  емес активтер;

    8  - Көрсетілетін қызметтер:

    9 – Бюджетке халықаралық төлемдер мен бюджеттен халықаралық төлемдер.

    Халықаралық төлемдердің тағайындалуының бірыңғай классификаторы толтырылғандарға мынандай төле мқұжаттары жатады:

• халықаралық төлем тапсырмасы,
• халықаралық төлем-талап тапсырмасы;
• салық (кеден) органдарының инкассалық жарлығы;
• аударуға берген өтініш.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ІІ-БӨЛІМ.Халықаралық  төлем тапсырмасымен  есеп айырысу есебі 
 

    Халықаралық төлем тапсырмасымен есеп айырысу – бұл қазіргі кезде кеңінен қолданылатын есеп айырысу формасы.

    Халықаралық төлем тапсырмасы – ақшаны аударушының (төлеушінің) аталған тапсырмада көрсетілген ақша сомасын бенефициарға аудару туралы қызмет көрсетуші банкке берген тапсырмасы.

    Халықаралық төлем тапсырмасымен есеп айырысу мынадай халықаралық төлемдерді жүзеге асыру үшін қолданылады: алынған тауарлар мен көрсеткен қызметер үшін, тауарлы емес операциялар (зейнетақы және сақтандыру қорына халықаралық төлемдер, салықтық халықаралық төлемдер, банкке комисиондық және т.б. халықаралық төлемдер) бойынша, жабдықтаушылар мен мердігерлерге тауары және көрсетілген қызметтері үшін алдын ала төлеуге, аванстық халықаралық төлемдер.

    Халықаралық төлем тапсырмасы оны толтырған күннен бастап (оны олтырған күн есепке алынбайды) он күнге жарайды және төлеушінің шотында қаражат болған жағдайда ғана іске асырылады. Екі жақтың келісуі бойынша халықаралық төлем тапсырмасы мерзімді, мерзімнен бұрын және кешіктірілген болуы мүмкін. Мерзімді халықаралық төлем – бұл тауарды жөнелткенге дейін төлеу арқылы жүргізіледі. Мерзімнен бұрын және кешіктіріп төлеу бұл жақтың қаржылық жағдайына зиян келмеуі үшін жасалған келісім негізінде төленуі мүмкін.

    Халықаралық төлем тапсырмасымен есеп айырысу сызбасы 1- суретте берілген. 

                                                       1               Аударушы ()  

                   4                                                             2