Екінші-деңгейлі-банктерде-жеке-тұлғаларға-несие-беру

* Ескерту: қайнар көзі  веб-сайт АО «БТА Ипотека»: www.ipoteka.kz.

Қазақстанда ипотекалық несиенің дамуын қолдау мақсатында соңғы  жылдары «Қазақстан Ипотекалық Компаниясы»  АҚ бірқатар жұмыстар өткізді.

Кесте 6

 Жеке тұлғаларға  несие беру нарығының 2000-2006 жж. арасындағы көрсеткіштері, (млн АҚШ долл)*

млн. долл.	31.12.2000	31.12.2001	31.12.2002	31.12.2003	31.12.2004	31.12.2005	31.12.2006
Жеке тұлғаларға берілген несиелер көлемі	376	844	2319	4796	8089	11 747	15312
Жыл сайынғы өсім		125%	175%	107%	69%	45%	30%

       * Ескерту:  қайнар көзі Қазақстан Ұлттық  банкттің мәліметтері бойынша,  А. 2007ж.

 

6-кестеден көрініп  тұрғандай  жеке тұлғаларға несие беру көрсеткіштері 2000 жылы 376 млн АҚШ долл. құраса, 2004 жылы 8089 млн АҚШ долл құрады.   Қазақстан Ұлттық банкттің жорамалы бойынша бұл көрсеткіш 2006 жылы 15312 млн АҚШ дол. Болмақ, яғни 2000 жылдан 2006 жылға дейін жеке тұлғаларға берілген несиелер көлемі 5 есеге артпақ.

Ал 2005 жылы жеке тұлғаларға тұтыну мақсатына берілген несиелер өсімі 7 кестеде көрсетілген.

Кесте  7

 Тұтыну мақсатына  берілген халыққа несие беру  динамикасы, 2005 ж*

 

	Январь	Февраль	Март	Апрель	Май	Июнь	Июль	Август	Сентябрь	Октябрь	Ноябрь	Декабрь
Екінші деңгейлі банктің  барлық нарығы	125	177	171	235	235	256	275	316	289	280	336	384
Өсім	-73	52	-6	64	0	21	19	41	-27	-9	56	48
Ай сайынғы өсім	4%	6%	6%	8%	8%	8%	9%	10%	9%	9%	11%	12%

       * Ескерту:  қайнар көзі: Қазақстан Ұлттық  банкттің мәліметтері бойынша,  А. 2006ж.

7-кестеден көрініп  тұрғандай, тұтыну мақсатына берілген халыққа несие беру динамикасы 2005 жыл бойынша ай сайынғы өсім шамаман 1 пайызға артып 2005 жылы 4пайыздан 12 пайызға өскен. Бұл көрсеткішті диаграмма түрінде берсек  мынадай сызыққа ие болады, 1 сурет:

 

Сурет 1 - Тұтыну мақсатына берілген халыққа несие беру динамикасы, 2005

      * Ескерту:  қайнар көзі: Қазақстан Республикасының  Статистика Агенттігі  мәліметтері  бойынша. 2006ж

Кесте 8

Қазақстан бойынша жеке тұлғаларға берілген несиелердің банктер  арасындағы үлесі*

Банктер	01.01.2005		01.01.2006
	Сумма, млн. тенге	үлесі	Сумма, млн.тенге	үлесі
ҚХЖБ	70 688	23,2%	160 999	23.9%
ККБ	74 014	24,3%	119 473	17,8%
БТА	47 202	15,5%	86 855	12,9%
ЦКБ	20 337	6,7%	70 397	10,5%
Альянсбанк	10 224	3,4%	55 572	8,3%
Каспийский	13 914	4,6%	43 568	6,5%
Темірбанк	8 736	2,9%	21 062	3,1%
Еуразиялық	2 817	1,4%	11 503	1,7%
ТЕХАКАБАНК	1 852	0,6%	4 288	0,6%
АБН-Амро	833	0,3%	1 533	0,2%
Гонконг-Шанхай Банк	293	0,1%	457	0,1%
Ситибанк	449	0,1%	434	0,1%
Жүргізуші банкттер бойынша	295 707	97%	14 312	2,1%
Басқа бенктттер	8 495	2,8%	14 312	2,1%
Банктік жүйе бойынша	304 202	100,0%	672 829	100,0%

      * Ескерту:  қайнар көзі: Қазақстан Республикасының  Статистика Агенттігі  мәліметтері  бойынша. 2006ж

Кестеде көрініп отырғандай «БанкТұран Әлем» АҚ банктер арасында алғашқы үштікте орын алып жеке тұлғаларды несиелеуде 2006 жылы 86 855 млн теңгені құраса, ол көрсеткіш 2005 жылы 47 202 млн теңге болған. Бір жыл ішінде жеке тұлғаны несиелеу үрдісі екі есеге дейін өскенін көруге болады.

Енді “Банк Тұран Әлем” АҚ-нің банктік өнімді жылжытуға тоқталсақ  «Шұғыл жағдайдағы несиелер» және «Жылжымайтын мүлік кепіліндегі шұғыл несиелер» өнімін жылжыту бағдарламасын құрып, соңғы кезедрі осы бағдарлама бойынша халық қызуғушылық танытып, жеке тұлғалар  “Банк Тұран Әлем” АҚ-нан несиелерді қарқынды түрде алып жатыр.

Бұл бағдарламалар теледидар, радио, баспасөз, көшелер мен мекемелерде, интернетте жарияланып.  Өйткені  оның пайыздық төлемі мен қойылған шарттары жеке тұлғаларға ыңтғайлы қылып  жасалған. Мәселен ай сайынғы несиелеік төлем 9-кестеде толыққанды берілген.

Кесте  9

 «Шұғыл жағдайдағы  несиелердің» төлем көрсеткіштері*

Несие мерзімі  (ай)	12	24	36	60
Пайыздық төлем (%)	9,5%	9,9%	10,4%	11,5%
Несие сомасы (долл. США)	Ай сайынға несиелік төлем
3 000	274	150	109	79
5 000	456	250	182	131
10 000	912	500	364	262
50 000	4 560	2 496	1 890	1 311

       * Ескерту:  қайнар көзі: «БанкТұран Әлем»  АҚ-ның мәліметтері бойынша. 2006 ж

 

9- кестеде көрініп  отырғандай несиелер 60 айға дейін  яғни бес жылға беріліп ай  сайынғы пайыздық төлем  орта есеппен 10 пайызды құрайды. Мәселен жеке тұлға 5000 АҚШ долл үш жыл мерзімге алса ай сайынға төлемі не бары 182 АҚШ долл. болмақ.  Бұл  көрсеткіш  көптеген жеке тұлғаларға өте тиімді болып келеді.

Енді осы екі «Шұғыл жағдайдағы несиелер» және «Жылжымайтыл мүлік кепіліндегі шұғыл несиелер» өнімдерін Қазақстан бойынша “Банк Тұран Әлем” АҚ - ның филиалдарындағы жылжыту көрсеткіштерін талдайық (10 кесте). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кесте 10

 «Шұғыл жағдайдағы  несиелер» және «Жылжымайтын  мүлік кепіліндегі шұғыл несиелер» өнімдері “Банк Тұран Әлем” АҚ-да филиалдар бойынша көрсеткіштер* (2006 жыл бойынша)

 

Филиал	«Шұғыл жағдайдағы несиелер»		«Жылжымайтыл мүлік кепіліндегі  шұғыл несиелер»		Барлық тұтыну несиелері
	Портфеля көлемі, мың.$	%	Портфеля көлемі, мың. $	%	Портфеля көлемі, мың. $	%
Алматы	53 728	21.9%	22 973	18,2%	76 701	20,7%
Астана	12 642	5,2%	9 783	7,8%	22 425	6,0%
Қостанай	6 741	2.7%	2 026	1.6%	8 767	2,4%
Ақтөбе	24 914	10.2%	9 790	7.8%	34 704	9,3%
Оңт Қазақстан	12 788	5,2%	9 695	7.7%	22 483	6,1%
Солт Қазақстан	7 738	3.2%	3 288	2.6%	11 026	3,0%
Маңғыстау	14 598	6.0%	10 177	8.1%	24 775	6,7%
Жамбыл	10 120	4.1%	6 267	5.0%	16 387	4,4%
Көкшетау	7 356	3.0%	2 909	2.3%	10 265	2,8%
Талдыкорган	3 448	1.4%	1 482	1.2%	4 930	1,3%
Кызылорда	10 454	4.3%	6 739	5.3%	17 193	4,6%
Караганды	18 259	7.4%	4 881	3.9%	23 140	6,2%
Жезказган	5 054	2.1%	2 621	2.1%	7 675	2,1%
Теміртау	4 343	1,8%	2 910	2.3%	7 253	2,0%
Шығыс Қаз	11 107	4.5%	5 197	4.1%	16 304	4,4%
Семей	9 865	4.05	4 846	3.8%	14 711	4,0%
Павлодар	6 389	2.6%	6 367	5.0%	12 756	3,4%
Экибастұз	2 762	1.1%	1 214	1.0%	3 976	1,1%
Батыс Қаз.	3 271	1,3%	3 270	2.6%	6 541	1,8%
Аксай	3 877	1.6%	1 947	1.5%	5 824	1,6%
Атырау	9 761	4.0%	5 856	4.6%	15 617	4,2%
Кульсары	6 055	2.5%	1 915	1.5%	7 970	2,1%
Барлығы	245 271	100%	126 154	100%	371 423	100%

* Ескерту: қайнар көзі  «БанкТұран Әлем» АҚ-ның мәліметтері  бойынша 2006ж

 

10-кестеде көрініп  отырғандай берілген «Шұғыл жағдайдағы несиелер» және «Жылжымайтыл мүлік кепіліндегі шұғыл несиелер» өнімдерін салыстырсақ Алматы бойынша «Шұғыл жағдайдағы несиелер» 53 728 Мың АҚШ ждолл көлемінде берілсе, Астана бойынша 12 642 мың АҚШ долл құраған, ал «Жылжымайтыл мүлік кепіліндегі шұғыл несиелер» бойынша Алматыда 22 973 мың АҚШ долл. берілсе, Астанада 9 783 мың АҚШ долл. көлемінде берілген. Ал жалпы несие көлемі Қазақстан бойынша 371 423 мың АҚШ долл. құрап, оның 245 271 мың АҚШ долл. «Шұғыл жағдайдағы несиелер» өнімі бойынша берілсе, 126 154 мың АҚШ долл «Жылжымайтыл мүлік кепіліндегі шұғыл несиелер» өнімі бойынша несие берілген.

2.3 « Тұран Әлем Банкі» жеке  тұлғаларды ипотекалық несиелеу  ерекшеліктері

Ипотекалық несие –  жеке және заңды тұлғаларға, сатып  алынатын тұрғын үйдің өзін, құрал-жабдықтарды, жерді кепілге қоя отырып, осыларды сатып алуға берілетін ұзақ мерзімді несие. Басқаша айтқанда - ипотекалық нарық капиталы деп аталынатын, кепіл ретінде қозғалмайтын мүлікпен қамтамасыз етілген, қарыз капиталы қайта орналастырылынатын қаржы нарығының бір бөлігі, Ипотекалық капитал нарығында бағалы қағаз ретінде несие берушінің несие бойынша алынатын төлемдер кепілдендіретін кепілдер, сондай-ақ қарыз алушының өз міндеттемелерін орындай алмаған уақытта, кепіл объектісін өткізу арқылы, салынған қаражаттарды қайтару мүмкіндігі қарастырылады.

Барлық қаржы нарықтары  секілді, ипотекалық капитал нарығы да алғашқы және екінші болып, ал қозғалмайтын мүліктің типіне байланысты - тұрғын үйдің ипотекалық несиесі, табысты қозғалмайтын мүлік, өндірістік қозғалмайтын мүлік және т.с.с. бөлінеді.

Ипотекалық капиталдың алғашқы нарықтағы несие берушілері арасында коммерциялық банктер, сақтандыру және траст компаниялар, жеке несие берушілер болады. Қазақстан Республикасының облыстары бойынша несие алушылардың табыстар деңгеін 11 кестеден көруге болады.  

Кесте 11

Қазақстан Республикасы халқының табыстар деңгейі

Облыс	Табыстар өсу мөлшері, %
Ақмола	21,1%
Ақтөбе	16,2%
Алматы	16,0%
Атырау	16,9%
Шығыс Қазақстан облысы	14,3%
Жамбыл	15,8%
Батыс Қазақстан облысы	10,0%
Карағанды	15,1%
Қостанай	15,3%
Қызылорда	18,1%
Манғыстау	10,7%
Павлодар	25,4%
Солтүстік Қазақстан облысы	19,9%
Оңтүсік Қазақстан облысы	16,4%
Астана қаласы	21,2%
Алматы қаласы	12,1%
Қазақстан Республкасы	17,0%