Ж о с п а р 

       Кіріспе

I     Қаржы  туралы  ғылым.

 

1.1 Коммерциялық шаруашылық  жүргізуші 

субьектілердің  қаржысын  ұйымдастырудың  негіздері  

1.2. Қаржы  жүйесі  және  оны  ұйымдастырудың  қағидаттары  

1.3 Қаржы  жүйесінің мәні  

II   Қаржылық  бақылаудың  түрлері бойынша  сыныпталу 

2.1  Мемлекеттің  қаржылық  қызметі

           

2.2  Коммерциялық банктің  ұйымдастыру құрылымы  

   Қорытынды”

      

Пайдаланған  әдебиеттер             
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 К і р і с п е

       Қаржы  туралы  ғылым  оқу   курсы  ретіндегі “Қаржының”  теориялық базасы болып  табылатын  экономикалық  теорияның  /саяси  экономиканың / негіздері.Ол тауар  - ақша қатынастары, қаржы ресурстарының   басты мақсаты болып  табылатын   ұлттық  табыс туралы және мемлекеттің табиғаты  функциялары туралы  негізделеді.

     Қаржы  ресурстары  мен  мақсатты  ақша қорлары, олардың қалыптасуы, қозғалысы  және пайдалануы  қаржының обьектісі, ал  қоғамдық өмірдің ұйымдастырушысы  ретіндегі  мемлекетті  қоса  алғанда  қызметтің өндірістік  және  өндірістік  емес  сфераларының  сан алуан шаруашылық, қоғамдық  және  басқа  ұйымдары  оның  субьектілері  болып  табылады.

  Қаржы  туралы ғылымда  және қаржыны  зерттеу  кезінде танып білудің   негізгі  әдісі  –  материалистік   диалектикалық  –  тарихи әдіс қолданылады, ол  нақты тарихи  жағдйларды  ескере отырып, қаржы қатынастары мен  құбылыстарын олардың дамуы мен өзара байланыстылығы негізінде  болжауды зерттейді.

  “ Қаржы”  курсы теориялық курсы мен және “Корпарациялық қаржы”, “Қаржы  жүйесі және оны ұйымдастырудың  қағидаттары” сияқты  арнаулы оқу   пәндерімен тығыз байланысты.

  Сондықтан   бұл  пәнді  ойдағыдай   оқып алған білімді  қаржылық  жұмыстың  практикасында  қолдануға   мүмкіндік  береді  және жоғарыда  пәндерді  тез ұғып алуды жеңілдетеді.

  “Қаржы” -  арнаулы пән қаржы қатынастарының  теориясын зертейтің бұл курстың мақсаты – қаржы котегорияларын, ұғымдарын, терминдерін ұғып алуда, әлеуметтік – экономикалық  процестеріндегі маңызы  мен орнын біліп алудағы студенттердің  теориялық  және  практикалық  жағынан жұмысын қамтамасыз  ету”  сонымен  бірге  қаржыны  ұйымдастыру  нысандарының өзара  байланысы  мен  өзара іс - әрекетін  және  оның қоғамның  әлеуметтік - экономикалық  дамуының  нақтылы жағдайларында қолданудың әдістерін  түсінуге қол  жеткізу пәннің міндеті  болып  табылады.

  “Қаржы”  курсының  құрылымы, оның тақырыптары   мен  сұрақтарын  құрау  дәйектілігі   қаржы теориясы  туралы ғылымның  мазмұны мен және  оның міндеттерімен   айқындалатыны  белгілі.Осыған  байланысты оқулықтың  мазмұнын “Қаржы туралы жалпы ұғым  және оны басқарудың негіздері”, “Мемлекеттің қаржысы”, “Қаржы жүйесінің мәні” деген сияқты.

  Оқулық  кафедраның “Қаржы” пәнінің оқу-әдістемелік әзірлемелері негізінде әзірленеді  және оның  құоылымы “Қаржы және  кредит” мамандығы бойынша білім беруде.

      Қазақстанның мемлекеттік қаржысының құрамы

 
 

 
 

 
 

 
 

1.1 Коммерциялық  шаруашылық  жүргізуші субьектілердің қаржысын  ұйымдастырудың негіздері.

     Коммерциялық  шаруашылық  жүргізуші  субьектілер табыс  алу мақсатында  құрылады.Олар өзінің  қызметін  мынандай  нысандарда жүзеге  асыра  алады  ”мемлекеттік  және  муниципалдық кәсіпорындар”” шаруашылық  қоғамдар  мен  серіктестіктер ((өндірістік кооперативтер.Коммерциялық  негіздерде  материалдық  өндіріс сфералар  кәсіпорындарының басым  бөлігі  және  материалдық  емес сфера  ұйымдары  мен  мекемелердін едәуір бөлігі  жұмыс  істейді” коммерциялық  банктер, сақтық  ұйымдары, қаржы секторларынын басқа мекемелері ( жинақ ақша - депозит  мекемелері, инвестициялық қорлар, қор биржалары, бағалы  қағаздар  рыногы  мен ақша - кредит рыноктарына қызмет  көрсететін әр түрлі  мекмелер``, сауда - делдалық кәсіпорындар, ерікті  қөғамдық  қорлар,трасттық  компаниялар және басқалары.

  Коммерциялық  кәсіпорындар  мен  ұйымдардың  қаржысы  қаржы жүйесінің  маңызды  сфераларының  бірі  ретінде  құн түріндегі  ЖІӨ-жасалуы және  пайдалану   процестерін қамтиды.Олар  негізінең  ЖІӨ мен ҰТ жасалатын  материалдық  өндіріс сферасында  іс - әрекет етеді.Сондықтан  коммерциялық  кәсіпорындар  мен ұйымдардың қаржысы  материалдық  өндіріс  кәсіпорындары  қаржысының мазмұнымен  және  оларды  ұйымдастырудын  қағидаттарымен бірдей болып келеді.

  Коммерциялық  кәсіпорындармен  ұйымдардың  қаржысы деп өндірістік капиталдарды  қалыптастыру, өнім өндіріп оны өткізу,  меншікті қаржы  ресурстарын  жасау.Қаржыландырудың  сыртқы көздерін тарту, оларды  бөлу  және пайдалану  процесіндегі  экононмикалық  процестерді  айтады.

Мұндай  экономикалық  қатынастарды  жиі  ақша  немнсе  қаржы қатынастары  деп атайды.

  Қаржы   атынастары  ақша қатынастарының  бір бөлігі  болып саналғанымен  ол  ақша  қозғалысы кезінде   ғана  пайда  болады және  орталықтандырылған және орталықтандырылмаған  ақша  қорларын  қалыптастырып,  пайдалану  мен  қосарлана жүретінндігін  атап  көрсеткенбіз.

   Коммерциялық  кәсіпорындар  мен   ұйымдардың қаржысын  ұйымдастыру   белгілі  қағидаттарға  негізделген,  олардың қатарына мыналар жатады  ”коммерциялық - шаруашылық есеп (қаржылық қызмет саласындағы  дербестік өзін - өзі өтеу, өзін - өзі қаржыландыру, қаржы - шаруашылық  қызметінің  қорытындысына ынталылық, онын нәтижелері  үшін жауаптылық, кәсіпорынның  қызметіне бақылау жасау”

    Жоспарлық””

 Меншіктің  барлық  нысандарының теңдігі”

     1  коммерциялық ”шаруашылық”  есеп - кәсіпорындар мен ұйымдардың шаруашылық – қаржы  қызметін жүргізудің  негізгі  алынатын қағидаты және басты әдісі.Коммерциялық  есеп  қағидаты  кәсіпорынға оның қызметі  үшін оның  жарғылық  капиталын құрайтын қажетті негізгі және айналым құралдары ”капиталы”  тұрақты пайдалануға бөліп берілетінің білдіреді.Шаруащылықты  жүргізүдін әдісі ретіндегі коммерциялық есеп  қағидаты шығындарды  шаруашылық  қызметтен алынған табыспен өлшеуде және  табыс алуды талап етеді.

Қаржы  резервтерінің  болуы.

   Коммерциялық  есептің  өзіңдік  ерекшелігі

 Шаруашылық  жүргізүші субьектілердін қаржылық  тәуелсіздігі болады”

  Қаржы  қатынастары  мемлекет  тарапынан  болатын  майда реттемелеуден  бос болады”

 Қаржы  қатынастары субьектілерінің жұмыстың  нақты  нәтижелері және міндеттемелердін  уақтылы орындалуы  үшін нақтылы экономикалық  жауапкершілігі  болады”

  Коммерциялық  есеп жағдайында шаруашылық жүргізуші  субьектілердің банктермен,сақтық  ұйымдары мен және мемлекетпен  көптеген өзара қарым-қатынастары қалыптасады.

  Коммерциялық  есеп қағидаты кәсіпкерлікнысанында  іске асырылады.

Нарықтық  қатынастардың дамуы меншіктің  барлық нысандарының теңдігі қағидатын,мүлікке  иеліктің бостандығын және қызмет сфераларын таңдауды іске асырудың негізінде шаруашылық бастамаға және азаматтардың кәсіпкершілігіне жағдайлар жасайды.

 Коммерциялық  есептің айқындаушы қағидаттары  өзін-өзі өтеушілік  пен өзін - өзі қаржыландыру болып табылады.

  Өзін - өзі  өтеушілік - шаруашылық  жүргізудің негіз қалаушы қағидаты, ол кәсіпорынның өз өнімін / орындалған жұмыстарды.Көрсетілген қызметтерді/ өткізуден түсетін түсім - ақша есебінен оны өндіру және жеткізілім жөніндегі бүкіл шығындарды өтеуде білдіреді.

  Өзін-өзі  өтеушіліктін төменгі шегі-залалсыздық,  яғни кірістер мен

шығыстардың сандық теңдігі шығындарды өзін-өзі өтеушілікке жету-

кәсіпорынөнім өндіруді игеру, шаруашылық процестерді  күйіне келтіру, нарықтық ортаға бейімделу  кезіңдегі кәсіпорын қызметінің бастапқы кезеніңің мақсаты.Нарықтық қатынастар жағдайында жақсы даму перспективасы бар немесе басым маңызы бар шаруашылықтар сыртқы қолдауды пайдалана алатындықтан кәсіпорын рентабелді жұмыс істеуі тиіс””

біріншісінде - жағдайда олардың кредит ресурстарын пайдалану,

екіншісінде - бюджеттік қаржыландыру пайдалану мүмкіндігі бар.

 Жеткізушілер - банктер, бюджет әр түрлі несиегерлер  тарапынан кәсіпорынға қойылатын  талаптар мен міндеттемелерді  кәсіпорынның уақытында қанағаттандыруға  төлем қаражаттарының жетіспеуімен  байланысты тұрақты қабілетсіздігі  кезінде белгілі бір рәсімдерді  ” сауықтыруды, қайта ұйымдастыруды, тәуелсіз басқаруға беруді, сатуды немесе таратуды қолданумен кәсіпорын заңмен белгіленген тәртіппен банкрот деп жарияланады.

 Өзін - өзі қаржыландыру – нарықтық  экономика жағдайында кәсіпорындардың  шаруашылық қызметінің табысты болуының міндетті шарты.Бұл қағидат өнім өндіру мен кәсіпорынның өндірістік-техникалық базасын ұлғайту жөніндегі шығындардың толық өтелуіне негізделеді, ол әрбір кәсіпорын өзінің ағымдығы және курделі шығындарын  меншікті  көздері есебінен жауып отыратындығын  білдіред. Қаражаттардын  уақытша жетіспеушілігі  кезінде  қалған деген  қажеттілік банктің  қысқа  мерзімді  несиелері мен коммерциялық несие есебінен  /ағымдағы шығындарға пайдаланылады/  және /ұзақ несие мерзімді есебінен /  күрделі жұмсалымға  пайдаланылады қамтамасыз етілуі  мүмкін.Олар  кәсіпорынның қарамағында  қалатын айданың есебінен өтелінеді.

  Нарықтық  экономика  мен жекешелендірү   процестерінің  дамуы жағдайында  өзін - өзі  қаржыландыру  қағидатын   қамтамасыз  етуге акционерлік капиталды  бағалы қағаздар  бойынша  дивидендтер мен пайыздарды.Қаржы операцияларынын алынған табысты  пайдалану қол жетеді.

  Бюджеттік  және салалық  қаржы көздері  өзінің  маңызың  жоғалтты, және  олар негізінен экономиканын  құрылымдық  қайта құрылуын қаржыландыруға  конверсияға  қолданылады.

 Өзін - өзі  қаржыландыру  кәсіпорындардың   толық  қаржы дербестігімен   және жауапкершілігімен тығыз  байланысты.Оларға өздерінің   меншікті  ресурстарын өз бетінше  ұйымдастырып басқаруға, тартылатын  және қарыз қаражаттарын іздестіріп, айналымға  салуға құқық  берілген.Мемлекет кәсіпорындардың  қаржы  ресурстарын  қайта бөле  алмайды.Қаржы қатынастарын  мемлекет  тарапының  реттеу бюджетке салық алудың, амортизациялық  қорды қалыптастырудың, валюталық  түсім - ақшаны  бөлудің, бағалы  қағаздардың өткізудің, шығындарды  өзіндік құнға жатқызудың  және т.б жүйесі  мен тәртібі белгілі арқылы жүзеге асырылады.

  Кәсіпорындардың  қаржылық  жауаптылығы  бюджет, қорлар алдындағы  міндетті орындамағыны  үшін  заңнамада белгіленген қаржы санкцияларынын  жүйесімен анықталған.Бұдан басқа, кәсіпорындар  өздерінің міндеттемелері  бойынша меншікті мүлкімен  жауапты болады.

  Кәсіпорындадың  қаржылық  жауаптылығы  кәсіпкерлік   тәуекелді сақтандыру жүйесімен   кәсіпорындардың  қаржы  ресурстарында  сақтық  компанияларынан  түсетін сақтық  төлемдердің  рөлінің артыруымен  күшейіп келеді.

  Нарықтық  экономика  меншіктің  әр  түрлі  түрлеріне негізделген  сан алуан  ұйымдық - құқықтық  нысандар  кәсіпорындардың қалыптасуын  және дамуын, жаңа  меншік  иесінің , жеке   азаматтардың, сондай - ақ кәсіпорындар  еңбек  ұжымдарының  пайда болуын  қажет  етеді.Бұл-маңызды алғышарт  және  қаржы - шаруашылық  қызметінің нәтижелеріне  мүдделіктің  себебі.Бұл  қағидатты  іс жүзінде  жүзеге асыру  кәсіпорындарға берілген  және  мемлеекттің  қолданусыз өзінің шығындарын  қаржыландыру  қажеттігіне ғана байланысты емес, сонымен  қатар салықтарды  төлегеннен  кейін кәсіпорын, ұйым, фирма қарамағында  қалатын  пайданың  үлесіне де байланысты.