Жұқпалы аурулардың алдын алу

      Емхананың жұмысын бағалау үшін  мынадай негізгі статистикалық  көрсеткіштер есептелінеді.

Халықтың ауыру  көрсеткіші= Алғашқы рет анықталған аурулар түрінің саны 

                                                  Емханаға тіркелген тұрғындардың  саны   х1000    

Аурухананың жұмысына талдау жүргізгенде,аурухананың есептелген көрсеткіштерін өткен жылғы салыстырып тұжырым жасайды мәліметтермен  немесе басқа ауруханалардың мәліметтерімен,болмаса  республика бойынша жылдық көрсеткіштермен.

25 билет.УЕЖ аурушылдығы,әдістері,деңгейі,және  динамикалық көрсетк.Өлімнің   жасы мен жыныстық  ерекшеліктері.

Ауырудын алын алу,дерттің түрін анықтау, емдеу  қызметтермен қатар, енбекке жарамсыздық  сараптау дарігерден аса ыждағаттылық пен көп уақыт бөлуді қажет  етеді. Бұл жұмыс барлық даргер мамандардың  міндеті болып есептелінеді.Адмның науқастылығна, кемтарлығына байланысты жұмысқа жарамаудың деңгейін оныңұзақтылығын,себебін  жане мүгедектік тобын анықтауда  дәрігерлік сараптаудың негізгі  тұлғасы, әрине дарігер. Осыған орай, дарігер арнайы клиникалық білім  алуы мен өз мамандығына орай касіби дағдыларға қалыптастырумен бірге  адамдардың енбекке жарамсыздығы төнірегінде  жалпы теориялық біліктілікті ұймдастырушылықты  жане зандылық құқықттық талаптарды үйренуі сонымен қатар негізгі  нұсқау құжаттарын жақсы білу керек.Еңбекке  жарамсыздықтан айырылу әр денгейіне  орай бұл толық жане жартылай еңбекк жарамсыздық түрлері болп бөлінеді. Толық енбекке жарамсыздық кезінде  адам науқастылығына жане кемтарлығына байланысты өзінің атқаратын қызметін істей алмайды жане істемеу керек,сбебі  басқа адамдарға зиян келтіруі мүмкі, сондықтан оған арнайы жағдай жасалуы  тиіс. Егер науқас адам емделу тартібін бұзбай өзінің денсаулығына, өндіріске  зиан келтірмей толық көлемде  болмаса да,жеңілденген жағдайда жұмыс істесе, онда ондай адамдарды  жартылай еңбекке жарамсыз деп есептейді.

Енбекке жарамсыздық  ұзақтығына сәйкес уақытша жане енбекке  тұрақты түрде енбекке жарамсыз деген атаулар қабылданады.

Уақытша енбекке  жарамсыздық УЕЖ науқастылықа, жарақаттануға  немесе басқа себептерге байланысты болады, олар қысқа мерзімді өтпелі түрде кездеседі.

Уақытша енбекке  жарамсыздық емдеу профилактикалық  мекеменің дәрігері жүргізеді. Осыған орай олар әрбір нақты жағдайда мынандай сұрақтарды анықтайды.

а) Күнделікті жумысын  атқара алмау, енбекке жарамсыздық  болса оның себебі қандай

б) Еңбекке жарамсыздықтың ұзақтығы жане денгейі.

В) жұмыстағы  міндеттері жане өндіріс жағдайлары.

Г) қажетті емдеу  түрі және енбекке жарамсыздық күн  тәртібі.

Д )мүгедектік жағдайын анықтау енбекке жарамсыздығын  куәландыруға сараптау комиссия жіберу.

Уақытша енбекке  жарамсыздықты сараптау Қазақстан  Республикасының №1415 1996-жылы 21-қарашада бекіткен. Азаматтарға уақытша енбекке  жарамсыздық (УЕЖ) парағын беру тәртібі  туралы ережеге жане УЕЖ туралы анықтамаға сәйкес жүргізіледі.

А) 100- жұмысшыға  шақанда ауру жиілігі

= аурлық жағдай  саны* 100

Жұмысшылардың жылдық орта саны.

100 жұмысшыға  шақанда шамамен 60-120 дейін болуы  мүмкін

Б) енбекке жарамсыздық күндерінің саны.=

= уақытша енбекке жарамсыздық күндерінің саны* 100

Жұмысшылардың жылдықорта саны

( 100 жұмысшыға  шамамен 600-1200 күннен келүі мүмкін )

В) уақытша енбекке жарамсыздық аурудың жағдайының орташа ұзақтығы=

= уақытша енбекке жарамсыздық күндерінің саны

Енбеке жарамсыздық саны .

(шамамен 6-10 күнге дейін болуы мүмкін) 

26 билет.Денсаулық сақтау мекемелерінің негізгі көрсеткіштерін есептеу және талдау.

Статистикалық жиындық құрамындағы  белгілерді немесе құбылыстарды зерттеуде және оларды сипаттауда статистикалық  мөлшерлерді пайдаланады.

Статистикалық мөлшерлердің 2 түрі болады-абсолюттік және салыстырмалы.

Ал  егер статистикалық  жиынтық белгілерінің бір-бірімен байланысын тауып оларды салыстру қажет болса ,онда салыстырмалы мөлшерлер  пайдаланады.

Салыстырмалы  мөлшерлердің түрлері:

-үлестік(экстенсивтік)көрсеткіш

-қарқынды(интенсивтік)  көрсеткіш

-ара  қатыстық көрсеткіш

-көрнекті  көрсеткіш

үлестік(экстенсивтік)көрсеткіш

жиынның (бүтіннің) бөлшегін немесе оның құрылымын көрсетеді.

Жиынның бөлшегінің абсолюттік  мөлшері     х100

Жиынның жалпы  бөлшегінің абсолюттік  мөлшері

-қарқынды(интенсивтік)  көрсеткіш-болмаса жиілік, таралу көрсеткіші деп аталады, бір белгінің немесе құбылыстың зерттелетін ортадағы, жиынтықтағы жилігін анықтайды.

Зерттелетін жағдайдың абсолюттік саны      х1000

Сол ортаның абсолюттік саны

қарқынды(интенсивтік) көрсеткіштің пайдалануы:

-зерттелетін  жағдайдың денгейін, жилігін, таралуын  анықтайды

- зерттелетін жағдайдың  түрлі жиынтықтағы  жилігін көрсеткенде

-бірнеше  жыл бойы бір  жағдайдың құбылысын  бақылағанда

ара қатыстық көрсеткіш  –бір- біріне ұқсамайтын2 жиынтықтың қатынасын көрсетеді. Жалпы қалық санына есептегенде:

бір жиынтықтың абсолюттік саны      х10000

Екінші  жиынтықтың абсолюттік саны

көрнекті  көрсеткіш-бір тектес мөлшерлерді абсолюттік, салыстырмылы немесе орта шамаларды салыстыры отырып, бағалауға мүмкіндік береді.

27 билет.Туу көрсеткіштері.

Туу көрсеткіші    бір жыл ішінде туылғандар саны  х1000     

                                        Сол жылғы халықтың  орта саны 

Табиғый өсу көрсеткіші         (туылған-өлген саны ) х1000     

                                                  Бәр жылдағы   халықтың орта  саны           
 

Әйелдін бала туу     бір жылда туғандар саны   х1000

көрсеткіші                 15-49 жастағы әйелдердің орта саны 
 

жасына  сәйкес    бір жылдағы әйелдердің жасына сай туылған балалар саны

әйелдердің  бала       сол жастағы әйелдер  саны                                           х1000

туу көрсеткіші 
 

некелі  әйелдердің            некелі әйелдердің бір жылдағы туған балалар саны

  бала туу көрсеткіші      некелі әйелдердің  орташа саны                       х1000

28 билет.Халық өлімі,өлім  көрсеткіштері.

Жасқа сәйкес өлім көрсеткіші(сәбилер өлімінен басқа) белгілі  жастағылардың  ішінде өлгендер санын бардық сол жастағылардың  санына бөліп,1000ға көбейтеді.

Мысалы:

60-65  жасқа  сәйкес  өлімшілдік = x 1000

Денсаулық сақтау мекемелерінде өлім себептеріне  көп көңіл бөлінеді,сондықтан  әр аурудың түріне сәйкес өлгендер көрсеткішін бөлек есептейді.

Мысалы:

Жүрек ауруынан өлу көрсеткіші = x 100000

Республика бойынща  өлімге себепкер болатындар ішінде алғашқы  төрт орынды:

1. Жүрек және қанайналым  жүйесінің аурулары
2. Жарақаттану және улану
3. Қатерлі ісіктер
4. Тыныс жүйесінің аурулары

Сәбилер өлімі-бір  жасқа толмай қалған сәбилердің саны.Көрсеткішті  100 тірі туылған  балаларға шағып  есептейді.

=

Перинатальдық өлім көрсеткіші. Оны есептегенде  өлі туылғандар және туылғандардың  ішінде бір апта аралығында  шетінегендер саны алынады.

=  
 

29 билет.Уақытша еңбекке  жарамсыздық аурушылдығы.

           Бұл адам организмінің функционалды  бұзылуын ауру салдарынан уақытша еңбек етуіне  кедергі  жасалатын жағдайды айтады.Уақытша  еңбекке жарамсыздыққа байланысты аурулық жалпы  аурулықтың орташа 80% құрайды.Бұл аурулықтың өндіріске,мемлекетке зиян  келтіретіні айқын.Уақытша  еңбекке жарамсыздықтың алғашқы  тіркелу құжаты «еңбекке жарамсыздық  парағы»,сонымен қоса  «анықтамалар»- (094/т,095/т) нұсқасын дәрігерлер толтырады.Еңбекке  жарамсыздық парағы заңдылық қаржылық,статистикалық  құжат болып саналады және оны  жұмысқа  қайта  оралу  алдында  кәсіпшілер одағы ұйымына өткізеді,яғни әлеуметтік  қауіпсіздендіруі  арқылы  бухгалтерия  ауырған адамның  істемеген  күндері  санына есептеп  қаражат  береді.Статистикалық өңдеуде  уақытша еңбекке жарамсыздық  аурулығының түрлерін дәрігерлер есептейді,ал қалған статисткалық өңдеуді  кәсіпшілер одағының  ұйымының  16-ЕЖ есеп бру  түрі бойынша  жүргізеді.Уақытша  еңбекке жарамсыздық аурулығын  талдауды төмендегі көрсеткіштер арқылы  жүргізуге болады.

           А)100  жұмысшыға  шаққанда  ауру жиілігі =

           100 жұмысшыға  шаққанда  ауру жағдайының жиілігі шамамен  60-120-ға дейін болуы мүмкін.

           Б)Еңбекке жарамсыздық  күндерінің саны =

           (100 жұмысшыға   шамамен 600-ден 1200 күннен келуі  мүмкін.

           В)Уақытша еңбекке  жарамсыздықтың 1 ауру  жағдайының орташа ұзақтығы;

           = 

           Еңбекке жарамсыздық  аурулығының құрамы 16 ЕЖ құжат бойынша  жасалады.Бірақ бұл құжаттың кемшіліктері бар,себебі нақты аурулардың санын,әйел мен еркектердің  аурулығының  деңгейінің және басқа да  көрсеткіштерді анықталмайды.Сондықтан еңбекке  жарамсыздық аурулығын  нақты  зерттеу үшін,әр адамды  тіркеу тәсілі қолданады.Осы тәсіл арқылы аурудың  санын,еңбекке жарамсыздық күндер санын,дені сау ,ауырмаған адамдардың санын білуге болады.

           100 жұмысшыға шаққандағы  аурғандар саны=

           Мұнда аурулар деп  бір жыл  аралығында еңбекке жарамсыздық  жағдайының кездесуі бір рет болса  да тіркеледі.

           Әр ауырған адамның  ауру жиілігін  анықтау=

30 билет.Халық санағы  әдістері және  санақ жүргізуінің  негізгі принциптері.

  Халық санағы әдістері және санақ жүргізудің негізгі  прициптері.Халық санағы - белгілі бір уақыт шеңберінде бүкіл елдің халқының немесе оның бір бөлігінің демографиялық, экономикалық, әлеуметтік сипаттағы ақпаратын жинау, өңдеу, жариялау, тарату мақсатындағы жалпымемлекеттік статистикалық шаралар. Бүл санақ халықтың дәл сол уақыттағы мәліметін "лезде суретке түсіріп" алуға мүмкіндік береді. Халық санағында сол аумақтағы халықтың саны, қүрылымы, әлеуметтік-экономикалық сипаты туралы ақпарат жиналады. Халық санағы көпшілік елдерде негізгі, ал, кейбіреулерінде - демографиялық және әлеуметтік, экономика мәліметгер жинаудың жалғыз жолы. Сонымен қатар, халық санағы халық өмірінің қырларын таңдамалы түрде немесе үй шаруашылығын есепке алуда қолданылады. Халық санағын жүргізудің ғылыми және үйымдастырулық негіздері XX ғ. екінші жартысында қалыптасып болды. Көптеген елдерде түрақты 5 немесе 10 жыл мерзімде бір жүргізілетін Үлттық халық санағының бағдарламаларында БҰҰ-ның және өзге де үйымдардың үсыныстары есепке алынады. Санақ қорытындылары бойынша халықтың табиғи және миграциялық қозғалысын нақтылауға болады. Халық санағын отбасына және үй шаруасына жүргізеді. 1950 ж. бері БҰҰ әр 10 жыл сайын бүкіләлемдік халық санағын өткізеді. 2004 ж. әдеттегі онжылдық раунд (1994- 2004) аяқталды. XXI ғ. басында әлемде халық санағы өткізілмеген бірде-бір ел қалмады. Ұлттық санақ қорытындылары өзара сәйкес келу керек, ал негізгі қорытындылар бүкіләлемдік халық санағының бөлігі болып есептеледі. Бұл өз кезегінде әлемдік экономиканың жаһандану дәуірінде үлкен мәнге ие болып отыр.Халық санағы бағдарламасы – санақ кезінде жиналатын мағлұматтар тізімі. Санақ парағында қажетті ақпарат алуға мүмкіндік беретін бірнеше сұрақтар болады. Халық санағы бағдарламасы.1. мекен-жайлық бөлім (тіркелушінің аты-жөні және мекен-жайы, оның жанұя басына қарым-қатынасы); 2. негізгі санақ бағдарламасы (жеке демографиялық (жыныс, жас, отбасылық жағдайы), әлеуметтік-экономикалық (білім деңгейі, мамандығы, жұмысы, табыс көзі, әлеуметтік жағдайы), этникалық (этникалық қатыстылық, ана тілі, тілдерді меңгергендігі, діні), мінездемелер; халық өнідірісн зерттеумен байланысты, миграция жайлы сұрақтар);3. Басқа зерттеулерге қатысты сұрақтар.Халық санағын жүргізудің негізгі принциптері:1. Жалпыламалық.2. Бір мезеттілік.3. Санақтың бірегей бағдарламасы.4. Әр есімді жеке тіркеу.5. Өзін-өзі анықтау.6. Конфиденциалдылық.7. Санақ басқармасының бүтіндей орталықтануы.8.  Санақ жүргізудің мезгілділігі.Санақ жүргізудің әдістері.1. Сұрау – санақ жүргізудің бұл әдісінде парақ санақ жүргізушімен (тіркеуші, регистратор) санаққа тіркелуші тұлғамен жеке сұхбаттасу арқылы толтырылады.