Салық

                                                   Ж О С П А Р 

      Кіріспе ....................................................................................................3 

      1 Ел экономикадағы салықтың теориялық негіздері                   

      1.1 Салықтың экономикалық анықтамасы және салық

      жүйесінің дамуы .....................................................................................5

      1.2 Салықтың мәні және қағидаттары  ..................................................7

      1.3 Салықтың басқа міндетті төлемдерден айырмашылығы .............10 

      2 Салықтың мазмұнын, белгілерін және оның атқаратын

      қызметтерін талдау

      2.1 Ақмола облысының 2007-2008 ж салықтық түсімін талдау….....13

      2.2 Салықтың мазмұны және оны экономикалық категория

      ретінде талдау .........................................................................................20

      2.3 Салықтың атқаратын қызметтері мен белгілері.............................24 

      Қорытынды ...........................................................................................29 

      Қолданылған әдебиеттер тізімі...........................................................31 

      Қосымша 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кіріспе 

     Кез келген мемлекет өмір сүру үшін қаржы-қаражат  қажет. Бұл қажетті қаражат мемлекеттің  бюджетінде шоғырланып, оның мұқтаждықтарына жұмсалып, сыртқы және ішкі саясатты жүзеге асыру үшін жұмсалады. Ал мемлекеттің сыртқы және ішкі саысаты жүзеге асу үшін мемлекет салық саясатын жүргізеді.

     Мемлекеттін материалдык мүддесі мен қоғам  өмірінің айырықша экономикалык аясының  тоғысатын жері, көбінесе объективтi қаржылық-құқықтық құбылыс ретінде жарқын көрініс табатын салық салу саласы әрқашанда мемлекетпен салықтық құқығының реттеуші ыкпалының ауқымы ретінде көрініс табады.

     Нарықтық  экономика жағдайындағы Қазақстан  Республикасында қоғамдағы қандай болмасын процестерге мемлекеттік әкімшілік жүргізу арқылы тікелей ықпал ету мүмкіндігінің тарыла бастағаны бүгінде барынша аян. Бұл орайда халықаралык өркениеті стандарттар мен нарык талаптарына сай келетін, сондай-ак коғамдық және мемлекеттік мүдделерге қол жеткізуге жол ашатын әлуметтік-экономикалық жанама ықпал етудің елеулі кұралы салықтар, салық салу жүйесі және мемлекеттік салықтық құқығы пайдаланылады.

     Салықтарға  тән барлық функциялар мемлекеттік  бюджеттің ақшалай қаражаттарын негізінен корпоративтік шаруашылық аясы субъектілеренің табыстары есебінен қалыптастыруға нысаналанған тұрақты байланыстың мемлекет пен салық төлеушілер арасында туындауы мен дамуы барысында icкe асырылады. Өндіріс пен салык салу және мемлекеттік бюджет кipicтepiн қалыптастыру арасындағы теуелділік ұтымды салық жүйесін құрудың, сондай-ақ тиімді салықтық заң актілерін қабылдаудың теориялық және практикалық нeгізін құрайды. Сонымен салық объективті субъективті қаржылық-экономикалық және құқықтық құбылысты, ал салық салу мемлекеттік бюджеттің (салықтық кірісін) кipic базасын қалыптастыруға байланысты қарқынды салықтық қатынастарды көрсетеді.

      Мемлекетке    түсетін   салық    түсiмдерiнiң  сипатты  ерекшелiгі олардың сан  алуан қоғамдық қажеттерге кейiн  иесiз пайдаланылуы болып табылады. Осымен салықтардың  мемлекет, сондай-ақ басқа жергiлiктi opгaндap белгiлейтiн   түрлi    мiндеттi  мақсатты   жарналардан,  төлем   аударымдарынан айырмашылығы болады. Салықтар мемлекеттің саяси және экономикалық  қызметтерін  қаржыландырудың  негізгі көзі болып табылады. Салықтар-мемлекет біржақты  тәртіппен  заң жүзінде белгіленген,  белгілі бір  мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз  және өтеусіз  сипатта  болатын  бюджетке төленетін  міндетті ақшалай  төлемдер.

      Тақырыптың  өзектілігі (актуальдығы) - мемлекеттік қаржының негізгі көзі – салық, салықтық түсімдер арқылы бюджеттің табыстары қалыптасады, әрі қарай бұл табыстар әлеуметтік, білім беру, денсаулық сақтау және басқа шараларды жүргізу мақсатында жұмсалады. Сондықтан салық – мемлекеттің белгісі, оның қызмет етуінің қаржылық негізі. 

      Курстық жұмыстың мақсаты – салық салу саласы әрқашанда мемлекеттің салықтың құқығын реттеудегі ықпалында ауқымды  көрініс табуы осы орайда салықты  қаржының бір тұтқасы ретінде  талдау.           

      Жұмыстың міндеті – Қазақстан Республикасының егеменді, оның әлеуметтік бағдарлы нарықтық қатынастарға бағытталған даму жолына көшуді, мемлекет және қоғам мүддесіне қажетті қаржы-қаражаттардың мемлекет құзырында орталықтандырылуды, сондай-ақ өтпелі кезеңдегі экономиканы реттеу барысында пайдаланылатын салық құқығын экономика және құқық аяларынан өзіне тиесілі орнын алуынын басты себебіне айналдыру.Бұл тақырып өзінің өзектілігіне байланысты көп зерттелген. Теориялық және заңнамалық материал жеткілікті.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

      1 Ел экономикадағы салықтың теориялық негіздері  

                        

      1.1 Салықтың экономикалық анықтамасы және салық жүйесінің дамуы 

      Салықтар  – тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттік  пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болады [1, 5].

      Салықтың  экономикалық мәні - шараушылық субьектілерінен, азаматтардан ұлттық табыстың бір бөлігін  алу жөніндегі өндірістік  қатынастардың  бір бөлігі болып табылатындығында, басқаша айтқанда, олардың өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын  ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.

      Салықтар  қаржының  бастапқы категориясы  болып табылады [2, 208].

      Салықтар  мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының  бүкіл тарихы  бойына салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері  мен сұрау салуларына бейімделді. Салықтар тауар – ақша қатынастарының  ахуалына  әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.

      Салықтар  барлық елдерде олардың қоғамдық – экономикалық құрылысы мен саяси  іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі – ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістері және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік – экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады. Белгілі философ  Фрэнсис Бэкон салықтарды төлеу әрбір азаматтың  қасиеті  борышы деген еді.

      Қазақстан Республикасында  салық жүйесі  реформалаудың үш кезеңінен өтті:

      Бірінші кезең-1991 жылғы 9 шілдедегі Қазақ КСР Президентінің «Қаз КСР мемлекеттік салық қызметін құру туралы» Жарлығымен Қаз КСР-дің басты  мемлекеттік салық инспекциясы  құрылды. 16 жалпы  мемлекеттік  және 27 жергілікті  салық түрін  қарастыратын  салық жөніндегі  заң актілері  пакеті қабылданды.

      Екінші  кезең-1995 жылғы 24 сәуіріндегі  «Бюджетке  төленетін салық және басқа да міндетті  төлемдер туралы» Қазақстан  Республикасы Президентінің Жарлығы өз қаржы жүйемізді құруға ықпал етті. Ең бастысы, салық төлеу жүйесі ықшамдалып, салық саны 45-тен 11- ге дейін қысқартылды. Қосылған құн салығы енгізілді.

      Үшінші  кезең-2001 жылы 12 маусымда Қазақстан  Республикасының жаңа Салық кодексі қабылданып, ол 2002 жылдың  1  қаңтарынан қолданысқа енгізілді.

      Салық кодексі қабылданғаннан бері бірнеше  толықтырулар мен өзгерістер жасалды.

      Қазақстан Республикасы Салық кодексін қабылдаудағы ең негізгі ерекшеліктері және қол  жеткізген жетістіктеріміз ретінде салықтарды бюджетке төленетін басқа да міндетті  төлемдерден ажырата отырып, оны «ерекше тауар» түрінде қарастырылғанын атап өтеуге болады. 

      2006 жылдың 13 наурызында Асатанада Конгресс-хол  ғимаратында ҚР Қаржы министрлігі  Салық комитеті басшылық құрамының Астана қаласының салық төлеушілермен кездесу болып өтті. Кездесуге Қазақстан кәсіпкерлерге ассоциациясының  мүшелері, Салық комитетінің қызметкерлері де қатысты.

Кездесу салық заңдарымен салықтық әкімшіліктендірудің  нормаларын қолдануға байланысты мәселелерді салық төлеушілерге түсіндіру, салық төлеушілер мен салық қызметкерлерінің арасында дұрыс түсінік қалыптастыру, салық мәдениетін арттыру мақсатында  өткізілді.

      Салық комитетінің басшылары кездесуге  қатысушыларды  Елбасының  Жолдауында айтылған міндеттерді жүзеге асыру мақсатында атқарып жатқан істермен таныстыра келе, соған сәйкес салық  заңдарына төмендегідей өзгерістер енгізудің  ұсынылатындығы туралы хабардар етті, оның ішінде:

• 2007 жылдан бастап қосылған құн салығының ставкасын 1 пайызға, ал 2008-2009 жылдарда тағы да 1-2 пайызға төмендету;
• 2007 жылдан бастап барлық жеке тұлғалар үшін табыс салығының 10 пайыздық бекітілген ставкасын енгізу;
• 2007 жылдың 1 қаңтарынан шағын бизнес субьектілері үшін салық салудың кемітілген біріңғай салық ставкасын енгізу;
• 2008 жылдан бастап әлеуметтік салықты орта есеппен 30 пайызға төмендету және тағы басқалар.

      Жиында  сөз алған Қаржы министрлігі  Салық комитетінің төрағасы Нұрлан Рахметов жыл сайын салық заңнамасына  өзгертулер енгізу және жыл басына салық төлеушілермен кездесу өткізіп, бухгалтерлер мен қаржы қызметі басшылары, кәсіпкерлерге сол өзгерістер жайында түсінік беріп отыру-Салық комитетінің жақсы дәстүріне айналғандығын атап өтті.

      Мемлекет  басшысы салық қызметі органдарына  өзара байланысты үш міндетті , атап айтқанда:

• салықтардың  жиналуын арттыру және салық тәртібін күшейту;
• салықтық әкімшіліктендіруді жеңілдету;
• салық органдарындағы сыбайластық деңгейін төмендету міндеттерін қойып отыр.
• 2006 жылы мынадай қызметтер көрсетулер жоспараланып отыр:
• салық есептемелерін камералық бақылау нәтижелері туралы, салық төлеуші салық заңнамасын  бұзған  жағдайда  салық  төлеушінің дербес   шоттарына қоса есептелген
• соммаларды жүргізгені туралы хабарламаны салық төлеушіге ара қашықтан  жіберу;
• қосылған құн салығын төлеушілерді жеке кәсіпкерлерді қашықтықтан тіркеу;
• банкоматтар мен Web- киоскілер арқылы салықтарды төлеу;
• электрондық  инкассалық өкімдерді, банктік шоттар бойынша ақпаратты қалыптастыру және басқалар.

      Ал  салық бақылауына барлық салық есептемелерінің электрондық түрде ала отырып (қазір есептемелердің 43 пайызы электрондық түрде тапсырады), барлық салық төлеушілердің салық есептемелеріне аралық электрондық-камералық бақылауды  жүргізе аламыз. Егер бұл камералық бақылау (салық қызметкерлерінің кәсіпорындарға бармай-ақ) теріс нәтиже бермейтін болса, онда біз ондай салық төлеушілерге тексеруге  шықпауды жоспарлап отырмыз. Демек, тек электрондық- камералық бақылау  салық декларациясында  сұрақ тудыратын  салық төлеушілер ғана салық тексеруіне  жататын болады.

      Сондай-ақ комитет төрағасы қазіргі  күні камералық  бақылау тек қосылған құн салығы  бойынша іске асырылып отырғандығын және соның өзінде  елеулі нәтиже бере бастағандығын, мәселен, бюджетке түсетін түсімдер 2006 жылы 2007 жылмен салыстырғанда – 140 пайызға, ал 2008 жылдың 2 айында  өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 170 пайызға орындалғандығын атап өтті.

      Салықтардың әлеуметтiк-экономикалық мәні мен мазмұны  олар атқаратын функцияларда толық  ашыла түседi. Жалпы қаржы категориясы  тұрғысынан салықтар қосалқы категория болып табылатындығын есте ұстаған жөн, сондықтан қаржыға қатысты салықтардың  функцияларын қаржыньң  бөлгiштiк функциясының құрамдас қосалқы  функциясы peтiндe қарастырған жөн [3, 258].

      Ұйымдық  - құқықтық жағынан салықтар – бұл  мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгіленген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер.