Салық

ҚР-ның Қаржы министрлігінің келісімімен;

• жергілікті бюджетке төленетін төлемдер бойынша салық органдары

жергілікті атқару органының  келісімімен айқындайды.

23

Салық төлеушінің құқықтары:

1. Қолданылып жүрген салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті

төлемдер туралы, салық  заңдарындағы өзгерістер туралы салық  қызметі органдарынан ақпарат алуға;

2. Салық қатынастары мәселелері бойынша өз мүдделерін жеке өзі не өз

өкілі арқылы білдіруге;

3. Салық бақылауы нәтижелерін алуға;
4. Салық бақылаулары нәтижелері бойынша салық және бюджетке

төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеу жөнінде салық қызметі органдарына түсіндірме беруге;

5. Жеке шотынан салық міндеттемелерінің орындалуы бойынша бюджет

пен есеп айырысудың жай-күйі туралы көшірме алуға;

6. Салық кодексі мен ҚР-ның басқа да заң актілерінде белгіленген тәртіппен

салықты тексеру актілері бойынша хабарламаға және салық  қызметі органдары лауазымды  адамдарының әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасауға;

7. Салық құпиясының сақталуын талап етуге;
8. Салық салуға қатысы жоқ ақпаратпен құжаттар табыс етпеуге құқылы.

Салық төлеушінің міндеттері:

1. Салық міндеттемелерін дер кезінде және толық көлемінде орындауға;
2. Салық қызметі органдары анықтаған салық заңдарын бұзушылықты жою

туралы заң талаптарын орындауға, сондай-ақ олардың қызметтік міндеттерін анықтау кезіндегі заңды қызметіне кедергі жасамауға;

3. Нұсқама негізінде салық қызметі органдары лауазымды адамдарының

салық салу объектісі  және салық салумен байланысты объект болып табылатын мүлікті тексеруіне жол беруге;

4. Салық есептілігін табыс етуге;

 

 

24

5. Қолма қол ақшамен, төлемдік банк карточкаларымен, чектермен сауда

операцияларын жасаған  немесе қызметтер көрсеткен кезде тұтынушылармен ақшалай есеп айырысуды қазыналық жады бар бақылау касса машиналарын міндетті түрде пайдаланып және тұтынушының қолына бақылау шегін бере отырып жүргізуге міндетті.

Салық агентінің құқықтары  мен міндеттері:

1. Салық кодексінің ерекше бөліміне сәйкес төлем көзінен ұсталатын

салықтарды дұрыс және дер кезінде есептеуге;

2. Салық төлеушіден тиісті салықтарды ұстап қалуға және салық кодексінде

көзделген тәртіппен  және мерзімінде оларды бюджетке аударуға;

3. Салық төлеушілерге төленген табыстарды, сондай-ақ ұсталған және

бюджетке аударылған салықтар сомасының есебін, соның  ішінде әрбір салық төлеуші бойынша жеке-жеке жүргізуге;

4. Тіркеу есебінде тұрған жері бойынша салық органына кодекстің ерекше

бөлімінде белгіленген  тәртіппен салық есептілігін  табыс етуге міндетті.

Салық төлеуші салық  заңдарымен реттелетін қатынастарға заңды  немесе уәкілетті өкілі арқылы қатысуға құқылы. Заңды өкілі болып заң негізінде оның атынан уәкілетті болатын тұлға танылады. Салық төлеушінің мүдделерін білдіруге уәкілетті болатын жеке немесе заңды тұлға салық төлеушінің уәкілетті өкілі болып танылады. Салық төлеушінің уәкілетті өкілі салық төлеуші беретін сенімхат (құрылтай құжаттары) негізінде әрекет етеді, онда оның өкілеттілігінің нақты тізбесі көрсетіледі.

Салық заңдарымен реттелетін қатынастарға салық төлеушінің өзінің қатысуы өкіл алу құқығынан айырмайды, сол сияқты өкілдің қатысуы салық төлеушінің қатысу құқығынан айырмайды.

Салық төлеуші өкілдерінің  салық заңдарымен реттелетін қатынастарға байланысты жасаған әрекеттері (әрекетсіздігі) салық төлеушінің әрекеттері (әрекетсіздігі) болып танылады.

25

Бірнеше ортақ меншігіндегі (пайдалануындағы) жер телімі (учаскесі) бойынша осы тұлғалардың әрқайсысы жер салығын төлеуші болып табылады.

Заңды тұлғалардың салық  салынатын объектілері бар филиалдары, өкілдіктері және басқа да оқшауланған  құрылымдық бөлімшелері жер салығын төлеушілер деп танылады.

Салықтан босатылатындар:

1. Бірыңғай жер салығын төлеушілер;
2. Мемлекеттік бюджет есебінен ғана қаржыландыратын ұйымдар;
3. Салық режимінің екінші үлгісі бойынша салық салу жүзеге асырылатын

жер қойнауын пайдаланушылар;

4. Уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу

мекемелерінің мемлекеттік  кәсіпорындары;

5. Тұрғын үй қоры, оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып

жатқан жер телімдері  және үй маңындағы жер телімдері  бойынша -  Ұлы Отан соғысына қатысқандар және соларға теңестірілген адамдар, мүгедектер, сондай-ақ бала кезінен мүгедектің ата-анасының біреуі;

6. Тұрғын үй қоры, оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып

жатқан жер телімдері  және үй маңындағы жер телімдері  бойынша – «Ардақты ана» атағына ие болған, «Алтын алқа» алқасымен марапатталған көп балалы аналар;

7. Діни бірлестіктер.

Жер телімдері салық салу объектісі болып табылады. Жер салығын

анықтау үшін жер телімінің  ауданы салық базасы болып табылады.

Салық мөлшерлемесі  жердің санатына байланысты тағайындалады. Жерлер арналған нысанасы мен тиесілігіне қарай мынадай санаттарға:

1. Ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерге;
2. Елді мекендер жерлеріне;
3. Орман қорлары жерлеріне;

26

4. Өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы

емес мақсаттағы жерлерге (өнеркәсіп жерлері);

5. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне, сауықтыру,

рекреациялық және тарихи – мәдени мақсаттағы жерлерге;

6. Қордағы жерлерге жатқызылуына қарай бөлінеді.

Жердің төмендегідей санаттары:

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері;
2. Орман қорының жерлері;
3. Су қорының жерлері;
4. Қордағы жерлер салық салуға жатпайды.

Жер салығының мөлшерлемелері ауылшаруашылық мақсатындағы

жерлердің, елді мекендердің  жерлерінің және өнеркәсіп жерлерінің санаттары бойынша белгіленген.

Егер салық салу объектісі бірнеше тұлғаның ортақ меншігінде болса, осы  тұлғалардың әрқайсысы салық төлеуші деп танылады немесе меншік иелерінің бірі олардың арасындағы келісім бойынша салық төлеуші бола алады.

Салық салу объектілерін сенімгерлік басқаруға немесе жалға берген кезде салық төлеуші сенімгер басқарушы немесе жалға алушы болуы мүмкін. Бірақ бұл ретте ол меншік иесінің салық міндеттемесін орындайды.

Мыналар мүлікке салынатын  салықты төлеушілер болып табылмайды:

1. ҚР-ның үкіметі белгілейтін қажеттілік нормативтері шегінде салық салу

объектілері бойынша  бірыңғай жер салығын төлеушілер. Салық салу объектілері бойынша  бірыңғай жер салығын белгіленген  қажеттілік нормативтерінен артық  төлеушілер мүлікке салынатын салықты  осы бөлімде белгіленген тәртіппен  төлейді;

 

 

27

2. Кодекстің 283-бабында белгіленген салық режимінің екінші үлгісі

бойынша жүзеге асырылатын жер қойнауын пайдаланушылар;

3. Тек мемлекеттік бюджет есебінен ұсталатын ұйымдар;
4. ҚР-ның Ұлттық Банкі, оның филиалдары мен өкілдері;
5. Уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу

мекемелерінің мемлекеттік  кәсіпорындары;

6. Діни бірлестіктер.

 

 

 

 

 

Салық базасы – бұл бухгалтерлік есептің деректері бойынша анықталатын салық салу объектілерінің орташа жылдық қалдық құны.

Салық салу объектілерінің орташа жылдық қалдық құны ағымдағы салық кезеңінің әр айының бірінші күні мен есептегі кезеңнен кейінгі кезең айының бірінші күніндегі салық салу объектілерінің қалдық құны кезіндегі алынған соманың он үштен бірі ретінде анықталады.

Салық мөлшерлері:

1% салық мөлшерлеме бойынша заңды тұлғалар;

0,5% мөлшерлеме бойынша  жеке кәсіпкерлер және оңайлатылған  декларация негізінде арнаулы  салық режимін қолданатын заңды тұлғалар;

0,1%  мөлшерлеме бойынша: коммерциялық емес ұйымдар; қызметін әлеуметтік салада жүзеге асыратын ұйымдар; негізгі қызмет түрі кітапханалық қызмет көрсету саласындағы жұмыстарды орындау ұйымдары; ғылыми кадрларды мемлекеттік аттестациялау саласындағы функцияларды жүзеге асыратын мемлекеттік кәсіпорындар; мемлекеттік меншікке жататын жеке мемлекеттік бюджеттің қаражаты есебінен қаржыландыратын су қоймаларының, су тораптарының объектілері бойынша заңды тұлғалар;

ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер-заңды тұлғалар.

28

 

 

 

 

 

 

 

 

Әлеуметтік  салық салуға жатпайтын төлемдер:

1) Атаулы әлеуметтік көмек, жәрдемақылар және өтемақылар;

2) Еңбек міндеттерін орындаумен байланысты қызметкердің денсаулығына зақым келу залалының орнын толтыру;

3) Әскери қызмет міндеттерін  орындаумен байланысты алынатын, әскери қызметшілер мен ішкі істер органы қызметкерлеріне төленетін төлемдердің барлық түрлері;

4) Ең төмен жалақы көлемінде мемлекеттік бюджет пен гранттар есебінен жүзеге асырылған қоғамдық жұмыстар атқару және кәсіптік оқытумен байланысты төлемдер.

5) Гранттар құралы  есебінен төлемдер (жалақы төлемінен басқа);

6) Тұрақты жұмыс кезінде  немесе қызметтік сапарлармен  байланысты болған жағдайлардағы  төлемдер.

7) Мемлекеттік бюджет құралы есебінен төленетін біртұтас мерзімді төлемдер;

 

29

8) Мүлікті тасымалдау  жолы бойынша құжатпен расталған  шығындар өтемақысы;

9) Өндірістік қызметімен байланысты, мамандық бойынша қызметкерлердің біліктілігін жоғарылату мен оқытуға бағытталған ҚР заңымен сәйкес жұмыс берушінің шығындары;

10) ҚР заңымен белгіленген  нормалар бойынша емдік-профилактикалық  тамақтану үшін сүт және т.б. азық-түлік, сабын, алғашқы медициналық көмек және арнаулы киім, арнаулы аяқ киім, басқа да берілген сақтау құралдарының құны.

11) Қайырымдылық көмек  түрінде алынған мүліктер құны.

12) Өз қызметкерлерін  міндетті сақтандыру келісімдері бойынша жұмыс беруші төлейтін сақтандыру сыйақысы сомалары.

 

1) ҚР-ның резидент –  заңды тұлғалары, сондай-ақ ҚР-да  қызметін тұрақты мекеме арқылы  жүзеге асыратын бейрезиденттер, егер Салық кодексі баптарында  өзгеше белгіленбесе, 20-7% мөлшерлемелер  бойынша әлеуметтік салық төлейді.

2) ҚР-ның резидент – заңды тұлғалары, сондай-ақ ҚР-да қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын бейрезиденттер шетелдік әкімшілік – басқарушы, инженер – техник қызметкер мамандар үшін 11-5% мөлшерлеме бойынша әлеуметтік салық төлейді.

3) Жеке кәсіпкерлер, арнаулы салық режимін қолданатындарды қоспағанда, жеке нотариустар, адвокаттар өзі үшін үш айлық есептік көрсеткіш және әрбір қызметкер үшін екі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде әлеуметтік салық төлейді: