Кәсіпорынның инвестициялық саясаты

Жоспар

 

Кіріспе……………………………………………………………………………4

 

І. Инновациялық басқару және кәсіпорынның инновациялық қызметі

1.1.Инновация   түсінігі және оның түрлері…………………………...………6

1.2. Инновацияны басқару теориясы мен тұжырымдамалары………………...8

1.3. Кәсіпорынның инновациялық қызметін бақылау……………………….11

 

 

ІІ.   Кәсіпорынның инновациялық қызметін талдау

2.1. «Кентау трансформатор зауытының» әлеуметтік ұйымдастырушылық жағдайы…………………………………………………………………………..14

2.2. «Кентау трансформатор зауытының» өндірістік қуаттылығы және инновациялық өнімдері………………………………………………………….16

 

 

ІІІ. Қазақстандағы кәсіпорындардың инновациялық белсенділігін арттыру

3.2. Қазақстанның инновациялық нарығының көрсеткіштерін бағалау..........23

3.1. Кәсіпорында инновацияны тиімді басқаруға жету жолдары…………….28

 

Қорытынды………………………………………………………………...…….29

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

       XXI ғасыр жүзжылдық ғаламдық инновацияның өркендеу ғасырына айналатынын қазіргі әлем елдерінің    тәжірибесі көрсетіп отыр. Осыған байланысты әлемдік жаһандану үрдісінде Қазақстан өз орнын табу үшін барлық қырынан дамыта білу керек. Соның маңызды бағыттарының бірі инновациялық өнімдерді өндіретін және әлемдік бәсекеге қабілетті ұлттық кәсіпорындарды дамыту болып табылады.

      Қазіргі кезеңде кәсіпкерлікті дамытудың әлсіз жақтары оны жетілдірудің нарықтық механизмдерінің инновациялық түрлерінің одан ары жақсартуды қажет етіп отыр.

       Дамыған елдерде инновациялық (ноу-хау) өнімдер мен технологиялар  ЖІӨ өсімінің 70-85% беріп отыр. Инновациялық сфераның белгілі дәрежеде ұйымдастырылмауы Қазақстанның 50 дамыған елдер қатарына қосылуға кедергі болуы мүмкін. Өйткені соңғы жылдары осы сферада Қазақстанның рейтингі 65 орыннан 75 орынға төмендеп кетті. Мұндай жағдайдан шығудың бірден бір жолы кәсіпкерліктің түрлі инновациялық нарықтық құралдарын одан ары дамыту болып табылады.

       Ел экономикасының қарқынды өсуінің қажетті шарты ғылыми-техникалық, өндірістік, қаржылық және институционалдық саланың өзара байланысты қалыптасуына ықпал ететін инновациялық жолға өту болып табылады. Мұнымен бірге, басты міндет ғылымның дамуын, жаңалықтардың қозғалысы, алдыңғы қатарлы өндірістік технологияларды әзірлеу және енгізуге ынталандыратын ғылыми-инновациялық саясатты қалыптастыру болып табылады.   

       Экономикалық қатынастың жалпы жүйесінде инновациялық қызметке негізгі роль берілген, себебі оның соңғы нәтижесі: өндіріс тиімділігін арттыру, еңбек пен капитал өнімділігінің өсуі, жоғары технологиялық өнімдердің көлемі, яғни елдің экономикалық қуатын анықтайтындар болып табылады. Ғылыми-технологиялық саясат инновациялық үдерістерді белсендендіруге, жаңа жоғары технологиялық салттарды енгізуге, ғылым мен өндіріс арасындағы айырылысты жеңуге, инновациялық қызметті ынталандыруға және халықаралық стандарттарды енгізуге бағытталған. 

      Әлем  елдерінің барлығының экономикалық  сипаты мен дамуын анықтайтын  маңызды факторлардың бірі ретінде  бүкіл әлемде мойындалған ғылыми-техникалық  прогресс(ҒТП) батыс және отандық  әдебиеттерде инновациялық процес  ұғымымен байланыстырылады. Бұл процесс жаңалық табуды білдіреді және ғылыми идеяның туылуынан оның коммерциялық іске асуына дейінгі кезеңдерді, яғни өндіріс ,айырбас,тұтыну қатынастарының бүкіл жинағын қамтиды.

       Инновациялық  процестерді зертеудің маңыздылығы,  бір жағынан, қоғам экономикасын көтеру үшін ғылым мен инновациялардың ерекше маңыздылығымен, екінші жағынан, Қазақстан Республикасында инновациялық дағдарысты жеңу жолдарын анықтау қажеттілігімен түсіндіріледі.

     Курстық  жұмыстың мақсаты – қазіргі  уақытта Қазақстандағы инновациялық үдерістер және кәсіпорындарда инновацияны басқарудың қандай тәсілдер мен жолдарын қолдану қандай деңгейде жүргізіліп жатқанын  талдау.

       Бұл  курстық жұмыста инновация, оның  түрлері,инновациялық үдерістер,  кәсіорындағы инновациялық қызмет, инновацияны басқару тәсілдері мен жолдары, инновациялық қызметтегі контроллинг және «Кентау трансформатор зауытындағы» инновациялық өнімдер жайында жазылды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Инновациялық  басқару және кәсіпорынның инновациялық қызметі

1.1. Инновация  түсінігі және оның түрлері

        «Инновация» термині өтпелі экономика  кезеңінде белсенді пайдаланады.  Алдымен тақырып маңызын ашпастан  бұрын, инновация терминіне тоқталып  өтейік. Инновация түсінігін анықтау  үшін ғалымдардың әртүрлі көзқарастарымен танысу керек.

        Инновация дегеніміз белгілі  бір қажеттіліктерді қанағаттандыру  үшін жаңашыл жаңалықтарды кешенді  құру процесі, таралуы және  қолданыс табуы.Әртүрлі ғалымдар, әсіресе шетелдік (Н.Мончев, И.Перлаки,  В.Хартман, Э. Мэнсфилд, И.Шумпетер және т.б), инновация түсінігін өзінің зерттеу объектісі мен саласына байланысты тұжырымдар айтты. Мәселен, Б.Твисс инновацияны ғылыми ашылымдар немесе идея экономикалық мазмұнға ие процес ретінде анықтайды. Ал, Б.Сантоның пікірінше, инновация – бұл қоғамдық, техникалықжәне экономикалық процесс, яғни идеялар мен ашылымдарды практикада қолдану арқылы қасиеттері жақсы өнімдер мен технологияларды құруға жеткізеді. Ал егер де инновация экономикалық табысқа, пайдаға негізделсе, онда оның нарықта пайда болуы қосымша табысты әкелуі мүмкін. И.Шумпетер инновацияны кәсіпкерлікпен тығыз байланысты өндіріс факторлардың жаңа ғылыми-ұйымдастырылған комбинациясы деген анықтама ұсынған.

        Инновацияның әртүрлі анықтамаларын  талдау нәтижесінде, инновацияның  спецификалық мазмұнын өзгерістер құрайды, ал инновациялық қызметтің негізгі функциясы өзгеріс функциясы болатынын анықтадық.

        Сонымен халықаралық стандарттарға  сәйкес инновация - (инновациялық  қызметтің соңғы нәтижесі) жаңа  немесе жетілдірілген өнімге  айналған, жаңа немесе жетілдірілген технологиялық процесс нарығына ендірілген, тәжірибе жүзінде пайдаланылатын немесе әлеуметтік қызметтерге қатысты пайдаланылатын инновациялық қызметтердің соңғы нәтижесі.

         Инновация нарықта немесе өндірістік  үдерісте ендірілген жағдайда ғана іске асырылған деп есептелінеді. Берілген сипаттамаларға сәйкес ғылыми-техникалық инновациялар мынадай қасиеттерге ие болуы тиіс:

1. Жаңалығы болуы керек
2. Нарық сұранысын қанағаттандыру керек
3. Өндірушіге пайда әкелуі керек

          Демек, инновация - белгілі бір тұтынушылардың сұранысын қанағаттандыру үшін комерциялық түрде жүзеге асыру мақсатымен жаңа идеялар мен білімдерді, жаңалықтар, өнертабыстар мен ғылыми-техникалық жаңалығымен қатар өндірістік қолданбалығы да жатады. Инновация жоғарыда аталған барлық қасиеттер де бірдей дәрежеде маңызды екендігін айта кеткен жөн. Оның қайсы бірінің болмауы инновацияның үдеріске кері әсер етеді.

Инновация ұғымына  жалпы энциклопедияның жаңа басылымында  “инновация, жаңалық, жаңару – техникалық және технологиялық жетістіктер мен ашылымдардың немесе жаңалықтардың іс жүзіндегі қолданысы” деген анықтама беріледі.

Ал, сөздікте “новация – бар нәрсенің ішінара жаңаруы, яғни қандай да бір бөлігінің, қасиетінің, байланысының өзгеруі” делінсе, “инновация – мүлдем жаңа нәрсе, жаңалық” ретінде пайымдалады.

“Инновация” сөзі латын тіліндегі іn (ішіне) novus (жаңа) сөздерінен құралып, жаңару, жаңалық, өзгеру деген мағынаны білдіреді.

Қазақстанда ең алғаш  “инновация” ұғымын қазақ  тілінде анықтаған ғалым, профессор  Н.Нұрахметов. Ол “Инновация, инновациялық үдеріс деп отырғанымыз білім беру мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты бір бөлек қызмет” деп көрсетеді.

Алайда, инновация  ұғымының шығу кезеңі мен тарихын  дәл анықтау мүмкін болмаса да, бұл ұғым қоғамдық ғылымдарға жаратылыстану ғылымдарынан келген деп есептеледі. Өйткені, инновациялар көбіне экономика, техника, агрономия, өнеркәсіп және медицина салаларында кеңінен қолданылады. Инновациялар қоғамның пайда болу кезеңінен бері жүзеге асырылып келе жатса да, педагогикалық категория ретінде ХХ ғасырдың 70-80 жылдарында ғана қолданысқа енгізілді. Мұның басты себептерінің бірі – олардың мағынасының түрліше түсінілуінде.

         Инновацияның негізгі мақсаттары  келесілер:

1. мәселенің жаңа техникалық шешімін табу-өнер табыстарын құру;

2. ғылыми-зерттеу және  тәжірибе конструкторлық жасалымдарды  өткізу;

3. өнімнің сериялық  өндірісін бір қалыпқа келтіру;

4. өткізуді дайындау  және ұйымдастыру;

5. нарыққа жаңа тауарды  ендіру;

6. технологияларды үнемі жетілдіру жолымен жаңа нарықтард аорнығу, өнімнің бәсеке қабілеттілігін жоғарылату.

         Инновацияның негізгі кезеңдері  келесілер:

1. Келіп түсетін идеяларды  бір жүйеге келтіру;

2. Идеяларды сұрыптау  және жаңа өнім туралы идеяны  өңдеу;

3. жаңа өнімнің экономикалық тиімділігін талдау;

4. жаңа өнімді құру;

5. нарықта тестілеу

6. өнім жөнінде маркетинг  бағдарламасы негізінде өндіріске  жаңа өнімді енгізу туралы  шешімді қабылдау

              ҒТП-тің кезеңдері бойынша ерекшеленетін  инновациялар келесі белгілермен топталады:

• техникалық- жаңа немесе жақсартылған қасиеттермен өнім өндірісінде пайда болады;
• технологиялық-өнімді жасаудың едәуір жетілген әдістерін қолдану барысында пайда болады;
• ұйымдастырушылық басқару- өндірісті, көлікті өткізу және қамтамасыз етуді оптималды ұйымдастыру процестерімен байланысты;
• ақпараттық, ғылыми-техникалық және инновациялық қызметтерісаласындағы рационалды ақпараттық ағымдарды ұйымдастыру мәселелерін шешеді;
• әлеуметтік – еңбек жағдайын жақсартуға, денсаулық сақтау,білім беру,мәдениет саласындағы мәселелерді шешуге бағытталған.

              Инновацияның жаңа идеясының  инновациялық әлеуетінің дәрежесі  бойынша 3 түрі бар:

1. Радикалды инновациялар - әдетте жаңа өнімдер мен технологиялар.
2. Комбинаторлы инновациялар - белгілі элементтердің жаңа үйлесімі. Комбинаторлы инновациялар тұтынушылардың жаңа топтарын тарту немесе жаңа нарықтарды игеруге бағытталған.
3. Модификациялық инновациялар - нарықта бар өнімдерді жақсарту немесе толықтыруға бағытталған.бұл инновациялар кәсіпорынның нарықтағы орнын сақтауға немесе күшейтуге негізделген.

         Ең алдымен инновацияның түрлерін енгізілген өзгертулердің тереңдігіне қарай ажыратып алайық:  радикалдық, жақсартушы және жалған инновациялар. Радикалдық инновация - бұл бұрын-соңды белгісіз болған немесе мәлім болатын, алайда өнімділігі, бағасы жағынан алғанда сипаттамасы едәуір жақсарған қасиеттерген ие өнімдер, үдерістер немесе қызмет түрлері. Жақсартушы инновация аса қомақты емес төңкеріс жасай қоймайтын, көп ретте, тіпті, белгілі білім, өнім және технологиялардан туындайтыны болжаған өзгерістерді белгіледі.

         Өнімдік инновация өндіріске  немесе нарыққа технология жағынан  жаңа немесе жетілдірілген өнімдерді  ендіруді қамтиды. Технологиялық  сипаттамалары немесе пайдалану  ұсынысы мүлдем жаңа немесе  бұрын шығарылған ұқсас өнімдерден едәуір айырмашылығы бар өнім. Мұндай инновация мүлдем жаңа технологиямен немесе бұрыңғы технологияны жаңа қырынан пайдалануға негізделді. Технологиялық жетілдірілген өнім сапалық немесе құндық сипаты біршама тиімдіреу болатын құрамдастар мен материалдар пайдалану есебінен бір немесе бір қатар техникалық ішкі жүйелерін ішнара өзгерту есебінен айтарлықтай жақсара түскен қолданыстағы өнім.

         Үдерістік инновация технологиялық  жаңа немесе едәуір жетілдірілген  өндірістік әдістерді әзірлеп  ендіруді қамтиды. Инновацияның бұл түрі жаңа өндірістік құрал-жабдықты өндірістік үдерісті ұйымдастырудың жаңа әдістерін немесе олардың жиынтығын пайдалануға, сондай –ақ зерттеулер мен әзірлеу нәтижелерін пайдалануға негізделуі мүмкін. Мұндай инновациялар, әдетте, өндіріс тиімділігін арттыруға немесе өндіріске шығарылып жатқан өнімді беру, ал кей жағдайда қарапайым өндірісітік әдістермен өндірілуі мүмкін болмайтын технологиялық жаңа немесе жетілдірілген өнім өндіруге беруге бағытталады.

           Инновациялық процесті жаңашылдарды өткізу поцесінде болатын ғылыми-техникалық, технологиялық және ұйымдастырушылық өзгерістердің жиынтығы ретінде анықтауға болады. Ал жаңашылдарды құру, тарату және пайдалануды инновациялық цикл деп атайды.

Қазіргі уақытқа  дейін ғылыми әдебиеттерде инновациялық үдерісті мынадай кезеңдерге бөледі:

1) Идеяның немесе инновация тұжырымдамасының пайда болу кезеңі, мұны шартты түрде, іргелі де қолданбалы ғылыми зерттеулердің нәтижесі болып табылатын жаңалықтың ашылу кезеңі деп те атайды.

2) Ойлап табу кезеңі, яғни қандай да бір нысанға, материалдық немесе рухани өнім-үлгіге айналған жаңалықты құру немесе ашу кезеңі.

3) Жаңалықты енгізу кезеңі, мұнда ойлап табылған жаңалық іс-жүзінде қолданысқа еніп, қайта өңделеді және жаңалықтан тұрақты нәтиже  алынады.