Кәсіпорынның дағдарысқа қарсы стратегиясы

Жоғарыда көрсетілген кестеге сәйкес абсолютті өтімділік бағдарлы мәннен төмен. 2009 жылы 0,13 құраса, 2010 жылы 0,04, 2011 жылғы көрсеткіш бойынша 0,002; шапшаң өтімділік коэффиценті бағдарланған көрсеткіш көлемінде болды 2009 жылы 0,99 және 2010 жылы 1,46, 2011 жылы 0,46 болды. Бұл норма нормативтік көрсеткіштен төмен. 2009 және 2010 жылдардағы көрсеткішбағдарланған көрсеткіш көлемінде болды. Ал 2011 жылы бұл көрсеткіш күрт төмендеп кеткен болатын. Себебі бұл көрсеткішетр 2009 жылы 1,37 болса, 2010 жылы 2,16, ал 2011 жылғы көрсеткіш бойынша 0,6 құрады.

Алынған ақпараттарды сараптай отырып, келесі қортындылар жасауға болады:

- абсолютті өтімділік коэффиценті ағымдық пассивтер үлесін көрсетіп тұр. Ағымдық пассивтер абсолютті өтімділікке ие активтермен тез арады жабылуы керек. Біздің жағдайда коэффицент бағдарланған нормалар мағнасына сай келмейді және уақыт өткен сайын бұл көрсеткіштердің төмендеуі байқалады.

- шапшаң өтімділік коэффиценті ағымдық міндеттемелрдің қай бөлігін қолда бар ақша қаражаттары мен және болашақта түсетін қаржылық түсімдермен жабуға болатындығын көрсетеді. Бұл көрсеткіш 2009-2010 жылдарда бағдарланған көрсеткішке сәйкес болды. Ал, 2011 жылы бұл көрсеткіш күрт төмендеген болатын.

- ағымдылық өтімділік коэффиценті 2009-2010 жылдар аралығында бағдарланған нормаға сәйкес келеді. Бұл дегеніміз кәсіпорында бұл жылдары айналым капиталы қысқа мерзімді міндеттемелерден көп екендігін көрсетеді. Бұл өз кезегінде кәсіпорын өзінің қысқа мерзімді қарыздарын айналым капитал есебінен жаба алады деген сөз. Бірақ бұл коэффицент 2011 жылы күрт төмендеп, бағдарланған нормаға сәйкес келмейтіндігін көрсетті. Бұ өз кезегінде қысқа мерзімді міндеттемелер мен айналым қаражаттарының өсу есебінен болған.

Өтімділік коэффицентінің динамикасын қарастырайық.

Сонымен, көрсетілен мәліметтерді сараптай отырып, ЖШС «Қарағанды Бахус» авто көлік орталығының төлем қабілеттілігі  сарапталған екі жыл көлемі бойынша орташа деңгейде деп қорытындылауға болады.

Сонымен қатар кәсіпорынның қаржылық жағдайын зерттеу барысында кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалау қажет. Қаржылық тұрақтылықты анықтап, есептеу үшін қосалқы және абсолютті қаржылық көрсеткішетр керек. Қаржылық тұрақтылықтың абсолютті көрсеткіштеріне қордың жәй күйін және оларды қаржыландырудың қайнар көзін көрсететін көрсеткіштер болып табылады.

Абсолютті көрсеткіштерді есептеу үшін қосымша көрсеткіштерді есептап алу қажет.

1) Өзіндік айналым қаражаттардың бар болуы.

ӨАҚ = МК – АТА,

Мұндағы МК –меншікті капитал

АТА –айналымнан тыс активтер.

ӨАҚ2009 = 4165200 – 6537000 = -2371800

ӨАҚ 2010 = 4221800 – 6148000 = -1926200

ӨАҚ 2011 = 1090600 – 6543000 = -5452400

2) Меншікті және ұзақ мерзімді тартылғын қаражаттарды қалыптастыратын қорлар мен шығындар қалыптастыру мына формуламен анықталады.

СД=ӨАҚ+ҰИП,                                                                                                                               (2.6)

Мұндағы, ҰМП-ұзақ мерзімді пассивтер

СД2007 = -2371800 + 5037600= +2665800

СД2008 = -1926200 + 8073200= +6147000

СД2009 = -5452400 + 70600 = -5381800

3) қорлар мен шығындарды қалыптастырудың жалпы шамасы (ВИ) мына формула бойынша анықталады.

Общая величина основных источников формирования запасов и затрат (ВИ) определяется по формуле:

ВИ=СД+ҚМТҚ,             

Мұндағы, ҚМТҚ-қысқа мерзімді тартылған қаражаттар.

ВИ2009 = 2665800 + 0 = 2665800

ВИ2010 = 6147000 + 0 = 6147000

ВИ2011 = -5381800+ 5950000 = 497600

Төмендегі диаграммада ЖШС «Қарағанды Бахустың» қалыптасқан шығындар мен қорлардың қайнар көзінің өзгеруінің динамикасы көрстілген

Төмендегі диаграмма бойынша 2009-2010 жылдары қорлар мен шығындарды қалыптастыру қайнар көздері жеткілікті болды. Ал 2011 жылы меншікті айналым капиталының жеткіліксіз екендігі байқалуда. Ұзақ мерзімді тартылған қаражаттардың күрт төмендеуі және сараптама жүргізген уақыт аралығында кәсіпорын бірінші рет қысқа мерзімге ақша қаражаттарын тартқан болатын. Дәлірек айтқанда 5950000 теңге көлеміне несие алынған болатын.

Осы көрсеткішетрге сүйене отырып, үш компонентті қаржылық жағдайды көрсететін диаграмма сызайық.

Үш абсолютті көрсеткішті есептейміз:

1) Меншікті айналым капиталының қорын қалыптастыратын незігі қайнар көздердің артық немесе кем болуы.

МАК2009 = -2371800 + 2689800= +318000

МАК2010 = -1926200 + 3290000 = +1363800

МАК2011 = -5452400 + 1920200 = -3532200

2) Меншікті және ұзақ мерзімді СД қорын қалыптастыратын незігі қайнар көздердің артық немесе кем болуы

СД2007 = 2665800 – 2689800 = -24000

СД2008 = 6147000 – 3290000 = 2857000

СД2009 = -5381800 – 1920200 = -7302000

3) ВИ қорын қалыптастыратын незігі қайнар көздердің артық немесе кем болуы

ВИ2009 = 2665800 – 2689800 = -24000

ВИ2010 = 6147000 – 3290000 = 2857000

ВИ2011 = 497600 – 1920200 = -1422600

Төменгі диаграммада қорлар мен шығындардың қалыптастыру қайнар   көздерінің өзгерісі көрсетілген.

Жоғарыда көрсетілген диаграммаға сәйкес ЖШС «Қарағанды Бахустың» берген көрсетіштері бойынша 2009-2010 жылдар аралығында меншікті айналым, меншікті және ұзақ мерзімді тартылған қаражаттардың жетіспейтіндігін көрсеткен. 2011 жылғы көрсеткіштердің біреуі де бағдарланған нормаға сәйкес емес. Меншікті айналым қаражаттарының дефициті 3532200 теңгені құрады.

Алынған көрсеткіштер бойынша, үш компонентті қаржылық жағдайы сипатталады.

Есептелген мәліметтерді кесте енгізе отырып, ЖШС «Қарағанды Бахус» кәсіпорынның 2009-2011 жылдар аралығында қаржылық тұрақтылығын анықтаймыз.

Жоғарыда көрсетілген кестеге сәйкес келемсі қорытындылар жасауға болады.

1)     2009 жылы көрсеткіштер келесідей болды:

ФСОС = + 318000 > 0; ФСД = -24000 < 0; ФВИ = -24000 < 0; бұл дегеніміз S = {1,0,0}

– кәсіпорынның қаржылық жағдайы жеткілікті түрде тұрақты емес, бұл өз кезегінде қорды қалыптастыру қайнар көзінің жетіспеушілігімен түсіндіріледі. Бірақ, бұған қарамастан қорды қайта қалпына келтіруге және тағы қосымша қарыз ақшаларын қалыптастыруға болады.

2) 2010 жылы мәліметтер өзгеріп, келесідей болды.

ФСОС = + 1363800 > 0; ФСД = + 2857000 > 0; ФВИ = + 2857000 > 0; т.е. S = {1,1,1}

–кәсіпорынның абсолютті тұрақтылығы (тұрақтылықтың бірінші типі);

3) 2011 жылығы көрсеткіштердің барлығы теріс таңбаға кеткен болатын. Барлық мәндер абсолютті теріс мәнге ие болды.

ФСОС = -3532200 < 0; ФСД = -7302000 < 0; ФВИ = -1398600 < 0; т.е. S = {0,0,0}

– бұл кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық жағдайы өте нашар екендігін көрсетіп тұр (тұрақтылықтың төртінші типі)

Сонымен ЖШС «Қарағанда Бахус» сараптамасының қорытындысы бойынша, дағдарыстық жағдайда тұр деп айтуға болады. Себебі айналым капиталының негізгі элементі оларды жабатын қаражаттармен қамтамасыз етілмеген. Кәсіпорын төлеу уақыты өткен несиелер мен қарыздар және дебиторлық қарыздың бар екендігін атап айтуға болады. Бұл дегеніміз аталмыш кәсіпорын өзінің несие берушілерінің алдында өз міндттемелерін дер кезінде орындай алмайтындығын көрсетеді.

Коэффиценттерді қолдана пайдалану арқылы қаржылық тұрақтылығының сараптамасын жүргізу.

Қазіргі уақытта қаржылық тұрақтылық деп кәсіпорынның қаржылық тіуелсіздігін айтуға болады. Кәсіпорын өзінің қаражаттарымен дербес қолданып, өндіріс мүмкіндігін ұлғайту үшін ақша қаражаттарды сала алу мүмкіндігі нақты қаржылық тәуелсіздікке алып келеді.

Қаржылық тәуелсіздік коэффицентін келесі формула арқылы анықтауға болады.

Кфн= МК / ВБ,

Мұндағы, МК –меншікті капитал;

ВБ – валюта балансы.

Кфн 2007 ==0,25; Кфн 2008 ==0,23; Кфн 2009 ==0,07

Бұл коэффицент кәсіпорынның барлық қаражаттарының ішінде кәсіпорынның нақ өзіне тиесілі көлемін көрсетеді. Жоғарыда аталған көрсеткішетер бағдары бойынша 50% көлімінде болғаны ұсынылады. ЖШС «Қарағанды Бахус» орталығында бұл көрсеткіш ұсынылған нормадан төмен. Сондай-ақ, бұл көрсеткіш жыл өткен сайын күрт төмендеп бара жатыр. Бұл көрсеткіш нашар болған сайын кәсіпорын сырқы ортаға соғұрлым тәуелді болады.

Автономия динамикасының коэффицентін қарастырайық.

Жоғарыда көрсетідген кесетеге сәйкес 2009 жылы ЖШС «Қарағанды Бахустің» авансталған қаражаттардың көрсеткіші бойынша 25% болды. 2010 жылғы көрсеткіш бойынша 23%, ал 2011 көрсеткіш бойынша тек 7% ғана болған.

Қаржылық тәукелділік коэффициенті мына формула бойынша анықтауға

болады.

Кзав = ТК / ВБ

где ТК –Тартылған капитал.

Кф.напр. 2009 ==0,74; Кф.напр. 2010 ==0,76; Кф.напр. 2011 ==0,92.

Бұл коэффициент меншікті капитал концентарциясының коэффициентіне теріс болып табылады бұл көрсеткіштің өсуі кәсіпорынды қаржыландыруға тартылған ақша қаражаттарының ұлғайғанын көрсетеді

2009-2011 қаржылық тәуекелділік коэффицентінің динамикасын қарастырайық.

              меншікті қаражаттар мен тартылған қаражаттардың коэффиценті келесі формуламен есептеледі.

Ксзс = МҚ / ТҚ

Ксзс 2007 ==2,92; Ксзс 2008 ==3,16; Ксзс 2009 ==12,52.

2009-2011 жылдар аралығындағы меншікті қаражаттар мен тартылған қаражаттардың динамикасын мына диаграммадан көруге болады.

              Бұл коэффициент ЖШС «Қарағанды Бахустың» қаржылық тұрақтылығын жалпылама ақпарат береді. 2009 жылы бұл көрсеткіш 2,92 жетті, бұл дегеніміз әрбір салынған қаражатқа 2,92 теңгеден келеді деген сөз. 2010 жылы бұл көрсеткіш 3,16 теңге жетті деген сөз. 2011 жылы бұл көрсеткіш 12,52 теңгеге жеткен болатын. Бұл дегеніміз аталмыш кәсіпорын сыртқы инвесторлардан және несие берушілерге толық тәуелді екенін дәлелдейді. Бұл өз кезінде кәсіпорын тұрақсыз жағдайда орналасқанын дәлелдейді.

Меншікті қаражаттармен қамтамассыз етілу коэффиценті баланс құрлымын сипаттайды. Бұл кәсіпорынның төлемқабілеттілігін зерттеуге көмектеседі.

Коб =МК – АТА / АА,                                                                                                                (2.11)

мұндағы АТА –айналымнан тыс активтер. АА – айналымдағы активтер.

Коб 2007 == -0,24; Коб 2008 == -0,17;

Коб 2009 == -0,66.

Меншікті қаражаттармен қамтамассыз етілу коэффицентін қарастырайық.

Жоғарыдағы мәліметтерден көргеніміздей зерттелген уақыт аралығында барлық көрсеткіш теріс мәнге ие. 2011 жылы бұл көрсеткіш шұғыл көтеріліп, -0,66 ға тең болды. Ал бағдарланған коэффициент 0,6-0,8 құрап отыр. Бұл кәсіпорынның мншікті қаражаттармен толық қанды қамтамассыз етілгендігінің дәлелі. Кәсіпорын төлемқабілетсіз жағдайда қалғанын көрсетеді.