Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау

Макро экономикалық шарттардың жақсаруы мен банктердің ресурстік базаларының өсуіне қарай 2005 жылы несиелік нарық қаржы нарығының ең жақсы дамығын сегменттерінің бірі болып қалды. Банк несиелерінің көлемі 74,7 %, 2592,1 млрд теңге болды. Несиелер көрсеткіштерінің ЖІӨ - ге қатынасы 2004 жылмен салыстырғанда, 2005 жылы лезде өсіп 26,8 % - дан 34,8 % - ға жетті.

Ұлттық валютадағы несиелер шетел валютадағы несиелерге қарағанда алға шықты. 2005 жылы ұлттық валютадағы несиелер 75,9 %, 1255,8 млрд теңгеге, шетел валютасындағы несиелер – 73,5 %, 1336,3 млрд теңгеге өсті нестижиесінде теңгелік несиелер көлемі 48,1 % - дан 48,5 % - ға өсті. (8кесте)

2005 жылы мерзімдік несиелер жүйесінде де бір қатар өзгерістер болды осы жылы ұзақмерзімді несиелер саны қысқа мерзімді несиелерге қарағанда жоғарылады. Ұзақ мерзімді несиелер – 76,6 %, 1722,9 млрд теңгеге, қысқа мерзімді несиелер – 70,9 % - ға яғни 869,1 млрд теңгеге ұлғайды. Ұзақ мерзімді несиелер үлесі 65, 7 % - дан 66,5 % - ға өсті. Қосымша Л.

Ұзақ мерзімді несиелер нарығындағы негізгі займшиктер коорпаративті клиенттер болғанына қарамастан, жалпы алғанда 2005 жылы өндірістерге берілген несие 79,5 % - дан 74,2 % - ға дейін төмендеді, ал жеке тұлғалардың берілетін несие 20,5 % - дан 25,8 % - ға дейін өсті. Қосымша Л. Бұл негізінен ипотекалық және тұтынушылық несиелену қызметтеріне байланысты. 2005 жылы аталған несиелер 2,2 есе өскен, сәйкесінше 220,5 млрд және 320,5 млрд теңгені құраған. Қосымша М.

Кесте 8 2005 жылы екінші деңгейлі банктердің несиелері.

Банктердің несиелер бойынша экономика қарызы 2006 жылдың 12 айы ішінде 82,7 % ұлғайып, 4735,7 млрд теңгені құрады.

Ұлттық валютадағы несиелер осы жыл ішінде 95,9 % ұлғайып 2460 млрд теңгені құраса, шетел валютада несиелер 70,3 %, 2275,6 млрд теңгеге ұлғайды. Нетижиесінде 2005 жылдың желтоқсанымен салыстырғанда теңгелік несиелер 48,5 % - дан 51,9 % - ға өсті. Қосымша Н.

Ұзақ мерзімді несиелер өсімін байқауда. Қаңтар – желтоқсан айларында ұзақ мерзімді несиелер 2 есе өсіп 3448,9 млрд теңгені құраса қысқа мерзімді несиелер 48,1 %  - ға өсіп, 1286,8 млрд теңгеге жетті. Нәтижиесінде ұзақ мерзімді несиелер үлесі 66,5 % - дан 72,8 % - ға жетті. (9 кесте.)

Банктің кіші кәсіпкерлік субъектілеріне берілген несиелері 2006 жылдың қаңтар – желтоқсанында 83,3 %, 861,7 млрд теңгеге ұлғайды. Қосымша Н.

Салалық жіктеме болу үшін сауда 23,3 % құрылыс 13,9 %, өнеркәсіп 11,1 % және ауыл шаруашылығы 4,4 белсенді несиенеленеді. Қосымша П.

Несиелер бойынша сыйақылардың ұлттық валюта бойынша орта өлшемді ставкасы банктік емес заңды тұлғалар ұшін 2005 жылы 13,0 % - дан 2006 жылдың желтоқсанында 12,2 % пайызға төмендесе жеке тұлғалар үшін 19,7%- дан 18,0 % - ға төмендеді./23/

Кесте 9 2006 жылы екінші деңгейлі банктердің несиелері.

Банктердің несиелер бойынша экономикаға қарызы 2006 жылдың желтоқсанымен салыстырғанда 2007 жылдың қаңтарымен 1,4 % ұлғайып 4803,6 млрд теңгені құрады.

Ұлттық валютадағы несиелер 1 ай ішінде 0,9 % - ға ұлғайып, 2483,2 млрд теңге болса, шетел валютасындағы несиелер 2 % болып, 2320,5 млрд теңгені құрады. Нәтижиесінде 2006 жылдың желтоқсанымен салыстырғанда теңгелік несиелер үлес салмағы 51,9 % - дан 51,7 % төмендеді.

Ұзақ мерзімді несиелер 3 %, 3552,3 млрд теңгеге ұлғайса, қысқа мерзімді несиелер 2,8 % төмендеп 1251,3 млрд теңгені құрады. Ұзақ мерзімді несиелер үлес салмағы 72,8 % - дан 74,0 % - ға ұлғайды.

Заңды тұлғаларға берілетін несие, 0,3 % - ға өсіп, 3205,2 млрд теңгені құраса, жеке тұлғаларға берілетін несиелер 3,8 %, 1598,5 млрд теңгені құрады. Нетижиесінде заңды тұлғаларды несиелендірудің үлес салмағы 32,5 % - нан 33,3 % құрады (10 кесте).

Банктердің кіші кәсіпкерлікті несиелендіруі қаңтарда – желтоқсанмен салыстырғанда 2,4 % - ға ұлғайып, 882,5 млрд теңгені құрады.

Салалық жіктеме бойынша сауда 23,6 %, құрылыс 13,6 %, өндіріс 10,7 %, ауылшаруашылығы 4,4  %  белсенді несиеленді.

2006 жылдың желтоқсанымен салыстырғанда 2007 жылдың қаңтарында несиелер бойынша сыйақылардың ұлттық валюта бойынша ортақ өлшемді ставкасы, жеке тұлғалар үшін 18,0 % - дан 18,7 % - ға дейін өссе, заңды тұлғалар үшін 12,2 % - дан 12,9 % - ға көтерілді./23/

Кесте 10 2007 жылы екінші деңгейлі банктердің несиелері.

Несиелер нарығын қортындылайтын болсақ. Соңғы үш жылда халықтың несиелерді банктерден алуға құмарлығының негізгі себептері банктерге деген сенімділіктің артуы, клиентерге жағымды несиелік шарттардың болуы, себеп болуда. Жалпы несие нарығында халық несие алуға жағымды тенденциялар бойқалып жатыр. Банктер өз тарапынан несие алуға жағымды жағдайлар жасауда мысалы несие алу үшін құжаттар тызымын қысқаруы, ипотеканың мерзімінің 30 жылға үзартылуы т.б. Несие нарығының үлғайуна алып келуде.      

2.3 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ- ның жаңа банктік өніміне талдау.

Қазіргі банктік нарықта бәсекелестің күрт өсуінен банктер өздеріне жаңа клиеттерді тарту, ұстап түру үшін жағдайлар жасауда. Оның нәтижесі деп банктердің нарықа жаңа өнім мен жаңартылға өнімнің шығуын айтуға болады.   

«Мобильный банкинг жүйесі». Қазақстан Халық Банкінің «Мобильный банкинг» жүйесі – Қазақстандағы ұялы телефон көмегімен карт – шотты басқарудың алғашқы жүйесі. Қазіргі уақытта жүйе қызметін 130 мыңнан астам клиенттер пайдалануда, оның ішінде 95,5 жүйеге 2006 жылы қосылған – бұл елдегі қашықтағы банкингтің ең көп сұранысқа ие түрі.

Мысалы Қазақстан Халық Банкінің «Мобильный банкинг» жаңа өнімі.    

«Мобильный банкинг» - бұл сіздің ұялы телефонға SMS хатама көмегімен карточкалы шотағы қаражатдың қозғалысын хабарлау жүйесі.

«Мобильный банкинг» жүйесіне қосылудың артықшылықтары:

-         тәуліктің кезкелген уақытысында банке бармай SMS хатама арқылы ө              зіңіздің карточкалы шоттіңіз жайлы ақпарат ала аласыз;

-         SMS – хат арқылы өз есепшотыңызға жасалған операциялар мен               авторизация туралы мәлімет беруге;

-         телефон есебін төлеуге;

-         сәйкес SMS хатпен қажет жағдайда карточканы бейтарап етуге;

-         Мобильный банкинг жүйесіне қосылған карточкалар статусы жөнінде               ақысыз мәлімет алып, Мобильный банкинг қызметтерін осы карталар               арқылы ашып-жабу

-         өз телефоныңыздағы қолайлы меню көмегімен қызметтердің барлығын               пайдалану;

«Мобильный банкинг» жүйесіне Халық Банкінің кез-келген карточка ұстаушысы қасыла алады және қазақстандық ұялы телефон операторлардың иеленушісі.  «Мабильный банкинг» жүйесіне Халық Банкінің банкоматтары арқылы немесе Халық Банкінің кез-келген бөлімшесінде арыз жазып қосылуға болады.

«Мобильный банкинг» жүйесі арқылы карсетілетін қызметтер:

-         төлем карточкасы байынша баланс (операция коды 01n);

-         төлем карточкасы байынша операциялар тарихы (операция коды 02n);

-         төлем карточкасын бейтараптандыру (операция коды 03n);

-         «Мобильный банкинг» жүйесін бейтараптандыру (операция коды 04n);

-         «Мобильный банкинг» жүйесін жандандыру (операция коды 05n);

-         жүйеге қосылған төлем карточкалары туралы ақпарат (операция коды 06n);

-         ұялы телефонға ақы төлеу (операция коды 07n t );

-         төлем карточкасы бойынша қарызды тексеру (операция коды 09n).

Мұдағы n - төлем карточкасының соңғы төрт саны; t – сомма теңгемен.

Мысалыға сізге ұялы телефонға ақы төлеу керек 07 N...N Т...Т SMS хаттамасын 8080 номеріне жіберу керек, мұдағы N...N сіздің төлем карточкаңыздың соңғы төрт саны, Т...Т төленетін сомма, N...N мен Т...Т арасында бос орын болуы шарт. SMS хаттамасын 8080 номеріне жіберген соң 2-5 секунтан соң операцияның орындалғаны жайлы SMS хаттама келеді.

«Мобильный банк» жүйесің қызметтерінің тарифтер.