Инвестиция көздері

   Бюджеттен бөлінетін  қаржы – бұл қаржы жергілікті  басқару әкімшіліктің мемлекетке  қажет ғимараттарды салуға бөлінеді. Ол шығын бюджетке қайтадан қайтарылмайды. Салынатын объектілер әдейі мемілекет тізімімен бақыланады. Қаржы қайтарылатын жағдайда Ұлттық Банкіден бөлінетін несиені Қаржы Мминистрлігі белгілі бір шартпен коммерциялық  банкілерге ұсынады. Үкімет комиссиясы коммерциялық банктердің тізімін тағайындайды. Коммерциялық банк ақша қорын құрылыс жүргізуші фирмаға конкурс жариялады. Кепілдік ретінде ғимараттарды салды, келісім шарт белгіленеді: мерзімі , тиімділігі ,қаржыны қайтару уақыты және пайыз мөлшері.

 

 

 

 

 

 

2.3. Негізгі  капиталға  жұмсалатын   инвестициялар.

    Негізгі капиталға  жұмсалған инвестициялар-сатып алуға,

құруға, негізгі құралдарды қайта өңдіруге және күрделі  жөндеуге кеткен шығындардың жиынтығы болып  табылады. Негізгі капиталға жұмсалған  инвестициялар: үйлер және ғимараттарға, машиналар мен жабдықтарға ,  малға, көп жылдық екпе ағаштарына, пайдалы қазбаларды

барлауға, бағдарламалық  қамтамасыз етуге, таралымдау

үшін алынатын әдеби және көркем шығарма түпнұсқаларына  қаржы жұмсауды,  өндірісте қолданылуы,

оларды иеленуге белгілі  бір құқықтары бір бірліктерімен 

шектелетін жаңа ақпарат  пен арнаулы білімге кеткен шығындарды және т.с.с қосады.

    Негізгі капиталға  жұмсалатын инвестициялардың өсу тенденциясы 2005 жылдан бастап байқалады. 2009 жылғы

дейін оның көрсеткіші 4 есе ұлғайып,  943,4 млрд теңгені құрады. 2008 жылмен салыстырғанда негізгі      капиталға жұмсалатын инвестицялар 44,7 пайызға өсті. Бұл макроэкономикалық стабилизацияға байланысты. Негізгі капиталға жұмсалатын инвестициялардың өсімі 14 облыстың 11 –нде байқалады. Астана және Алматы қалаларында . Инвестициялардың басым бөлігі Батыс Қазақстан аймақтарымен игерілген(Атырау –24,6 пайыз, Батыс Қазақстан облысы 17,7 пайыз, Ақтөбе –6,6 пайыз, Маңғыстау-6 пайыз) ал Алматы мен Астана қалаларымен игерілетін инвестициялардың көлемі 15 пайыз бен 9,2 пайызды құрады. Негізгі капиталға жұмсалатын инвестициялардың үштен бір бөлігі ғимараттармен құрылыстарды жаңартып салу жұмыстарына бөлінеді. Бұрғылау және геологиялық барлау жұмыстары жалпы инвестициялардың 47,8 пайызын құраған.

 

 

 

               

 

 

 

 

•      - халықтың жан басына шаққандағы қаржы 

          емес активтерге жұмсалатын инвестициялар. 

        -халықтың жан  басына шаққандағы негізгі капиталға  

        жұмсалатын инвестициялар.

Гр: халықтың жан басына шаққандағы  инвестициялар нақты  қолданыста болған бағаларды,(мың тг)

   Өнеркәсіп салаларына  жұмсалатын 70,5 пайыз инвестицияның  басым бөлігі мұнай мен табиғи  газды өндіруге, 9,9 пайыз – металлургия саласына жұмсалады. Транспорт пен байланысты қалыптастыру жұмыстарына жұмсалатын инвестициялар  44,1 пайыз құрады.

   Негізгі капиталға  жұмсалатын инвестициялардың қайнар  көзі болып кәсіпорынның өзінің ресурстары табылады. 2009 жылы бұндай ақша ресурстары 59,3 пайыз қамтыды, ал қалғандары шетелдік бюджеттен түсетін және басқалай келетін жұмсалатын инвестициялар  үлесінде.

Қаржыландыру  көзі бойынша негізгі капиталға  жұмсалған жұмсалатын инвестициялардың құрылымы.(%)

 

 

 

 

 

 

 

1 –кәсіпорынның –өзінің  қаражаты:

1. – шетелдік инвестициялар;
2. – бюджеттен түсетін инвестициялар;
3. – басқалай келген инвестициялар.

 Негізгі капиталға  жұмсалатын инвестициялардың құрылымы  меншік нысандары бойынша (%бен)

 

 

 

 

 

 

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 бөлім. Қазақстан Республикасының шетелдік

инвестицияларды тарту саясаты.

3.1.Қазақстанға шетелдік инвестицияларды тарту.

 Қазақстан қолайлы инвестициялық климат жасауға тырысуда. Осыган орай елімізде инвестициялық істерді бақылайтын арнайы нормативті актілер жасалып енгізілді.

Шетел инвестициясына байланысты  Қазақстанда 20-дан аса заң актілері   қабылданған болатын. 2005 жылдың 7 тамызында    өткен Қазақстан Бас Ассамлеясының IV сессиясында Н.Ә. Назарбаев өз баяндамасында мынадай сөздер айтқан еді: “Кез –келген стратегияның құндылығы оның жасалуында ғана емес, сәтті аяқталуында. Біздің жағдайымыздағы сәттілік шетелдік  инвестицияларды тартып, оларға саяси кепілдік беру болып табылады”.

       Шетел капиталының біз үшін маңыздылығы – жаңа ғылыми –техникалық жетістіктердің, жаңа технологиялардың елімізге енуі. Шетел инвестициялары біз үшін мұнай мен газ орындарын өңдеу (көмір , қара түсті рудалар) минералды шикізаттарды өндіру үшін қажет. Шетел капиталын еліміздің экономикасына тарту 2002 жылы экспорттық несиелер түрінде екі жақты келісімшарт негізінде жүргізілді. Өзінің алғашқы экспорттық кредиттерін ұсынған Австрия мен Германия, олар екі ірі кредиторлар болып саналады.Несиелік келісімшарттар  нәтижесінде Қазақстан халықаралық қаржының ұйымдардан несиелік ресурстар алуға мүмкіндік алды, фирмалар мен кәсіпорындар шетелдік кредитордан займдар алуға мүмкіндікке ие болды.

        2005 жылдың тамыз айында Алматы қаласында “Қазақстанның инвестициялық самитті” атты алғашқы форум өткізіліп, бұған 17 мемлекет        пен екі халықаралық ұйымдардан 52 компанияның өкілдері мен  жетекшілері қатысты. 2006 жылы осы аталған саммиттің екінші халықаралық форумы оздырылып, бұған 27 мемлекеттен 160 компанияның өкілдері қатысады.Бұл форум Қазақстанның басқа экономикасы жоғары дамыған шетелдік мемлекеттермен  тығыз байланыс жасауға жол ашты. Бұл форумда төмендегідей мәселелерді талқыланды:

Қазақстан экономикасына шетелдік  инвестицияларды тарту; бағалы қағаздар рыногын қаржылай басқару, шағын және орта кәсіпкерлікті,өндірісті инвестициялау,экономика және қоғам дамуының проблемаларын шешу және т.б. Н.Ә.Назарбаевтың қолдауымен Қазақстан Республикасы Президенті жанынан шетелдік  инвестордың    кеңесі құрылып, бұған көптеген шетелдік мемлекеттердің елбасшылары  мүшелігіне қабылданды.

          2005 жылдың тамызында Лондон  қаласында “Қазақстанды инвестициялау” атты халықаралық конференция  өткізілді. Мақсаты  -Қазақстанға   шетелдік инвесторлардың назарын аударып, жаңа мүмкіндіктерді жүзеге асыру. Осы жылдың 18-19 қарашасында   Қазақстан Республикасы Президенті     АҚШ –қа барған сапары кезінде Вашингтон университетінде “Қазақстанның сауда және инвестициялық     мүмкіндіктері”      атты конференция өткізіп, көптеген американдық және транзиттік компанияларының  жетекшілерін  елімізде инвестиция құқығы үндеді. 2005 жылдың 28 қарашасында Германияның Франк   Футе на майе қаласында “ Қазақстан сауда және инвестиция” атты конференция өткізілді.

         2007 жылы 4 тамызда Алматыда “ Қазақстанның инвестициялық саммиті” атты ІІІ халықаралық форум өткізіліп,  бұған 22 мемлекеттен 160 компания қатысты. 2007 жылы    тамызда Лондонда  “Қазақстан – жаңа мың жылдықтың жаңа астанасы” атты халықаралық  конференция – саммит өткізіліп, бұған Еуропа мен Америкадан 250 делегат қатысты. Самитті ұйымдастырушылар  Қазақстан мен   СТЕ компаниясы.

            Дүние жүзіндегі 135 мемлекеттің ішінде Қазақстан инвестицияларды тарту жөнінен бесінші орында. Қазіргі кездің өзінде Қазақстанға 50-ге жуық мемлекеттің инвесторлары тартылды. Осының нәтижесінде ТМД  елдерінің ішінде шетел инвесторларының тарту жөнінен Қазақстан Ресейден кейінгі 2 орынды иеленіп отыр. Филлип Морис компаниясының өкілі МЭГШ Вагнер фонд Лидсбургтің айтуы бойынша ТМД елдерінің ішінде Қазақстан ғана қолайлы инвестициялық ахуал туғызды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.2.Қазақстандағы  инвестициялық ахуал

  Инвестициялар жөніндегі комитет 2005 –2011 жылдары аралығында экономиканың басым секторына бағытталған Отандық және шетелдік инвесторларға шетел мемлекеттік қолдау жасау жөнінде 226 келсімшарт     жасаған.  Мәлім болған инвестициялардың жалпы көлемі 1609,5 млн АҚШ долларын, оның ішіндегі 1439 млн АҚШ доллары негізгі қорға құйылған инвестициялар болып табылады.

  2002 жылдың  желтоқсан айында шетелдік инвесторлар  кеңесінің кезекті отырысы өтіп, бұған    Н.Ә. Назарбаев қатысты.  Бұл отырыста 15-20 жылға жоспарланған  инвестициялық саясаттың жобасы жасалынды. Болашақта Елбасы шетелдік  инвесторларды мына салаларға бағыттамақшы:    ауыл шаруашылығы, кен өндіру өнеркәсібі, әлеуметтік сала, мәдениет, туризм, Астана қаласы. Сондай-ақ бұл отырысқа “Бритшм –газ” компаниясының президенті  Франк Чапшен  қатысып, Қарашығанақ, Қашаған және КТК-ға жұмсалған инвестициялар туралы мәлімдеме жасады. Соңғы 10 жыл ішінде бұл компанияның инвестициялары 1,5 млрд АҚШ долларын құрады. Бұл қаржы негізінен Қаршығанақ кен орнының Каспийдегі бұрғылау жұмыстарына және КТК құбырының құрылысына жұмсалған болатын.

      2003 жылы Қарашығанақта 6 млрд м³ көлеміндегі газ өндірілді. Биыл бұл көрсеткішті 7 млрд м³ қа өсіру көзделіп отыр. Бұл жетістік Бритш –газ компаниясының мұнай-газ саласындағы инвестицияларының тиімді пайдалануына байланысты. Бұл жобаға қатысатын басқа да компаниялар:Италиян компаниясы (32,5 пайыз) американдық Cheron  Texaco (20пайыз) Ресей (15 пайыз) ; Сонымен қатар Қазақстанда 2003 жылы 52 млн.тонна мұнай –газ конденсаттары өндірілді, ал 2005 жылы бұны өндіруді . 150 млн тоннаға жеткізу жоспарланып отыр. Әрине шетелдік инвестициялардың тікелей ықпалымен.

          Қазақстанда негізгі капиталдағы  инвестиция 2003 жылы 10,6 пайыз өсіп, 8,987 млрд долларды құрады. Жалпы инвестиция  көлеміндегі ең жоғарғы үлесті тау-кен  өндірісі иеленіп отыр . ЖУО-ның 37,9 пайызын құрайды. Өндіруші өнеркәсіптер үлесі ЖУО-нің тек 9 пайызын ғана құрайды. Қайта өндіруші өнеркәсіптерге инвестиция көлемінің өсу қарқыны сақталып қалды. Мұндағы инвестициялардың негізгі үлесін кәсіпорындардың өзінің қаржысы (59пайыз)   қалғаны шетелдік инвестиция (25 пайыз) мемлекеттік бюджет үлесі 16 пайыз құрайды. 2003 жылғы мәліметтерге қарағанда жалпы шетелдік инвестициялар 24,5 млрд долларды құрады.

       Қазақстан Республикасы статистикалық агенттік мәлімдеуі бойынша инвестицияның басым бөлігі мұнай саласына бағытталады: 1998 ж-32 пайыз, 2006 жылы-   78 пайыз, 2002 ж –88 пайыз. 2005 ж – 74 млрд долларды құрайды деп жоспарланды. Эксперттердің берген бағасы бойынша Орта Азияға түсетін шетелдік инвестициялардың 80 пайызы Қазақстанның үлесіне тиеді. Қазақстанның мұнай саласына түсетін жыл сайынғы инвестициялардың 25 пайызы  несиелер , займдар құрайды, 50 пайызы тікелей шетелдік инвестициялар , 1пайызы портфелді инвестициялар құрайды. Мұнай өңдеу саласына жұмсалатын инвестициялар: 2003-2015  ж – 21 долларды құрайды деп жоспарлануда.

         Халықаралық валюта қорының мәліметтері бойынша 2005 жылы Қазақстан жан басына   инветиция тарту көрсеткіші бойынша ТМД елдері ішінде алғашқы орындардың бірін иеленді. Инвесторлар тізімінің басында АҚШ ( жыл сайынғы инвестиция көлемі 900 млн доллардан астам), одан кейін Ұлыбритания, Италия, Канада, Нидерланды тұр.

 

 

 

 

 

 

 

Қ.Р. экономикасының салаларына түскен инвестициялар (млн  АҚШ $)

өндіріс түрі	2003 -2007 ж		2008ж		2009ж
	Барлығы	%  есебі мен	Барлы ғы	% есебі мен	Барлы ғы	% есебі мен
Ауыл шаруашылығы	3,6	0	3,8	0,1	5,3	0,1
Тау –кен өнеркәсібі	5805,7	59,4	2026,8	72,9	3291,4	74,1
Мұнай –газ	4800,9	44,9	2002,7	72	3287,8	74,4
Металл рудалары	1496,3	15,3	3,9	0,1	1,8	0,0
Қара металлургия	301,1	3,1	71,4	2,6	22,4	0,5
Түсті металлургия	631,5	6,5	26,6	1,1	31,0	0,7
Құрылыс	20,9	0,2	12,0	0,4	36,6	0,8
Қонақ үй, мейрамхана	42,3	0,4	10,1	0,4	24,6	0,6
Транспорт, байланыс	71,7	0,7	95,1	3,4	144,8	3,3
Барлығы	9781,0	100,0	2780,7	100,0	4418,5	100,0

Елдер бойынша  түскен шетелдік инвестициялар(млн АҚШ $)

 

мемлекет	2003 -2007 ж		2008ж		2009ж
	барлығы	%  есебі Мен	барлығы	% есебімен	Барлы Ғы	% есебі мен
Барлығы	9780,9	100,0	2780	100,0	4418,5	100,0
Ұлыбритания	1220,1	12,5	481,8	17,3	595,4	13,5
Германия	191,6	2,0	70,0	2,5	53,3	1,5
Нидерланды	283,8	2,6	114,5	4,1	198,6	4,5
Индонезия	179,3	1,8	68,1	2,5	47,0	1,1
Италия	164,6	1,7	351,0	12,6	484,7	11,0
Ирландия	24,1	0,2	2,0	0,1	11,1	0,3
Канада	245,0	2,5	100,5	5,2	739,8	16,7
Қытай	461,3	4,7	90,2	3,2	210,8	4,8
АҚШ	3210,1	32,8	988,5	35,5	1464,4	33,1
Турция	473,8	4,8	24,7	1,1	58,2	1,3
Франция	116,6	1,2	34,1	1,5	66,3	1,5
Оңтүстік Корея	1494,2	15,3	56,8	2,0	62,2	1,5
Жапония	285,7	2,6	18,0	0,6	32,1	0,7
Ресей	68,3	0,7	163,0	5,9	211,9	4,8
Басқа мемлекеттер	1362,4	14,0	152,4	5,7	177,9	4,0