Қазақстан Республикасындағы сақтандыру қызметін жетілдіру жолдары

Пассивтер

[6]

       Бастапқы бухгалтерлік құжаттардың өңделіп және бекітілгенін есепке ала отырып, операциялардың шешуін кезеңдерге бөліп қарастыратынын көрдік.

Ол:

1)                   бастапқы мәліметтер бойынша кіріспе баланс құрастыру;

2)     бухгалтерлік есеп шоттарының корреспонденциясы бойынша шаруашылық операциялардың журналын толтыру;

3)     синтетикалық шоттар бойынша есеп регистрлерін құру (проводкалар жазу);

4)     айналым ведомостарын құру және талдау;

5)     бас кітапты толтыру;

6)     жиынтық жылдық табысты (негізгі қызмет бойынша) анықтау;

7)     өткізілген өнім, жұмыстар, қызметтер бойынша шығындарды
анықтау;

8)     салық салынатын табыстың мөлшерін анықтау;

9)     корпоративтік табыс салығының мөлшерлемесін (ставкасын) анықтау;

10) есептелген салықтың сомасын белгілеу;

11) қаржылық есептіліктің мәліметтері бойынша таза табыстың (залалдың) мөлшерін анықтау;

12) қаржылық есеп беру бойынша табыстың (залалдың) декларация бойынша табыспен (залалмен) салыстыру;

13) бөлінбеген табыстың (жабылмаған залалдың) сомасын есептеу;

14) бухгалтерлік балансты құрастыру;

15) жылдық декларацияны толтыру. 

ІІІ. Қазақстан Республикасындағы сақтандыру қызметін

жетілдіру жолдары

3.1 Сақтандыру нарығын дамытудың 2004-2006 жылдарға

арналған бағдарламасы

Қазақстан Республикасының сатандыру нарығын дамытудың 2004 – 2006 жылдарға арналған бағдарламасының мақсаты қаржылық, әлеуметтік және басқа да тәуекелден мемлекетті, азаматтарды және шаруашылық жүргізу субъектілерді қорғаудың тиімді механизмі ретінде сақтандырудың ролін нығайтуға бағытталған ұлттық сақтандыру индустриясын қайта құру болып табылады.

Сақтандыру ұйымдарының қызмет ету стандарттарын бекіту, корпоративтік басқаруды жетілдірудің ынталандырмасын қалыптастыру, тәуекел қаупі үлкен қаржы нарығының аймағында қадағалау ресурстарын шоғырландыру, өмірді жинақтаушы сақтандыру және аннуитет жүйесін дамытудың ынталандырушы жағдай тудыру мақсатында 2004 жылдын 3-желтоқсанында "Салық салу мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының заңына өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. Бұл занда аннуитетті сақтандыру бойынша корпоративтік табыс салығының мөлшерлемесі алынатын сақтандыру сыйақысының сомасынан 2%-тен 1%-ке дейін төмендетілді.

Қазіргі таңда, Республикада жеке сақтандыру секторы дамымай отыр. Жеке сақтандыруды жүргізудің ерекшелігі (оның ішінде, өмірді сақтандыру) қазіргі тандағы проблемалармен байланысты: Халықтың табыс деңгейінің төмендігі; Посткеңестік кезеңдегі жеке сақтандырудың жағымсыз тарихы; Сенімді қаржы – инвестициялық инструменттердің шектеулігі; Болашақта әлуетті сақтанушылардың сенімсіздігі; Халықтың жекелеген сақтандыру делдалдарымен сақтандырушылардың сақтандыру мәдениетінің төмендігі; Ұзақ мерзімді жеке сақтандыруда халықтың қатысуы үшін экономикалық ынталандырманың болмауы. Бұл тізімге, халық тарапынан сақтандыруға деген сенімнің болмауын кіргізе аламыз. Бұл өткен кезеңдердегі ірі дауларға және ҚСРО мемлекеттік сақтандыру жасаған шарт бойынша сақтандыру сомаларының кұнсыздануымен байланысты.

Сондай-ақ, жеке сақтандырудың дамуына халық жинақтарын басқа тәсілдермен қалыптастыруды қолдану (жылжымалы мүлік, жылжымайтын мүлік, шетел валютасын сатып алу) кедергі болып отыр. Мұның себебі - бос қаражаттар салыстырмалы нақты құндылықтарға салынған кездегі отандық экономиканың инфляциялық кезеңі. Мемлекеттік міндеттерді шешу үшін қаражаттарды тарту проблемасы бірінші деңгейдегі маңыздылыққа ие және ұзақ мерзімді инвестициялық ресурстардың көзі болып табылатын жеке сақтандыру (оның ішінде өмірді сақтандыру) қосымша қаражаттарды тартуға мумкіндік береді.

Қаржы нарығын және қаржылық ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттігі мемлекеттік аннуитеттік компанияны құру жөнінде жұмыс жүргізуді, оның негізгі мақсаты қызмет міндеттемесін атқару кезінде жұмысшының денсаулығы мен өміріне зиян келтіргені үшін жұмыс берушінің жауапкершілігін міндетті сақтандыруды іске асыру және зейнетақы аннуитеттерінің жүйесін дамытуды қамтамасыз ету болып табылады.

2004 жылы сақтандыру мәселелері бойынша кейбір заңнамалық актілерге өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы заңның жобасын әзірлеу жұмыстары жүргізілді. Берілген заңнамалық жобаны әзірлеудің негізгі мақсаты Еуропалық Одақтың Директивалары мен Халықаралық сақтандыру қадағалауы принциптеріне сәйкес отандық сақтандыру заңнамасын үйлестіру болып табылады. Реттеу және қадағалау механизмдерін жетілдіру және сақтандыру қадағалауының жаңа принциптерін енгізумен қатар, сактандыру индустриясының мына аспектілері қарастырылған: нарық инфрақұрылымы, нарық қатысушылары, қолданылатын түсініктер, сақтандырудың сыныпталуы, нарықты одан әрі ырықтандыру және басқалар. Берілген жобаны ойдағыдай өткізу отандық сақтандыру индустриясының деңгейін дуниежүзілік тәжірибе деңгейіне жақындатуына және нарықтың халықаралық сақтандыру және қайта сақтандыру жүйесіне шығу жолдарын жеңілдетеді.

Нарықтың негізгі көрсеткіштерінің өсуін ынталандыру мақсатында, атап айтсақ нарық сыйымдылығын арттыру және шетелге қайта сақтандырудың үлесін азайту мақсатында, аржы нарығын және қаржылық ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттігі сақтандыру ұйымдарын кезеңмен капитализациялаудың 3 жылдық жоспарын құрды. Сондай-ақ, бұл бағдарламаның мақсаты сақтандыру ұйымдарының жеткіліктілігінің негізгі көрсеткіштерін әлемдік стандарттарға сәйкес келтіру болып табылады. Бұл өз кезегінде олардың қаржылық тұрақтылығын нығайтуға және сақтанушы сенімін арттыруға ат салысады.

2004 жылы қаржы нарығын және қаржылық ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттігі Ресей Федерациясы территориясына кірген қазақстандық көлік иелерінің азаматтық жауапкершілігін міндетті сақтандырумен байланысты проблемаларды шешу туралы жұмыс атқарды. Бұл жұмыстың нәтижесі Ресей территориясына кірген қазақстандық көлік иелері үшін көлік құралдарының иелерінің азаматтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру бойынша сақтандыру сыйақысының мөлшерін азайту болды. Коэффициент мөлшерін азайту, Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасының өзара мүдделерін ескере отырып жасалды. Өйткені, Қазақстандық жүргізушілерге бұрын қолданылған коэффициенттер нақты жүру маршрутының (Ресей шегінде), жасы мен еңбек өтілі есепке алынбаған. Бұл көп жағдайда сақтандыру сыйақысының мөлшері 2,6 есе көтеріңкі болуы дәлелсіз жүргізілген.

2004 жылы сақтандыруды кепілдендіру жүйесін жетілдіруге бағытталған нормативтік-құқықтық актілер қабылданды. Бұл осы жүйенің тұрақтылығын және міндетті сақтандыру түрлері бойынша сақтандыру қызметін тұтынушыларының заңды құқықтары мен мүдделерін қорғау дәрежесін көтереді.

Сонымен қатар, 2004 жылы Үкімет мына Бағдарламаларды қарастырып, бекітті: қор Нарығын дамыту, әлеуметтік реформаларды тереңдету және институтционалды инвесторларды ары қарай дамыту (зейнетақы қоры және сақтандыру компаниялары). Бұл бағдарламалар институтционалды инвестор бөлігінде сақтандыру резервтерін инвестициялау мүмкіншіліктерін кеңейту, олардың қаржы тұрақтылығын күшейту, салымшылардың мүдделерін қорғау деңгейін арттыру бойынша кешенді шараларды қарастырады. Инвестициялау бөлімінде тәуекелді хеджерлеу мақсатымен туынды қаржы инструменттерін сатып алу, басымды сектордағы нақты инвестициялық жобалардың жобалық бонды және баскалары сияқты институтционалды инвесторлардың активтерін инвестициялаудың жаңа инструменттері мен механизмдері ұсынылады. Бұл сақтандыру резервтерін табыстылығы мен тәуекелдің оңтайлы үйлесуімен қаржы инструменттеріне салымшы мүддесіне сәйкес орналастыру міндеттіне сай келеді. Бастапқыда анықталғандай, салымшылардың жинақтары ұзақ мерзімді ішкі инвестициялардың көзі болды. Бұл тек салымшыларға табыс әкелмей, сондай-ақ, ел экономикасының көтерілуіне себеп борып, Қазақстанның дамуын ынталандырды. [2]

3.2 Сақтандыру секторының дамуының негізгі көрсеткіштері

Сақтандыру секторының дамуының негізгі

көрсеткіштері (млн. теңге).