Аудиттің отандық және халықаралық стандарттарын салыстырмалы талдау

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  БIЛIМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ  МИНИСТРЛIГI

АТЫРАУ  МҰНАЙ ЖӘНЕ ГАЗ  ИНСТИТУТЫ 
 
 
 
 

«Есеп және аудит» кафедрасы 
 

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС 

«Аудит»  пәнi бойынша

Тақырыбы: «Аудиттің отандық және халықаралық стандарттарын салыстырмалы талдау» 

                                                            
 

                            Орындаған: ЕжА  09 ҚОБ қ/т топ студентi Байниязова Б.С.

                             Тексерген: э.ғ.к., профессор Жалғасбаева А.А.

 
 

____________________                                                  ______________________                   (қорғауға   жіберілді)                                                                        (бағасы)

                                                                                                «___»__________200__ж                                                «___»__________200__ж          

_____________________                                                 _____________________

   (жетекшінің қолы)                                                             (жетекшінің қолы)                                                                                                                                                                                                               
 
 
 

Атырау  2011ж

 

Мазмұны 

Кіріспе………………………………………………………………………….......5 

Тарау 1 Аудит теориясы...................................................................................7

1. Аудиттің компоненттері, принциптері және концепциялары.............7
2. Аудиторлық қызметтің жалпы қабылданған стандарттары..............8
3. Аудиттің постулаттары және стандарттары..........................................11

 

Тарау 2 Аудиттің нормативтік-құқықтық негіздері........................................14

2.1 Аудиттің халықаралық стандарттарын отандық тәжірибеде қолдану жағдайы........................................................................................................14

     2.2 Халықаралық аудит стандарттарының мазмұны мен құрылымы........17

2.3 Қазақстан Республикасының аудиторлық қызметін ұйымдастыруда халықаралық аудит стандарттарын қолдану мәселелері...........................

 

Қорытынды.................................................................................................................. 

Пайдаланылған ақпар көздері................................................................................. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Кіріспе 
 

     Нарықтық  қатынастар жағдайында көптеген кәсіпорындар, банктер, сақтандыру компаниялары, көлік және комерциялық ұйымдар мүлікті пайдалану, жұмыстар мен қызмет көрсетуді орындау,комерциялық операцияларды ақша қаражаттары мен инвестициялардың заңын жүргізу бойынша сан алуан келісім шарттық қатынастарға түседі. Қажетті ақпаратты алудағы мәмілеге қатысушылар арасындағы осы қатынастардың нақтылығын тексеру нәтижесінде тек тәуелсіз аудитор ғана дәлелдей алады.

      Жеке  және ұжымдық меншік иелері акционерлер, жарнашылар,сонымен қатар кредиторлар өз қызметтерінің саласында барлық  көптеген қаржылық және шаруашылық операциялардың заңға сәйкес орындалғанына және бухгалтерлік жазбалармен тоқсандық және жылдық есептерде дұрыс көрсетілгеніне  өз бетімен көз жеткізу мүмкіндігінен айрылған. Ұйым қызметі мен оның заңды орындалуын тәуелсіз  аудиторлық тексеру мемлекетке де экономика қаржыландыру, несие беру, инвестициялау, және салық салу саласында қажетті шараларды қабылдау үшін қажет, жекелеген кәсіпорындар, ұлттық экономика салалары мен аймақтар бойынша жүргізілетін аудиторлық  тексерулер өздерін қызықтыратын қаржылық есептеме нақтылығын дәлелдеу үшін республиканың мемлекеттік органдары, министрліктер мен ведомствалар, соттар, прокуратураға және басқаларға қажет.

      Аудит өзінің кәсіби қызметінде адалдық, обьективтілік, кәсіби құзыреттілік, құпияны сақтай білетінділік, тәуелсіздік, жинақылық, мұқияттылық, ғылымиялық, нақтылық, жариялық, демократияшылдық принциптерді басшылықа алу керек.

      Аудитор өзінің кәсіби міндетін орындау барысында қоғамдық сенімді қолдау әрі нығайту ретінде адалдық, обьективтілік және тәуелсіздік принциптерінің талаптарын сақтауы, өзіне сеніп тапсырған жұмысты мінсіз әрі адал орындалуы талқылауда білдіретін пікірінің обьективтілігі мен тәуелсіздігін сақтауы керек.

      Аудит теориясы және оны басқару ғылымының  бар ережесімен  әрекет етудің нұсқасын құптайды немесе одан бас тартады. Ол белгілі бір бастапқы мәліметтермен құрылған теориялық базаның ғылыми шынайылығын немесе жалғандығын көрсетіп береді.

      Аудит теориясың негізгі элементтері  компоненттер, принциптер, концепциялар, постулаттар, стандарттар және нормалардан тұрады.

      Аудитке кәсіпорын қызметін жан жақты  тексеру енеді. Сондықтан  ол аудиторға  басшылыққа арналған  және оның қызметінің тиімділігін жоғарылату жөніндегі  конструктивті ұсыныстар дайындауға мүмкіндік береді.

      Аудиторлық  қызметті жүргізудің өндірістік жағдай мен ақпарат жүргізудің қажетті шарты оның аясы туралы айқын түсінік болып табылады. Ол белгілі бір уақыт аралығында, компанияның жылдық есеп беруіне аудит жүргізгенде немесе ішкі аудитте, сондай-ақ экономикалық обьект болып табылмайтын ақпараттық жүйедегі аудитте нақты шаруашылық жүргізші субьектілердің параметрлерімен анықталды.

     Аудит стандарттары мен нормаларының ерекшеліктері. Стандарттарды аудиттің теориясы мен  іс тәжірибесінде негізгі ережелер немесе аудиторлық процедураларының принциптері деп ұғуға болады. Әр елдің ұлттық стандарттары аудиттің жүргізілу жағдайына қарамастан міндетті түрде орындалуы керек. Олар халықаралық нормативтердің талаптарына жауап беретін тиісті деңгейдегі аудиторлық қызметке қолдау көрстеді, аудиторларды өз білімдері мен біліктерін ұдайы жетілдіруге мәжбүрлейді, жекелеген аудиторлық ұйымдардың сапасын салыстыруды қамтамасыз етеді, аудиторлардың жұмысын жеңілдетеді әрі оңтайландырыды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1. Аудит теориясы

 

         1.1 Аудиттің компоненттері, принциптері және концепциялары 
 

     Аудит теориясы мына негізгі элементтерден  тұрады: компоненттер, принциптер, концепциялар, постулаттар, стандарттар және нормалар.

      Аудит компоненттері: бірінші компонент - бұл экономикалық обьект. Аудиторлық қызметті жүргізудің өндірістік жағдай мен ақпарат енгізудің қажетті шарты оның аясы туралы айқын түсінік болып табылады. Ол белгілі бір уақыт аралығында, компанияның жылдық есеп беруіне аудит жүргізгенде немесе ішкі аудитте, сондайақ экономикалық обьект болып табылмайтын ақпараттық жүйедегі аудитте нақты шаруашылық жүргізші субьектілердің параметрлерімен анықталды.

      Екінші  компонент - өндірістік жағдаймен ақпарат. Аудиттің көптеген түрі шаруашылық жүргізуші  субьектілердің басшылығымен дайындалған  ақпаратты бағалайды.

      Үшінші  компонент бұл аудитті жүзеге асырушы тұлғаның біліктілігі. Аудитор ең алдымен өз ісінің құзіретті маманы болуы, яғни тиісті фактілерді жинай білу керек және осы фактілерді бағалайтын өлшемдерді жете білу қажет. Одан тәртіптің белгілі бір нормаларын, атап айтқанда, өз ісінің тәуелсіздігін сақтап,қысым көрсетілушілікке қарсы тұра білу керек.

      Аудиттің  төртінші компонентіне техникалық тұрғыда  аудиторлық қызметтің негізгі мазмұны  болып табылатын фактілерді алумен бағалау жатады. Фактісіз қандайда бір аудиторлық есеп беру ұтымды жүргізілген зерттеудің  нәтижесі ретінде қабылданбайды.

      Бесінші компонент ретінде аудит мазмұны  туралы ақпаратқа немесе функциялауға қатысты жиналған фактілер негізінде белгіленген критерийлер алдына шығады.

      Аудиттің  алтыншы компоненті аудиторлық есеп беруді жасау. Аудитор осы арқылы тексеру барысында ашылған жағдайлар туралы,шаруашылық жүргізуші субьектілердің қызметін оңайландыру бойынша ұсынған шаралары мен айтқан ескертпелері туралы хабарлайды.

      Аудит принциптері. Аудит өзінің кәсіби қызметінде мына принциптерді басшылықа алу керек   адалдық, обьективтілік, кәсіби құзыреттілік, құпияны сақтай білетінділік, тәуелсіздік, жинақылық, мұқияттылық, ғылымиялық, нақтылық, жариялық, демократияшылдық және т.б.

      Мысалы, аудитор өзінің кәсіби міндетін орындау барысында қоғамдық сенімді қолдау әрі нығайту ретінде адалдық, обьективтілік және тәуелсіздік принциптерінің талаптарын сақтауы, өзіне сеніп тапсырған жұмысты мінсіз әрі адал орындалуы талқылауда білдіретін пікірінің обьективтілігі мен тәуелсіздігін сақтауы керек.

      Ғылымиялық  принциптің мағынасы  аудиттің қорытындылары  аудит теориясы және оны басқару  ғылымының бар ережесімен  әрекет етудің нұсқасын құптайды немесе одан бас тартады. Ол белгілі бір бастапқы мәліметтермен құрылған теориялық базаның ғылыми шынайылығын  немесе жалғандығын көрсетіп береді.

      Нақтылық  принципі аудиттің мақсатқа лайықты  әрі уақытылы жүргізілуін білдіреді.

      Жариялық  принципін сақтау қажеттілігі аудитті  жүргізуге де, оның нәтижесіне де қатысты. Жариялықтың аудиттің дамуы мен аудиторлық беделін көтеруге пайдасы бар. Қоғамдық пікірді қалыптастыруда маңызы зор.

      Халықаралық аудиторлық қызметтің  нұсқауында тәуелсіз тексеру жүргізілгенде  сақталуы қажет басқада принциптер аталады. Негізгі принциптердің маңызы мен  оларды сақтау аудиторлықты тек жақсы жағынан ғана ұғындырып қоймай, оның қызмет нәтижелерінің тиімділігін арттырады.

      Концепциялар  аудит теориясының бағытын белгілеп береді. Негізгі тұжырымдаманы қарастырайық :

1. Мінез құлық этикасы жалпыға бірдей этика нормаларын белгілеп қана қоймай аудитор тәртібінің арнайы ережесінде белгілейді.
2. Тәуелсіздік  ең алдымен пікірдің обьективтілігін және шынайы болуын қамтамасыз етеді.
3. Кәсібилік. Аудиторлар құзыретті, білікті және зерделі болуы қажет.
4. Дәлелділігі. Аудиторлар қисынға негізделген шешім қабылдау үшін жеткілікті дәрежеде құзарлы мағлұматтар мөлшерін жинап бағалау керек.
5. Ұсынудың дәлдігі. Ақпаратты ашу мен ұсыну барлығы әдетте бір мәнді ережелердің толық жинағы ретінде қарастырылатын жалпы қабылданған аудиторлық стандарттарға қызмет етеді.

 
 

     1.2 Аудиторлық қызметтің жалпы қабылданған стандарттары 
 

     Аудиторлық  қызметтің жалпы қабылданған  стандарттары өзара байланысты 4 тізбекті бөлімнен тұрады:

1.Негізгі постулаттар.

2.Жалпы стандарттар.

3.Жұмыс стандарттары.

4.Есеп беру стандарттары.

     Негізгі постулаттар- бұл аудиторлық қызметтің  жалпы стандарттарының қызметтің  жалпы стандарттарының негізін  білдіретін қажетті шарттар мен  логикалық принциптер, заңдылықтар. Олар аудиторға нақты стандарттардың белгілі бір тұста қолдануға жарамайтын жағдайында есеп берулерді жасау пікірін қалыптастырудың схемасы ретунде қызмет етеді.