Аќшаныѕ негізгі теориялыќ аспектілері

Ќазаќстан Республикасыныѕ Ўлттыќ Банкі аќша - кредит саясатыныѕ негізгі маќсатын баєа тўраќтылыєы деп айќындаєанына ќарамастан, инфляциялыќ таргеттеу ўстанымдарына кґшу Ќазаќстан Республикасы Ўлттыќ Банкініѕ аќша - кредит саясатыныѕ ќўралдары ретінде пайыздыќ ставкалардыѕ тиімділігін кґтеруге байланысты анаєўрлым ўзаќ болашаќќа кґшіріледі.

Аќша жїйесініѕ ќўралдарыныѕ тиімділігін жетілдіру мен кґтеру жјне ќабылданєан шаралардыѕ аќша нарыєыныѕ жай - кїйіне ыќпалын бўдан јрі кїшейту бойынша жўмыс жалєастырылады.

Теѕгеніѕ айырбастау баєамы ауытќуыныѕ белгіленген дјлізініѕ ќолданысы аяќталєан соѕ, Ќазаќстан Республикасыныѕ Ўлттыќ Банкі басќарылатын ґзгермелі валюта баєамы режиміне кґшеді. Бўл ўлттыќ валютаныѕ тўраќтылыєымен байланысты, оєан јлемдік нарыќтаєы ќазаќстандыќ экспорттыѕ негізгі позицияларына ќолайлы баєа конъюнктурасы жјне тґлем балансыныѕ жай - кїйі ыќпал етеді.

Бўл ретте басќарылатын ґзгермелі валюта баєамы режиміне кґшу Ќазаќстан Республикасыныѕ Ўлттыќ Банкін ўлттыќ валютаныѕ тўраќтылыєын ќамтамасыз ету жґніндегі міндеттемеден босатпайды. Ќазаќстан Республикасы Ўлттыќ Банкініѕ шаралары їнемі ґзгеріп отыратын јлемдік конъюнктура жаєдайында отандыќ ґндірістіѕ бјсекеге ќабілеттілігіне теріс јсер етуі мїмкін ўлттыќ валютаныѕ наќты баєамыныѕ біршама ауытќуларын болдырмауєа баєытталады. Ќазаќстан Республикасыныѕ Ўлттыќ Банкі теѕге баєамыныѕ икемділігін кґтеру маќсатында валюталыќ нарыќта ґзініѕ ќатысуын бўдан јрі тґмендетуге талпынатын болады.

Ќазаќстан Республикасы Ўлттыќ Банкініѕ пайыздыќ саясаты нарыќ ставкаларын ќысќа мерзімді ќўралдардыѕ аќша нарыєында Ќазаќстан Республикасыныѕ Ўлттыќ Банкі ставкаларыныѕ дјлізі шеѕберінде ўстап тўруєа баєытталєан. Бўл ретте пайыздыќ саясатты бўдан јрі іске асыру ставкалар дјлізін тарылтуєа баєыттау керек.

Ќазаќстан Республикасы Ўлттыќ Банкініѕ негізгі кїш-жігері банктердіѕ ґтімділігін алып тастау жїзеге асырылатын ставкалар дјлізініѕ тґменгі шекарасын (Ќазаќстан Республикасыныѕ Ўлттыќ Банкінде орналастырылатын банктердіѕ депозиттері бойынша ставкалар) анаєўрлым икемді реттеуге шоєырландырылады. Оєан ќоса, ставкалар дјлізініѕ тґменгі шекарасын ґзгерту орта мерзімді кезеѕге болжанатын инфляцияныѕ динамикасымен айќындалады. Дјліздіѕ еѕ жоєарєы шекарасы болып табылатын ресми ќайта ќаржыландыру ставкасы аќша нарыєындаєы аєымдаєы жаєдайды жјне инфляция деѕгейін ескере отырып айќындалатын болады.

Ќазаќстан Республикасыныѕ Ўлттыќ Банкі еѕ тґменгі резервтік талаптар тетігін жетілдіру, оны ќолданудыѕ тиімділігін, негізінен резервтік активтердіѕ ќўрамын ґзгерту бґлігінде кґтеру бойынша жўмысты бастайды. Банктіѕ резервтік активтерініѕ базасынан шетел валютасындаєы активтерді алып тастау мјселесі ќаралатын болады. Орта мерзімді кезеѕде (2012-2013 жылдары) резервтік активтер ќўрамынан банктердіѕ кассаларындаєы ќолма-ќол аќшаны алып тастау мјселесін ќарау да жоспарланып отыр. Банктердіѕ ґтімділігімен жаєдайдыѕ елеулі нашарлауын болдырмау маќсатында Ќазаќстан Республикасыныѕ Ўлттыќ Банкі еѕ тґменгі резервтік талаптардыѕ нормативтерін тґмендету мјселесін ќарай алады.

Ќазаќстан Республикасыныѕ аќша - кредит саясаты ќалыптасып отырєан макроэкономикалыќ жаєдайєа бара - бар болады. Экономикадаєы аќша ўсынысы экономиканыѕ ґсуіне сјйкес келетін деѕгейде саќталады. Ќазаќстан Республикасыныѕ аќша - кредит саясаты банк секторындаєы ґтімділікті икемді реттеу арќылы кредиттік белсенділікті ќайта ќалпын келтіру проблемаларын шешу їшін жаєдайлар жасайтын болады. Сонымен ќатар бўл шаралардыѕ тиімділігі банк секторындаєы ќўрылымдыќ ќайта ќўруларєа байланысты болады.

Ќазаќстан Республикасыныѕ аќша - кредит саясаты, оныѕ ішінде валюта саясаты ыќтимал экономикалыќ пайдаларды да, теріс салдарларды да жјне Бірыѕєай экономикалыќ кеѕістік келісімдері шеѕберінде ќол жеткізілген уаєдаластыќтарды іске асырудан туындайтын Ќазаќстан Республикасыныѕ экономикасы їшін тјуекелдерді ескеретін болады.

Ќазаќстан Республикасыныѕ аќша - кредит саясаты Ќазаќстан Республикасыныѕ јлеуметтік - экономикалыќ дамуы болжамдарыныѕ орындалуына ыќпал етуге ќол жеткізу.

Тўраќты ўлттыќ валютаныѕ болуы нарыќтыќ ќатынастардыѕ дамуы мен елдіѕ экономикалыќ тјуелсіздігініѕ негізгі критерийлерініѕ бірі болып табылады. Теѕге елдіѕ ќаржы секторыныѕ жалпы жай - кїйін кґрсетеді. Теѕгеніѕ тјуелсіз мемлекеттіѕ валютасы ретінде орныєуы дау тудырмайтын факт.

Ўлттыќ банк ґзініѕ аќша - кредит саясатындаєы орта мерзімді кезеѕге арналєан негізгі баєыттарына сјйкес валюта саясатын жїзеге асырады. Ўлттыќ банктіѕ негізгі маќсаты баєа тўраќтылыєын ќамтамасыз етумен ќатар, теѕгеніѕ айырбастау баєамыныѕ тўраќтылыєын ќамтамасыз ету болып табылады. Теѕгеніѕ баєамын ќалыптастыру валютаєа сўраныс пен ўсыныстыѕ негізінде нарыќ тјсілімен жїзеге асырылады. Бўл ретте, Ўлттыќ банк ќажет болєан жаєдайда теѕгеніѕ кїрт ауытќуын реттеу маќсатында валюта рыногында ґктемдікті жїзеге асырады.

Осылайша, ўлттыќ валютаныѕ јлемдік рыноктаєы рґлін кїшейтуді Ўлттыќ банк орныќтылыєын тўраќты негізде ќамтамасыз ету арќылы іске асырады деп айтуєа болады.

14