Акционерлік қоғам

       Жоғарыдағы кестеде Қазақстан Республикасындағы акционерлік қоғамдардың 2005-2009 жылдар аралығындағы қызмет түрлері бойынша олардың саны көрсетілген.

       Қазақстан Республикасының статистика агенттігінің мәліметтері бойынша жоғарыдағы кестеде келтірілген деректерге талдау жасайтын болсақ, Республикада топ бойынша акционерлік қоғамдардың қызмет көрсету түрлерінің ішінен алғашқы орынды өндеу өнеркәсібі алып отыр. Өндеу өнеркәсібінің 2009 жылғы мәліметтерін құрылыс саласымен  салыстыратын болсақ, оның 114,0 %-ға өскенін көруге болады.   Екінші орында саудада қызмет көрсету, ал үшінші орынды көлік және байланыс қызметі алып отыр. 2009 жылы саудада қызмет көрсету көлік және байланыс саласына қарағанда әлдеқайда жоғарғы көрсеткіштерге ие болды, ол 114,3 %-ға артты. Аймақ бойынша қарастыратын болсақ ең жоғарғы көрсеткіш Алматы қаласының үлесіне тиіп отыр. 2005 жылы акционерлік қоғамдар саны небары 1042 болған, ал 2009 жылы олардың көлемі 1174-ке дейін жетті, яғни  оның 2009 жылды 2005 жылмен салыстырғанда 12,7 %-ға өскенін байқауға болады. Статистика агенттігінің 2009 жылғы мәліметтеріне сүйенсек, Қазақстанның өзге де аймақтарында қызмет атқаратын акционерлік қоғамдардың көбі Алматы облысы (225), Оңтүстік Қазақстан облысы (199),Солтүстік Қазақстан облысытарында  (114), шоғырланған. 

2-Кесте.  Қазақстан Республикасындағы  Акционерлік

қоғамдардың 2005-2009 жылдар аралығындағы өндірістік және шаруашылық қызмет нәтижелері.

      Сонымен қатар екінші кестеде келтірілген мәліметтерді пайдалана отырып, Республикадағы барлық акционерлік қоғамдардың өндірістік және қаржы шаруашылық қызметін талдауға мүмкіндігіміз бар.

         Бұл кестедегі мәліметтерге қарай отырып өндірілген өнім көлемінің 2009 жылдың 2005 жылмен салыстырғанда 91,2 пайызға өсіп отырғанын байқаймыз. Ал сатылған өнім көлемі 88,6 %-ға өсті. Сонымен қатар сатудан түскен табыс мөлшері 2 есеге өскенін көріп отырмыз. Кәсіпорынның таза табысы 2005 жылы 187142,0 мың теңгені құраса, 2009 жылы 523220,9 мың теңгеге дейін жетті. Демек оның 2,8 есе %-ға ұлғайғанын байқауға болады. Республикадағы акционерлік қоғамдардың 2005-2009 жылдар аралығында өндірістік, қаржы сфераларында тиімді қызмет атқарғанын аңғаруға болады. 

      Бұның барлығы өндірісті қайта құруға, жаңа инвестицияның ағылуымен, менеджмент және маркетинг қолданумен байланысты. Осыған орай 2004ж. аяғында Бельгия, Швецария, Япония, Оңтүстік Корея және Қазақстан шетел компания басшыларымен келісім шарт жасасты. Ал 2005ж. экономиканың түрлі салалары бойынша 46 акционерлік қоғамды қамтитын 24 келісімшарт жасалынды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  2 «ШымкентМҰнайөнімдері»АҚ-ныҢ қызметінің ерекшеліктерін талдау

1. «Шымкент Мұнай Өнімдері»АҚ технико-экономикалық қызметін талдау

    Қазақстан Республикасының мұнай-газ кешені ұлттық экономиканың құрылымында анықтаушы орынға ие, оның негізгі басымдықтары болып табылады: ұлттық энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, шикізатты тиімді пайдалану, республика экономикасының тұрақты өсуіне мүмкіндік беретін экспорттық және ішкі құбыр желілерінің құрылысы.

  Мұнайды және газды өндіру көлемін арттыру болашақта мұнай газ кешенінің ҚР-ның экономикасында жетекші орындарды иеленетінін куәландырады және оның дамуының елдің әлеуметтік-экономикалық дамуымен тікелей байланысы айқындалып отыр.

    ҚР-ның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында өндірістің мұнай газ саласына ерекше назар аударылған. Отын-энергетикалық ресурстардың әлеуетін күшейте отырып, ұзақ мерзімдік басымдылықтар ретінде бағдарлама барлық мұнай-газ кешеніне қатысты маңызды мәселелерді шешуді көздейді.

  «Шымкент Мұнай Өнімдері» Акционерлік Қоғамы  құрамына «Шымкентмұнайөнім» Облыстық бірлестігінің базасында құрылды. Аталған бірлестіктің құрамына Оңтүстік Қазақстан облысының 83 автомайқұю станциясы, 15 аудандық мұнай базалары кірді.

     Нарықтық  экономика басталып, монополиялар күйреген қайта құру кезеңінде «серіктестіктер» мен «акционерлік қоғамдар» тәрізді  жаңа өндірістік бірлестіктер құрылды. 1993 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша «Шымкентмұнайөнім» облыстық бірлестігі «Шымкент Мұнай Өнімдері» МАҚ болып  қайта құрылып, 1993 жылдың 30 желтоқсанында мемлекеттік тіркеу туралы куәлік берілді.

    Жаңадан ұйымдастырылып, жаңа басшы басқарған кезде де мұнай өнімдерін көтерме және бөлшек саудамен өткізу, автомобильдерді жөндеу бойынша техникалық қызмет көрсету жөніндегі негізгі қызмет өзгермеді. «Шымкент Мұнай Өнімдері» МАҚ-ның тұңғыш президенті болып Қуаныш Төлеметұлы Төлеметов тағайындалған болатын.

     1995 жылы Мемлекеттік мүлік жөніндегі аумақтық комитеттің шешімімен «Шымкент Мұнай Өнімдері» МАҚ-ын  сегменттеу өткізілді, аудандық мұнай базалары дербес акционерлік қоғам ретінде тіркелді, кейінірек мемлекеттік акциялар пакеті жеке тұлғаға сатылды.

     Осы сәттен бастап қоғамның жаңа тарихы басталды: 1995 жылғы 25 шілдеде «Шымкент Мұнай Өнімдері» АҚ  білікті кадрлары, тұтынушыларды мұнай өнімдерімен қамтамасыз ету бойынша үлкен тәжірибесі бар, жеке меншік нысанындағы шаруашылық етуші субъект ретінде тіркелді.

     Осы жылдары акционерлік қоғам дамып, кеңейе бастады. 2004 жылы «Түлкібас мұнай өнімдері» Акционерлік қоғамын қосу жолымен акционерлік қоғам қайта ұйымдастырылды.

     2004 жылы қоғамның жарғылық капиталы 50 млн. теңгеден 400 млн. теңгеге   дейін ұлғайып, бағалы қағаздардың жаңа эмиссиясы тіркелді.

     2006 жылдың қазанында «Шымкент Мұнай  Өнімдері» АҚ-ның  акцияларын  «SAT&Company» АҚ сатып алды. Акцияларды  «SAT&Company» АҚ сатып алған сәттен  бастап кәсіпорынды дамытудың  үш инвестициялық бағдарламасы қабылданды:

     1)  автомайқұю желісін ұлғайту;

     2)  мұнай өнімдерін сақтауға резервуарлық  паркті ұлғайту;

     3)  ОҚО нарығында меншікті теміржолдары  мен ағызу-құю теміржол эстакадасын  салу арқылы Шымкент Мұнай  өңдеу зауытынан тәуелсіздікке  ие болу.

  2008 жылдың тамызына сәйкес №1 дамыту бағдарламасы орындалды. Егер Акционерлік қоғам құрыла бастаған кезде екі автомайқұю станциясы болса, қазіргі уақытта «Шымкент Мұнай Өнімдері» АҚ-ның меншік құқығында Шымкент қаласында 6, Оңтүстік-Қазақстан облысында 2, Алматы қаласы мен Алматы облысында 4, Атырау қаласында 2 және Ақтөбе қаласында 2 автомайқұю станциясы бар. 2 техникалық қызмет көрсету станциясы жұмыс істейді.

     2006 жылы №2 дамыту бағдарламасын  орындау аясында «Шымкент Мұнай  Өнімдері» АҚ 21000 м3 қосымша терминал  сатып алып, көрсетілетін қызметтердің көлемін дамыту мен ұлғайту жөніндегі жоспарларын жүзеге асырудың жаңа кезеңін бастады. Наурыз айында сатып алынған активтерге күрделі жөндеу аяқталды және ақшыл мұнай өнімдерін сақтау бойынша қосымша резервуар паркін пайдалануға енгізу жүзеге асырылды.

      №3 дамыту бағдарламасын орындау аясында 2007 жылдың ақпанында ҚБ-2 терминалына теміржол құрылысы, 2007 жылдың шілдесінде теміржол ағызу-құю эстакадасы мен сорғы станциясының құрылысы басталды.

     Басты сорғы-мұнай айдау станциясын ҚБ 2 мұнай өнімдерінің үлестіру блогына ауқымды қайта құру іске асырылды. 2008 жылға сәйкес осы жұмыстардың барлығы толығымен аяқталып, объектілер өнеркәсіптік пайдалануға енгізілді.

     2009-2010 жылдары мұнай базалары мен  автомайқұю станцияларындағы барлық технологиялық объектілерді, ғимараттар мен құрал-жабдықтарды жаңарту мен қайта жаңғыртуға бағытталған капитал салымдары іске асырылды. Теміржол тұйығын күрделі жөндеу, үй-жайларды әкімшілік ғимараттар етіп қайта жаңғырту және Түлкібас мұнай базасындағы қазіргі заманғы сорғы станциясын қалпына келтіру мен монтаждау жұмысы қолға алынды. Жұлдыз кентіндегі ҚБ 1 және ҚБ 2 мұнай базаларында сорғы станцияларын, көбікпен өрт сөндіру станцияларын қайта қалпына келтіру мен қайта жаңғырту, өрт сөндіру сужүргісінің жылуоқшаулағышын толығымен ауыстыру және бензовоздар үшін кіреберіс алаңдарды абаттандыру бойынша күрделі жұмыстар жүргізілді.

   Шалғайдағы № 6 және № 7 автомайқұю станцияларындағы мұнай өнімдерін есепке алу мен құюды автоматтандырылған басқару жүйесі енгізілді.

     «Шымкент  Мұнай Өнімдері» АҚ-ның бүгінгі  таңдағы негізгі қызметі мұнай  өнімдерін көтерме және бөлшек сату, мұнай өнімдерін қабылдау, сақтау және құю бойынша қызметттер ұсыну  және автомобильдерді жөндеу бойынша  техникалық қызмет көрсету болып табылады.

    Компанияның Шымкент қаласына мұнай өнімдерін тасымалдау мен сақтау бойынша «ПетроҚазақстан Ойл Продактс» АҚ мұнай өңдеу зауытына стратегиялық жақын орналасқан, жақсы дамыған инфрақұрылымы бар. Нақ осы инфрақұрылым Компанияға көліктік шығындарды оңтайландыруына және мұнай өнімдерінің негізгі түрлері бойынша жалпы пайданың тиімді пайызын сақтауға мүмкіндік береді.

   2006 жылдың наурызында «Шымкент Мұнай Өнімдері» АҚ-ның акциялары «Қазақстан қор биржасының» (коды НИН – КZIС03300015) құнды қағаздарының ресми тізімінің «В» категориясына енгізілді (коды НИН – КZIС03300015).

     Компанияның өндірістік базасы өңірдегі мұнай өнімдерін  сақтау және ауыстырып тиеу саласында  көрсетілетін қызметтің толық спектрі  бар аса ірі базалардың бірі болып  табылады. 
 
 
 
 
 

1-сурет .Кәсіпорынның өндірістік базасының құрылымы

1-сурет .Кәсіпорынның өндірістік базасының құрылымы

   “Шымкент Мұнай Өнімдері» АҚ компаниясының негізгі өндірістік-шаруашылық қызметі тұрақты өсу үстінде. Жедел деректер бойынша негізгі қызметтен түсетін түсім 2010 жылы 70,5 млрд. теңгені құрады. Жоспардың орындалуы 111%-ды құрады. Осы көрсеткіш 2009 жылмен салыстырғанда 15%-ға өсті (61,4 млрд. теңге). 

   1 – кесте. Шымкент мұнай өнімдері» АҚ-ның өндірістік-шаруашылық қызметін талдау