Аймақтық жұмыспен қамту мәселесі

Бағдарламаның мақсаты-  жұмыспен тұрақты және нәтижелі қамтуға жәрдемдесу арқылы халықтың табысын арттыру.

Міндеттері:

1.      Өз бетінше жұмыспен айналысушыларды, жұмыссыздарды және табысы аз адамдарды жұмыспен қамтудың белсенді бағдарламаларына тарту;

2.     Индустриализациялау бағдарламасын іске асыру үшін кадр әлеуетін дамыту;

3.     Атаулы әлеуметтік көмек көрсету жүйесін жетілдіру. 

Бағдарламаны іске асыру бірінші  кезекте оқытуға, жұмысқа орналастыруға, тұрғылықты жері бойынша  өзінің жеке ісін ашуды ұйымдастыруға жәрдемдесуге, ал мұндай мүмкіндіктер болмаған жағдайда, экономикалық өсу орталықтарына өз еркімен көшуіне жәрдемдесуге бағытталған. 

Бағдарламаны іске асыру мынадай  үш бағытта жүзеге асырылатын болады: 

1.     Өз бетінше жұмыспен айналысушыларды, жұмыссыздарды және табысы аз адамдарды оқыту және еңбек нарығында олардың жұмысқа орналасуына жәрдемдесу. 

2.     Ауылда кәсіпкерлікті дамытуға жәрдемдесу. 

3.     Еңбек ресурстарының ұтқырлығын арттыру.          

            Бағдарламаны үш кезеңде   іске асыру ұсынылады:          

 Бірінші кезең: 2011 жыл пилоттық  жыл болады, бұл Бағдарламаны   іске асыру механизмдері мен оны құқықтық қамтамасыз етуді пысықтауға мүмкіндік туғызады.         

Екінші кезең: 2012-2015 жылдар және үшінші кезең 2016 жылдан бастап 2020 жылға дейін.           

 Бағдарламаны іске асыру  мақсатында Қазақстан Республикасының  Еңбек және халықты әлеуметтік  қорғау министрлігі нормативтік  құқықтық базаны жетілдіру бойынша  жұмыс жүргізуде. Бағдарламаға қатысушылардың өзара міндеттемелері әлеуметтік келісімшарттармен бекітіледі.         

 Индустрияландыру картасы жобалары  мен Бизнестің жол картасы  - 2020 бағдарламасында бар және  құрылатын жұмыс орындарын нақты  пайдалану үшін ағымдағы және перспективалық жұмыс орындарының автоматтандырылған дерекқоры жұмыс істейді.      

   Бағдарламаның бірінші бағыты азаматтардың тұрғылықты жері бойынша жұмысқа орналасуына жәрдемдесу арқылы олардың жұмыспен тұрақты және нәтижелі қамтылуын қамтамасыз етуді көздейді және өз бетінше жұмыспен айналысушылар, жұмыссыздар және табысы аз адамдарды қамтитын болады. Бағдарламаға қатысудың басым мүмкіндіктері ауыл жастарына беріледі.Бірінші бағытқа қатысушыларға мемлекеттік қолдаудың мынадай түрлері көрсетілетін болады:

- тегін кәсіптік даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру курстарына жолдау;

- оқу және тұру орнына дейін жолақысын төлеуге субсидия беру;                            

- лайықты бос жұмыс орындарын іздеу және жұмысқа, оның ішінде әлеуметтік жұмыс орындарына орналасуға жәрдемдесу;

-   психологиялық бейімдеу. 

Іске асыру механизмі:

Бағдарламаның әлеуетті қатысушылары құжаттардың қажетті тізбесін ұсына  отырып, Бағдарламаға қатысу туралы өтінішпен жергілікті жұмыспен қамту органдарына өтініш білдіреді. Жергілікті жұмыспен қамту органдары берілген өтініштердің негізінде әлеуетті қатысушылардың тізімін қалыптастырады.Қалыптастырылған тізімдер мен әлеуетті қатысушылар туралы мәліметтер аудандық (қалалық) комиссияның қарауына жіберіледі. 

Ұсынылған құжаттарды қарау нәтижесі бойынша Комиссия мүшелеріөтініш берушілерді  Бағдарламаға қатысушылар қатарына қосу не өтініш беруші Бағдарламаның  бірінші бағытына қатысу критерийлеріне сәйкес келмеген жағдайда, одан бас тарту туралы шешім қабылдайды. Аудандық комиссия отырыстары хаттамаларының көшірмелері жергілікті жұмыспен қамту органдарына жіберіледі.Бағдарламаның әлеуетті қатысушыларын анықтау мен өтініш иесін   Бағдарламаға қосу жөнінде шешім аудандық (қалалық) деңгейде қабылданатын болады.Бағдарламаның әрбір қатысушысымен жұмысқа орналасуды қоса алғанда, өзара міндеттемелер туралы шарт болып табылатын әлеуметтік келісімшарт жасалады.Егер Бағдарламаға қатысушы кәсіптік оқуды аяқтағаннан кейін жұмысқа орналаса алмаса, оған Бағдарламаның екінші немесе үшінші бағыттарына қатысу ұсынылады.

Екінші бағыттың мақсаты жеке ісін ұйымдастыру арқылы азаматтардың экономикалық белсенділігін арттыру болып табылады. Жеке ісін ұйымдастыруды қалайтын және оған мүмкіндігі бар азаматтар Бағдарламаның қатысушылары бола алады. Жеке ісін ауылда ұйымдастыруды қалайтындарға басымдық беріледі. Осы бағыт бойынша мемлекеттік қолдаудың мынадай түрлері көрсетілетін болады: 

- консультациялық қызмет көрсету;

- кәсіпкерлік негіздерін оқыту;

- шағын несие беру; 

- жетіспейтін инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымдарды дамыту және жайластыру.

Шағын несие қайтарымдылық негізінде 3 млн. теңге сомасында 5 жылдан аспайтын мерзімге беріледі.Шағын несие жеке ісін ұйымдастыру немесе кеңейту  үшін беріледі, бұл ретте, ол тұтынушылық  мақсаттарға, басқа кредиттерді  өтеуге және  жылжымайтын тұрғын үй алуға берілмейді.

Соңғы қарыз алушыға кредит бойынша  пайыздарды төлеу және негізгі қарызды  өтеу бойынша он сегіз айға дейінгі  мерзімге жеңілдікті кезең ұсынылады.Микроқаржы ұйымдарын  іріктеуді конкурстық негізде нақты жергілікті атқарушы органдар арқылы уәкілетті орган жүргізеді.

Соңғы қарыз алушы үшін Шағын  несие бойынша жылдық тиімді пайыздық ставканы өңірлік комиссиямен келісе отырып, уәкілетті өңірлік ұйым  белгілейді.Шағын несие беру механизмі:

1) Қазақстан Республикасының Еңбек  және халықты әлеуметтік қорғау  министрлігі жергілікті атқарушы  органға бюджеттік кредит береді.    

2) Жергілікті атқарушы орган Шағын несие беруді ұйымдастыру жөніндегі уәкілетті өңірлік ұйымды өзі айқындайды.

3) Уәкілетті өңірлік ұйым микроқаржы  ұйымдарына кредит берудің белгіленген  ережесіне сәйкес Бағдарламаға  қатысу үшін микроқаржы ұйымдарын    іріктеу бойынша ашық конкурс өткізеді.

4) Уәкілетті өңірлік ұйым мен  микроқаржы ұйымдары  арасында кредит беру туралы шарт жасалады.  

5) Бағдарламаның әлеуетті қатысушысы  жергілікті жұмыспен қамту органының  жолдауы бойынша Шағын несие беру туралы өтініммен   Бағдарламаға қатысушы микроқаржы ұйымына өтініш білдіреді. 

6) Микроқаржы ұйымы жобаға бағалау жүргізеді және қаржыландыру мүмкіндігі (немесе мүмкін емес екені) туралы шешім қабылдайды.   

7) Оң баға алған жобалар бойынша  қаржыландыру осы Бағдарламада көзделген   шарттарға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен микроқаржы ұйымдарына кредит беру ережесіне сәйкес жүзеге асырылады.

Ауылдағы кәсіпкерлік объектілеріне  қолданылып жүрген инфрақұрылымдарына (яғни, телефон және электр жүйелерінің  құбырлары, жылу және сумен жабдықтау) қосымша инженерлік-коммуникациялық  инфрақұрылымды жүргізу қажет болған жағдайда, бұл шығыстарды егер ол елді мекенді салу жоспарына сәйкес болса, мемлекет өзіне ала алады.

Оның құны бизнес жобаның құнынан  аспауы керек. 

 Инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымның  дамытылуын қамтамасыз ету механизмі:

1) Жергілікті атқарушы орган  инфрақұрылымды дамыту жөніндегі уәкілетті органды өзі айқындайды. 

2)Бағдарламаға қатысушылар жергілікті жұмыспен қамту органына  қажеттілігі негіздемесімен қоса, жобаны инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылыммен қамтамасыз ету туралы өтініммен өтініш береді.    

3)Жергілікті жұмыспен қамту органы қалыптастырған өтінімдердің тізімін аудандық (қалалық) комиссиялардың қарауына енгізеді (болған жағдайда).  

4)Аудандық (қалалық) комиссия (немесе инфрақұрылымды дамыту жөніндегі уәкілетті орган) инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды салуды немесе реконструкциялауды қаржыландыру мүмкіндігі (немесе мүмкін емес екені) туралы шешім қабылдайды және оны жергілікті жұмыспен қамту органдарына және инфрақұрылымды дамыту жөніндегі уәкілетті органға жібереді. 

5)Оң қорытынды алған жобалар бойынша өтініш беруші мен инфрақұрылымды дамыту жөніндегі уәкілетті органның арасында тиісті шарт жасалады.  

6)Инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды салу немесе реконструкциялау қолданыстағы заңнамаға сәйкес жүзеге асырылады. 

7)Шартта көзделген инфрақұрылымдық жобаның іске асырылуына мониторинг жүргізу инфрақұрылымды дамыту жөніндегі уәкілетті органға жүктеледі. 

Үшінші бағыт  Бағдарламаға қатысушылардың жоғарыда айтылған екі бағыттан өткен соң жалдамалы еңбекпен немесе жеке іспен айналысуға нақты мүмкіндігі болмаған жағдайға арналған.Экономикалық әлеуеті төмен елді мекендерден экономикалық өсу орталықтарына өз еркімен көшуге жәрдемдесу: 

        - бір ауданның ішінде; 

        - бір облыс шегіндегі бір ауданнан басқа ауданға жүзеге асырылуы     мүмкін.

Мұндай жағдайда мынадай  қолдау түрлері ұсынылады:

        - қоныс аударуға субсидия беру; 

- сатып алу мүмкіндігімен, үлгілік жалға берілетін тұрғын үй беру;

        - осы бағдарлама шеңберінде жаңа тұрғылықты жерінде қайта даярлау курстарынан өту;

       - психологиялық бейімдеу.

Барлық бағыттар бойынша мемлекеттік  қолдау түрлерін ұсыну тәртібі қазіргі  уақытта Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі әзірлеп жатқан Ережеде  толық бейнеленетін болады.Жалға берілетін үлгілік тұрғын үй және әлеуметтік инфрақұрылым құрылысымен тікелей жергілікті атқарушы органдар айналысатын болады.Өңірлер әкімдерінің ұсыныстарын ескере отырып, ертеректе басталған немесе бос тұрған нысандардарды жөндеуді аяқтау мүмкіндігі қарастырылды.

Нақты көшкеннен кейін аталған  бағыттың қатысушысы Бағдарламаның  бірінші немесе екінші бағыттарына қатыса алады.

Іске асыру механизмі:

1. Егер адамдар экономикалық  әлеуеті төмен елді мекенде  тұратын болса немесе  Бағдарламаға қатысушыны Бағдарламаның бірінші және екінші бағыттары шеңберінде жұмыспен қамтамасыз ету мүмкіндігі болмаса, ол жергілікті жұмыспен қамту органына Ережеде белгіленген құжаттар тізбесін қоса  отырып,  қоныс аударуға өтініш бере алады. 

2. Жергілікті жұмыспен қамту  органы Бағдарламаның үшінші  бағытына қатысуға берілген құжаттарды  іріктеу өлшеміне сәйкес қарайды, қоныс аударудың ықтимал жолдарын өтініш берушімен келіседі және көшетін жеріне байланысты құжаттарды өңірлік немесе аудандық (қалалық) комиссияға жолдайды. 

3. Өңірлік немесе аудандық (қалалық)  комиссия өтініш білдірушілерді Бағдарламаға қатысушылардың тізіміне енгізу туралы шешім қабылдайды не  енгізуден бас тартады және шешімді жергілікті жұмыспен қамту органына  жібереді.

4. Қоныс аудару бір облыс шегінде  бір ауданнан басқа ауданға  жүзеге асырылатын жағдайда, аудандық  комиссия әлеуетті қатысушылардың  тізімін Бағдарламаға қатысушылардың жалпы тізімін келісу және қалыптастыру үшін өңірлік комиссияға жолдайды.Өңірлік комиссия азаматтар мен оралмандарды бағдарламаның аталған бағыттарына қатысушылар қатарына қосу жөнінде түпкілікті шешім шығарады және тиісті ақпаратты аудандық комиссиялары мен жергілікті жұмыспен қамту органдарына жібереді.Бағдарламаны іске асыруды басқару жоғарыдан төмен басқару құрылымына ие болады, оның құрамына Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы  ведомствоаралық комиссия мен облыстық және аудандық деңгейдегі  комиссиялар кіреді.Бағдарламаны тиімді іске асыру үшін аудандық (қалалық) деңгейде Халықты жұмыспен қамту орталықтарын құру жоспарлануда.

 

 

 

 

 

 

II. Муниципалдық құрылымдарда халықты жұмыспен қамтудың қазіргі жағдайына талдау жасау

 

2.1 Аймақтық жұмыспен қамтудың қазіргі жағдайына талдау жүргізу

( Қызылорда облысы  мысалында )

Қазіргі кезде әлемдік қаржы  дағдарысының Қазақстан экономикасына  тигізе бастаған әсері халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз етуді  өзекті мәселелердің  біріне  шығарып  отыр. Осыған орай, елімізде еңбек нарығының  қалыптасуы мен дамуын қарастыру  маңызды болып табылады. 

Мәліметтерге келсек, 2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан халқының саны 16,4 млн адамға жетсе, оның 48 пайыздан астамы еңбекпен қамтылған. Соның ішінде жалпы халық санындағы жалдамалы  жұмысшылардың үлесі - 31,7 пайызды, өзін-өзі  жұмыспен қамтығандар - 16,5 пайызды құрайды. 2015 жылға қарай аталған бағдарламамен 1,5 млн халықты қамту жоспарланған. Соның арқасында еліміздегі кедейшілік деңгейін 6 пайызға төмендетіп, жұмыссыздық  көрсеткішін 5,5 пайыздан асырмау міндеті  қойылып отыр. ҚР Статистика агенттігінің мәліметі бойынша, республикадағы жұмыссыздықтың қазіргі деңгейі де 5,5 пайыздың шамасында.

2011 жылғы IV тоқсанда 15 және одан  жоғары жастағы экономикалық  тұрғыдан белсенді халықтың саны 8,9 млн. адамды құрады, бұл 2010 жылғы  тиісті кезеңге қарағанда 3,4%-ға  көп. Республика экономикасында 8,4 млн. адам жұмыспен қамтылды  немесе 15 және одан жоғары жастағы  халықтың 67,9%.  Өткен жылғы IV тоқсанмен  салыстырғанда олардың саны 287,7 мың  адамға (3,5%-ға) артты.

Егер 1996-199жылдар аралығында жұмыспен қамтылғандар санының 1,8%  -ға төмендеу қарқынының баяулағаны байқалса, ал 2000 жылдан бастап –жұмыспен қамтудың қамтудың ұдай артып келе жатқандығы байқалды. 2007 жылы 15 және одан жоғары жастағы  халықтың экономикалық белсенділігінің  деңгейі (2001ж.-62,9%)  70,4% -ды құрады.Жұмыспен қамтылғандардың арасында ерлер 3922,8мың  адамды  (51,4%), әйелдер – 3708,3 мың  адамды  (48,6%) құрады. Соңғы жылдары  құрылыста, білім беруде, мемлекеттік  басқаруда, денсаулық сақтау мен  әлеуметтік қызмет көрсетуде, тау-кен  өнеркәсібінде жұмыс істейтіндердің санының жылдам өсуіне байланысты халықтың экономикалық қызмет түрлері бойынша  жұмыспен қамтылуда. Жұмыспен қамтылған  халықтың жартысы халыққа қызмет көрсетумен айналысады.