Автор: Пользователь скрыл имя, 05 Марта 2013 в 16:35, курсовая работа
Қазақстан Республикасы үлкен мүмкіншіліктер мен ауқымды экономикалық өзгерістер кезеңінде тұр. Бірақ экономикалық өсудің жоғарғы қарқынына жету саяси тұрақтылықты, мықты және мақсатты реформаларды қажет етеді.
Осындай маңызды реформалардың бірі – зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің реформасы. 1998 жылы Қазақстан ТМД аймағындағы зейнетақымен қамсыздандырудың жинақтаушы жүйесіне жоспарлы түрде көшуді бастаған алғашқы ел болғаны белгілі.
Қазіргі уақытта зейнетақымен қамсыздандыру жүйелерін реформаландыру тек қана дамушы елдерге ғана емес тіпті жоғары дамыған елдерге де қажет. Барлық өндірістік дамыған елдерде зейнетақымен қамтамасыздандырудағы мемлекеттік шығын айтарлықтай үлкен қаржыны қажет етеді, мемлекеттік бағдарламалар жалақы деңгейіне байланысты әлеуметтік сақтандыруға бөлінетін ішкі өнімнің жалпы төлемімен қаржыландырылады.
№ |
Елдер |
ЖІӨ үлесі, % |
1 |
Австрия |
15,0 |
2 |
Бельгия |
9,7 |
3 |
Дания |
8,1 |
4 |
Италия |
15,8 |
5 |
Жаңа Зеландия |
6,7 |
6 |
Испания |
7,9 |
7 |
Үлыбритания |
10,3 |
8 |
АҚШ |
5,8 |
9 |
Жапония |
5,0 |
*Қайнар көзі: www: pension.almaty.kz
Дамыған елдердегі зейнетақы төлеміне бөлінетін қаржының мөлшері орта есеппен алғанда жалпы ішкі өнімнің үлесі 10 пайызын құрайды. Өндірістік дамыған елдерде жеке түрде қаржыландырылатын зейнетақымен қамтамасыздандырудың бағдарламаларын мемлекеттік бағдарламалар толықтырады, олар көбінесе алдын-ала төленетін жарналардың жүйесіне негізделеді. (Қосымша № 1)
Латын Америкасының Зейнетақымен қамсыздандыру жүйесі.
Қазіргі таңда жинақтаушы зейнетақы жүйесіне негізделген реформалар Латвияда, Польшада, Венгрияда, Ресейде (ерікті түрі), Испанияда және Латын Америкасының 16 мемлекетінде жүріп жатыр. Ең алғашқылардың бірі және мінездемелі болғандықтан Латын Америкасының тәжірибесіне кеңінен тоқталайық.
Латын Америкасынынң ескі зейнетақы жүйелеріннің мынандай ортақ сипаттамалары болған:
Осы және басқа да факторлардың нәтижесінде Латын Америкасының көп елдерінде әлеуметтік жүйе мен зейнетақы жүйесінде дефицит өсті. Мысалы, 1982 жылы Уругвайда әлейметтік сақтандыру жүйесінің тапшылығы елдің барлық табысының 81%-на дейін жетті. Жалпы тапшылықтың 79% зейнетақы бағдарламасына тиесілі болды. Инфлияцияға байланысты зейнетақы автоматты түрде қайта есептелінбегендіктен төмендеді. Зейнетақы жарналарының мөлшерлемесі үнемі өсіп отырды. Жеке жағдайларда ол жалақының 50% (Чилиде) және 65% (Уругвайда) құрады.
Жоғарыда айтылғанның барлығының нәтижесінде Латын Америкасы елдерінде зейнетақы реформасы жүргізіле бастады. Кейбір елдер толығымен жеке жинақтау мен капиталдандыру тәртібіне көшсе (Чили, Мексика), біраз елдерде жеке жинақтау жүйесімен бірге мемлекеттік тарату жүйелері де сақталынды, яғни аралас (Аргентина, Уругвай), қатар өмір сүруші (Колумбия, Перу), бірін-бірі толықтырушы жүйелер (Бразилия, Эквадор). (Қосымша № 2)
Латын Америка
елдеріндегі зейнетақы
Бразилия – 60,29
Чили – 23,26%
Аргентина – 8,61%
Мексика – 4,33%
Колумбия – 1,58%
Перу – 1,3%
Уругвай – 0,28%
Боливия – 0,25%
Коста-Рика – 0,05%
Сальвадор – 0,04%
Зейнетақы реформасы барлық елдерде бір уақытта басталған жоқ. Бұл елдер бірінің тәжірибесін бірі ескере отырып, жаңа жүйеге күдікпен қарады. Алғашқы болып, 1981 жылы Чили бастаса, қалған елдер 90-шы жылдары жаппай зейнетақы жүйесін реформалауға бет бұрды. Сондықтан да, олар ерекше сипаттамаларға ие, мемлекеттің қатысуы да әртүрлі және көрсеткіштері де өзгеше.
Көрсеткіштер |
Чили |
Перу |
Колумбия |
Аргентина |
Боливия |
Мексика |
Сальвадор |
Зейнетақы қорларының саны |
9 |
5 |
8 |
15 |
2 |
14 |
5 |
Салымшылардың саны(млн. адам) |
5,97 |
1,98 |
2,91 |
7,07 |
0,47 |
13,83 |
0,57 |
Қорлардың жалпы капиталы, млрд.USD |
31,14 |
1,74 |
2,11 |
11,53 |
0,33 |
5,80 |
0,57 |
Қорлар рентабельділігі (%) / ЖҰӨ (%) |
11,3 40 |
5,14 5,52 |
- 1,61 |
12,30 3,5 |
- 0,01 |
5,62 1,53 |
- - |
Қызмет ету мерзімі (жыл) |
22 |
10 |
9 |
9 |
6 |
6 |
5 |
*Алибаев А.
«Қазақстанның жинақтаушы
Зейнетақы қорларының қызметін сипаттайтын негізгі көрсеткіштердің бірі елдің барлық қорларының зейнетақы активтерінің соммасының жалпы ұлттық өнімге қатынасы болып табылады. Келесі кестеде бұл көрсеткіштің өзгеру динамикасы мен 2015 жылға дейінгі перспективасы берілген.
Кесте №3
Зейнетақы активтері / ЖҰӨ (%)*
Ел |
1997 ж |
2000 ж |
2015 ж |
Аргентина |
2,8 |
6,0 |
26,1 |
Боливия |
39,8 |
43,8 |
32,0 |
Бразилия |
10,0 |
11,5 |
24,4 |
Колумбия |
1,5 |
3,6 |
26,3 |
Мексика |
0,2 |
6,2 |
28,5 |
Перу |
2,3 |
4,1 |
18,5 |
Уругвай |
0,7 |
2,3 |
7,8 |
Чили |
41,8 |
44,3 |
52,9 |
*Алибаев А. «Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы жүйесі», Алматы, 2000 ж
Зейнетақының абсолюттік шамасы евромен көрсетілген, 1 евро»$0.6
ЖЗҚ түрі - міндетті зейнетақылық сақтандыру. Зейнетақыға құқығы барлар - барлық жұмысшылар, кәсіпкерлер. Сонымен қатар мемлекет жүйесінде ерікті түрде зейнетақымен сақтандыру бар. Каржы көздері:
-жұмысшылардан - 10.25% салыққа дейін
-жұмыс берушіден - 12.55% салыққа дейін
Зейнетке шығу жасы – 65, минималды зейнетақы (айына)-жалғыз бастыларға 1100 ЕВРО, жанұясы барларға 1565 ЕВРО, қосымша әрбір балаға 120 ЕВРО. Зейнетақыға салық салынады.
ЖЗҚ түрі - міндетті зейнетақылық сақтандыру. Зейнетақыға құқығы барлар - барлық жұмысшылар. Каржы көздері:
-жұмысшылардан - 7.7% салыққа дейін
-жұмыс берушілерден - 8.86% салыққа дейін
-мемлекеттен - 20% зейнетақы сақтандыру қоры
Зейнетке шығу жасы – 60 – 65. Минималды зейнетақы (айына) – жалғыз бастыларға 1510 ЕВРО, жанұясы барларға 1640 ЕВРО. Зейнетке ерте шығу карастырылмаған. Зейнетақыға салық салынды.
ЖЗҚ түрі - міндетті зейнетақылық сақтандыру. Зейнетақыға құқығы барлар - барлық жұмысшылар. Каржы көздері:
-жұмысшылардан - 9.6% салыққа дейін
-жұмыс берушілерден - 9.6% салыққа дейін
-зейнетақының 20 пайызын мемлекет жабады
Зейнетке шығу - 65 жаста. Минималды зейнетақы – бекітілмеген. Зейнетке ерте шығу 63 - 60 жаста, ол үшін соңғы жылда жұмыссыз ретінде тіркеліп, жұмыс стажы 15 жылдан кем болмауы керек. Зейнетақыға салық салынады.
ЖЗҚ түрі - міндетті зейнетақылық сақтандыру. Зейнетақыға құқығы барлар - барлық жұмысшылар. Қаржы көздері:
- жұмысшы 6,67% салыққа дейін
- жұмыскер үшін 13,13% салыққа дейін
Зейнетке шығу әйелдерге - 60 жас, ерлерге - 65 жас. Зейнетақы қорының дефицитін мемлекет жабады. Минималды зейнетақы (айына) - 55 ЕВРО. Зейнетке ерте шығу - еңбек стажы мен жұмыс түрлеріне байланысты әйелдерге - 53 жас, ерлерге -56 жас. Зейнетақыға салық салынады.
ЖЗҚ түрі - мемлекеттік зейнетақы + қосымша зейнетақы. Зейнетақыға құқығы барлар - мемлекеттегі барлық тұрғындар, ал қосымша зейнетақыға барлық жұмысшылар. Каржы көздері:
Мемлекеттік зейнетақы бюджеттен, ал қосымша зейнетақы жұмысшы төлемдерінен қаржыландырылады.
- жұмысшы 17 ЕВРО айына
- жұмыс беруші 34 ЕВРО айына
Зейнетке шығу
- 67 жаста. Минималды зейнетақы (айына)
- мемлекеттік 950 ЕВРО, қосымша 290 ЕВРО.
Қосымша зейнетақыға салық
Тұтынушы өз салымының құнсызданбауына көзі жететіндей (құнсыздану қаупі төмен) және аздаған құнсыздану сйяқты ерекшеліктерін есепке алын, дамыған елдердің жекеменшік зейнетақылық бағдарламаларын жалпылай жене бүтіндей сипаттайтын төрт негізгі белгілерін керсетуге болады:
1. Халықтың жекеменшік зейнетақы бағдарламаларына өз бетімен қатысуы (жеке адам мемлекеттік зейнетақы бағдарламасының шегінде қалып, жекеменшік бағдарламаларға кірмеуге де мүмкіндігі бар).
2. Жекеменшік
зейнетақы бағдарламалары
3. Жекеменшік
зейнетақы бағдарламасы екі
4. Барлық жекеменшік
зейнетақы бағдарламалары
Европалық экономикалық
одақтың кейбір елдеріндегі 65 жастан
үлкендердің 15 жастан 64 жасқа дейнгі
халықтағы үлесі мен
Кесте №4
Ел |
1995 ж. |
2000 ж. |
2030 ж. болжам |
Мемлекеттің зейнетақылық шығынының ЖІӨ-дегі үлесі |
Ұлыбритания |
24 |
25,8 |
38,7 |
14,5 |
Германия |
21,7 |
30,3 |
49,2 |
11,1 |
Испания |
19,8 |
25,9 |
41,0 |
10,0 |
Италия |
21,6 |
31,6 |
48,3 |
13,3 |
Франция |
20,8 |
24,6 |
39,1 |
10,6 |
Орташа ЕЭО бойынша |
21,7 |
27,5 |
43,3 |
11,9 |
Информация о работе Зейнетақымен қамсыздандыру халықты әлеуметтік қорғаудың элементі ретінде