Филология

6) тұрақты  түрде халықаралық байланыстарды  кеңейту және шетелдік жоғарғы  оқу орындарымен бірлескен ғылыми  және білім беру бағдарламаларын  қаржыландыруды ұлғайту;

7) әлуетті  жұмыс берушілермен байланыстарды  орнату арқылы еңбек нарығының  қажеттіліктерін тұрақты түрде  зерделеу.

Жас ұрпақты  патриоттық рухта тәрбиелеуге, жастардың  мәдениеті мен әлеуметтік жинақтылығының деңгейін арттыруға баса назар аудару қажет, ол үшін төмендегілер талап етіледі:

1) мемлекеттік  тілдің маңыздылығын және қазақ  халқының дәстүрлеріне, оның тарихына  деген құрметті белсенді түрде  насихаттау;

2) студенттерді, магистранттарды және докторанттарды  «Мәдени мұра» бағдарламасын  іске асыруға тарту;

3) кураторлардың  студенттік топтардағы жұмысын  ынталандыру және маңыздылығын  арттыру;

4) ПОҚ-ға (олардың мәдениетіне, сөйлеу  мәнеріне, имиджіне және т.б.) талаптарды  арттыру, себебі олар жас ұрпақ  үшін үлгі болуы тиіс;

5) жастардың  толеранттық сезімін, интернационализмді, жауапкершілік және борышты тәрбиелеу;

6) студенттердің  коммуникативтік дағдыларын дамыту, қарым-қатынас жасау мәдениеті  мен этикасына үйрету.

3. Ғылым  менеджментін және инновацияларды  түрлендіру

3.1. Жай-күйі  және мәселелер

Филология факультеті Қазақстандағы филология  ғылымының орталығы болып табылады, себебі көптеген зерттеулердің нәтижелері қоғамның рухани баюы мен дамуы үшін маңызды әлеуметтік-мәдени мәні бар  бірқатар ірі ғылыми мәселелердің шешімі ретінде жіктелуі мүмкін.

Филология факультетіндегі ғылыми-зерттеу  жұмысының аса маңызды қорытындыларының бірі факультеттің негізгі және қолданбалы ғылыми зерттеулерінің басым бағыттары  жөніндегі жұмыс болып табылады. Басым ғылыми бағыттарды жаңарту, сондай-ақ Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетіндегі  Ғылымды дамыту тұжырымдамасына  толық сәйкестікте жүзеге асырылды. Бұл ретте филология үшін дәстүрге айналған зерттеулердің басты бағыттарын ескеру және дамытуға ұмтылу ғана емес, сондай-ақ жеке ғылыми мектептердің өркендеуіне  ықпал ету, зерттеу және перспективалық жобаларды қолдау да айқындаушы орын алды.

3.1.1. Ғылыми-зерттеу  жұмысының бағыттары

Факультет оқытушыларының ғылыми-зерттеу жұмысы төмендегідей бағыттар бойынша жүзеге асырылады:

- жоспарлы  және бастамашыл тақырыптар бойынша  ғылыми басты және қолданбалы  зерттеулер;

- оқу  үдерісін ғылыми-әдістемелік қамтамасыз  ету жөніндегі зерттеулер (оқулықтарды,  оқу және оқу-әдістемелік құралдарды  қалыптастыру және т.б.);

- студенттердің  ғылыми жұмыстарына, магистранттардың, аспиранттардың, тағылымдамашылардың,  ізденушілердің, докторанттардың диссертацияларына  басшылық ету;

- факультет  оқытушыларының ҚР ҰҒА-мен, республиканың  жоғарғы оқу орындарымен, сондай-ақ  алыс және жақын шетелдердің  университеттерімен ғылыми байланыстарын  дамыту;

- факультетте  конференциялар өткізу жөніндегі  ғылыми-ұйымдастыру жұмысы және  оқытушылардың университеттен тысқары  әр түрлі дәрежедегі конференцияларға  қатысуы;

- Әл-Фараби  атындағы ҚазҰУ-нің және басқа  да жоғарғы оқу орындарының  диссертациялық кеңестерінің жұмысына  қатысу.

Кафедралар  бойынша жоспарланған тақырыптар бойынша  ғылыми зерттеулер жүргізіледі. Мәселен, әдебиет теориясы мен фольклористикасы кафедрасының жоспарланған тақырыптары: «XIX-XX ғасырлардағы әдеби үдерістің заңдылықтарын зерттеу. XX ғасырдағы орыс әдебиетінде классикалық және модернистік жүйелердің өзара іс-әрекетін зерттеу»; «Тарихи-әдеби жүйелерді зерттеу (әдіс - жанр - поэтика - стиль, әдеби бағыттар және ағымдар)»; «Орыс әдебиеті мен фольклорының поэтикасы»; «Әлем әдебиетінің тарихи дамуы үдерісіндегі көркем әдебиет»;

жалпы тіл білімі кафедрасы - «Тарихи-салыстырмалы, типологиялық және салғастырмалы аспектідегі  тіл бірліктері»; «Лексикография теориясы мен практикасы».

Орыс филологиясы кафедрасы - «Синхрония мен диахрониядағы орыс тілінің өзекті проблемалары»; «Орыс тілінің университеттік курсының теориялық және практикалық негіздері».

Қазіргі уақытта факультеттің ғалымдары  «Қазақ тілі мен әдебиеті - мәдени мұраның  интеллектуалдық кластері» атты 2009-2011 жылдарға арналған ғылыми бағдарламаға бюджеттік өтінімді берді. Бұл бағдарламадағы зерттеу объектісі қазақ эпосының тілі мен поэтикасы болып табылады, оның мақсаты - қазақстандық социумның  лингвомәдениетінде негізгі тұжырымдардың  қазіргі заманғы полифониясында қазақ халқының мәдени мұрасының  интеллектуалдық кластері ретінде  қазақ эпосын көп деңгейлі және кешенді  жүйелік-құрылымдық, салыстырмалы-салғастырмалы, квантитативтік, когнитивтік, текстологиялық, әдебиеттанушылық және басқа да зерттеулер.

3.1.2. Филология  факультетінде 2 ғылыми-зерттеу зертханасы  жұмыс істейді: қазақ және орыс  фольклористикасы, «Қазақ тілі: психолингвистикалық  және социолингвистикалық зерттеулер».

Қазақ фольклористикасы зертханасының ғылыми жетекшісі проф. С.С. Садырбаев болып табылады. Орыс фольклорының оқу-зерттеу зертханасының ғылыми жетекшісі ұзақ жылдар бойы проф.                М.М. Бағызбаева болды, соңғы уақытта лабораториядағы жұмысты проф. А.Б. Абдуллина ұйымдастыруда.

Көп жылдық фольклорлық практикалар лаборатория мұрағатында жанрлар бойынша сақтаудағы аса бай әдеби-этнографиялық материалды жинақтауға мүмкіндік берді, бұл студенттер жинақтаған және мұрағатқа тапсырған мәтіндерді қазақ және орыс фольклоры бойынша сабақтарда пайдалануға, оларды жеке материалдар, монографиялық зерттеулер  түрінде жариялауға мүмкіндік береді. Зертханада жүргізілетін ғылыми зерттеулердің негізгі бағыттары  - фольклорлық дәстүрлердің қазіргі заманғы жай-күйі, фольклор мен әдебиеттің жүйеаралық байланыстары, фольклорды оқыту әдістемесі, ғылыми зерттеулерді компьютерлендіру, материалдарды тізілімге бөлу және компьютерлік қорларды құру.

«Қазақ  тілі: психолингвистикалық және социолингвистикалық  зерттеулер» зертханасы психолингвистиканың  және социолингвистиканың проблемаларын  зерттейді. Зертхана қызметкерлері  мынадай міндеттерді шешеді: студенттер мен магистранттарды психолингвистика және социолингвистика саласындағы  зерттеулерге тарту; тілді меңгеру, менталдық лексиконды ұйымдастыру, адамның тілдік қабілетін қалыптастыру, сөз сөйлеудің пайда болу мен  қабылдау үлгілерін жасау, тілдегі  әлеуметтік, мәдени және жас бойынша  жіктелудің көрініс табуы, тілдің әлеуметтік жағынан негізделген алуандығы, тілдік ахуалдың типологиясы, тіл саясаты мен тілдік құрылыс және т.б. проблемалар бойынша әдебиетті іздеуге жәрдемдесу; психолингвистикалық және социолингвистикалық тәжірибелерде компьютерлік бағдарламаларды пайдалануға оқыту; психолингвистика және социолингвистика бойынша әдебиеттің деректер банкін құру; әлеуметтік және психолингвистиканың проблемаларын зерделеуге бағытталған тәжірибелерді қоюға жірдемдесу; кафедраның оқытушылары, ізденушілері, магистранттары және студенттері жүзеге асыратын психолингвистика және социолингвистика саласындағы зерттеулерді үйлестіру.

Тіл білімі кафедрасының және лабораторияның мамандары  қазақ жазушыларының жиілікті сөздіктерінің  сериясымен жұмыстың бірінші сатысын аяқтауда (Ә. Нұршайықовтың, Ә. Нұрпейісовтың туындылары өңделді), БАҚ жиілік сөздіктері жасалуда. Алайда осы сөздіктердің қағаздағы нұсқасын шығару қажеттілігіне байланысты ұйымдастырушылық-баспа проблемаларын шешу қажет.

«Қазақ  тілі: психолингвистикалық және социолингвистикалық  зерттеулер» лабораториясында Альберта университетінің профессоры          Г. Томсон (Канада) зерттеу және консультациялық  жұмысын жалғастырды.

3.1.3. Факультет  оқытушыларының ғылыми-зерттеу жұмысы (ҒЗЖ) жалпы еуропалық стандарттарға  бағдарланған білім беру саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға бағытталған.

Кафедра оқытушылары Орыс тілі мен әдебиеті оқытушыларының халықаралық қауымдастығының (ОТӘОХҚ) қауымдасқан мүшесі: ҚазОТӘО ұйымының құрылтайшылары мен белсенді қатысушылары болып табылады. ҚазОТӘО президиумының төрайымы проф. Э.Д.Сүлейменова. Бір жылда әдістемелік материалдары және ҚР мен шетелдің ғылыми өміріндегі оқиғалар туралы мәліметтері бар «ҚазОТӘО Хабаршысының» төрт саны жарияланады.

Білім беруді ақпараттандыру институтының желісі бойынша университеттің оқытушылары  ҚР БҒМ өткізетін іс-шараларға: «Қазақ тіліндегі іс қағаздарын жүргізу бойынша мемлекеттік тілді және компьютерлік бағдарламалардың әзірлемелерін қолдану» (2006 ж., Астана), «Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының орындалу барысы және ҚР-дағы жалпы тілдік ахуал туралы» (2006 ж., Астана) дөңгелек үстелдеріне, «Қазақстанның білімін ақпараттандыру» халықаралық форумына қатысты.

Проф. Э.Д.Сүлейменова "29 th Meeting of the INTAS Council of Scientists" (INTAS, Брюссель, Бельгия, 9-11 наурыз 2005 ж.)жұмысына қатысты; Еураз ЭҚ мемлекеттерінде тікелей әрекет актілері болып келетін заңдылық негіздері, заң актілері мен басқа құжаттардың типтік жобалары жасалатын Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың Парламент аралық ассамблеясының шеңберінде жалпы білім кеңістігі мәселелерін талқылады.

Факультеттің  он екі оқытушысы "ЖОО үздік оқытушысы" мемлекеттік грантын иеленді.

Факультеттің  ғылыми қызметінде ЖОО мен мектепте орыс тілі мен әдебиетін оқыту  әдістемесінің мәселелерінің орны ерекше. Мысалы, университет ғалымдары 12 жылдық жалпы білімнің әдіснамалық және әдістемелік негіздерді, 12 жылдық жалпы білімнің мемлекеттік үлгіні дамытуға қатысқан. Проф. В.К.Павленко ЖОО мен мектепте орыс тілін оқыту мазмұнын таңдау мәселелері бөлімін оқыту мазмұнын таңдау мәселелері бойынша ҚР педагогикалық ғылым академиясының жұмысына қатысады; проф. В.К.Павленко және З.К.Сабитова 12 жылдық білім беру мәселелерінің Республикалық ғылыми-тәжірибелік орталығының негізінде "12 жылдық мектептің негізгі мүшесінің білім мазмұны", "Орыс тілі" білім беру саласын дамытуға қатысқан. (Авт. Ұжым А.Е.Абылқасымова редакциясымен. - Астана: 12-жылдық Республикалық ғылыми-тәжірибелік орталық, 2005).

Проф. Л.В.Екшембеева оқытудың несиелік технологиясы жағдайында оқу процесінің ұйымдастыру проблемасын  теориялық дамытумен лингвистикалық пәндерді оқытуда оқыту кеңістігін құрастыру; екінші тілді игеру теориясының, лингвистикалық білім прагматикасының мәселелері, білім беру менеджментінің концепт ортасын талдаумен айналысады.

Доцент  В.Г.Миронова Ы.Алтынсарин атындағы білім  берудің Қазақ академиясы жоғары білім институтының жобалау лабараториясы  негізінде жүргізілетін "Тұрақты  даму концепциясы контексінде Қазақстан  Республикасының жоғары білімнің ұлттық үлгісін жобалаудың теориялық-әдістемелік  негіздері" тақырыбын дамытуға қатысқан.

3.1.4. Факультет  оқытушылары ұлтаралық, республикалық  оқу орындары аралық ғылыми  конференцияларға белсене араласады. Мысалы, факультет ғалымдары Мәскеу, Санкт-Петербург, Великий Новгород, Орел, Астрахань, Калуга, Магнитогорск, Бішкек, Киев, Сочи, Ташкент, Минск, Самарқанд, София (Болгария), Кипр (Турция), Гранада (Испания), Пекин, Шанхай (Китай), Братислава (Словакия), т.б. қалаларда халықаралық конференцияларға қатысқан.

Қазіргі талаптарға сәйкес келетін ғылыми-кәсіби деңгейдің негізінде университетте  жұмыс істейтін ғалымдардың жоғары талап етілуін көрсететін НИР  саласында мемлекеттік тапсырыс орындау бойынша конкурс пен  тендерларға қатысуда ППС-ң белсенділігі байқалады, ППС-ң НИР-ға қатысу моноторингі нәтижелі болып келген. Осында НИР-да оқытушылардың қатысу дәрежелі әр оқытушының ғылыми білім процесіне қосатын үлес критерийінің рөлі маңызды.

Факультетте "ҚазҰУ хабаршысы" ғылыми журналының басылуы жүргізіліп жатыр, ол ҚР ККСОН МОН ұсынған филологиялық бөлім негізінде шығарылады. "Хабаршы" ғалымдар мен оқытушылар арасында үлкен сұранысқа ие. Қазіргі ғылымның өзекті мәселелері бойынша баяндама басылымы қолға алынды, кейін олар Қазақстан Республикасының ғылыми мекемелеріне ғылыми пікір-талас ұйымдастыру, ғылыми-педагогикалық және қолданбалы әрекетте пайдалануға таратылады.

3.1.5. Факультет  оқытушыларының халықаралық ғылыми  қызметі бірнеше бағыт бойынша  жүргізіледі, ғылыми ақпаратпен  алмасу; диссертациялық кеңес жұмысына  қатысуға ғалымдарды шақыру; халықаралық  кәсіби ұйымдарға қатысу; ғылыми конференцияға қатысу, ғылыми дәріс пен кеңес өткізу түрінде педагогикалық жұмыс тәжірибесімен алмасу, бағалау, қорғау кезінде кандидаттық және докторлық диссертацияларға оппонент болу, ҚР ғалымдарын шет елдегі тіл білімі, әдебиеттанудың ғылыми жетістіктері туралы ақпарат беру.