Иран Ислам республикасы мен Түркияның саяси жүйесі

 

9 шілде 1961 ж. Халық сайлауына  ұсынылған Кұрушы Мәжіліс дайындаған  Атазаң мәтіні 61,17 пайызбен макұлданған.  Алғаш рет бір Құрушы Мәжіліс  дайындаған және алғаш рет  Халықтың сайлауына ұсынылған  1961 Атазаңы мазмұнына карағанда  көптеген жаңалықтар әкелген.

1961 Атазаңы, әдеттегідей бір  парламентарлык система қабылдаған. Атазаңмен Халық Мәжілісі мен  Республика Сенатынан тұратын  екі палаталы бір парламент  системасы енгізілген. Бұған карай  заң шығару билігі Халық Мәжілісі  мен Республика Сенатына, атқару  билігі Мәжілістен шығатын Елбасы  мен Кабинетте болатын. Бұдан  басқа, бұл Атазаңмен алғаш  рет Атазаңлық Сот кұрылған. Негізгі  қақ мен еркіндіктер жөнінде  көптеген мүмкіндіктер ұсынған,  алғаш рет экономикалық және  коғамдық қақтарды ретке келтірер  және демократикалык, коғамдық пен  құқыктық мемлекет түсінігін  енгізген 1961 Ата Заны 12 Наурыз 1971 жылғы  әскери меморандумнан кейін көптеген  өзгерістермен бірге 1980 әскери  төңкерісіне дейін іс жүзінде  болған.

1982 жылғы Атазаң

Мемлекет, 12 Қыркүйек1980 ж. әскери басқыншылыққа  душар болған. Бұның нәтижесінде  Атазаң уақытша алып тасталған, саяси  партиялар жабылған, үкімет жұмыстан кетірілген, көптеген саясаткерлерге тыйым салынған. Билікке басқыншылык  жасаған әскери кұштер Ұлттық Кауіпсыздік  Кеңесі мен Ақылдасу Қенесінен тұратын  кұрушы Мәжіліс кұрған. Екі жылда  дайындалып 7 Қараша 1982 ж. Халық сайлауына  ұсынылған Атазаң жобасы 91,37 пайызбен қабылданды.

1982 Атазаңы вркылы бір палаталы  Мәжіліс системасына кайта оралған,  атқару билігі күшейтілген, негізгі  қақ пен еркіндіктерге тыйым  салынуына жаңа қатал шарттар  енгізілген. Бұлардан басқа 1982 Атазаңы  көптеген жерде 1961 Атазаңына ұксас  болып келеді.

1982 Атазаңының алғашкы 3 бабында:  Түркия Мемлекеті Республикалык  ел. Түркия Мемлекеті, Халықтың  тыныштығы, Ұлттық ұйымшылдық  пен әділет түсінігімен, адам  құқығына кепілдік беретін, Ататүрік  Ұлтщылдылығына тәуелдібастапкы бөлімде анықталған шарттарға сүйенген, демократиялык, діни емес және қоғамдық бір құқықтык мемлекет. Мемлекет жерімен елімен бөлінбейтін бір тұтас. Тілі Түркше. Жалауы сипаты заңда аныкталғандай ақ ай мен жұлдызы бар қызыл ту. Ұлттық Әнұраны Азаттық Әнұран. Астанасы Анкара. Атазаңдағы бұл баптағы негізгі ьасымдықтар 4. Баппен қамтамасыз етілген және бұлардын өзгертілуне тыйым салынған.

1982 Атазаңы іске косылғаннан  кейін алғашқы жалпы халықтықсайлау, жаңа кұрылған Ұлтжанды Демократия  Партиясы, Халықшыл Партия мен  Ана Отан Партиясының катысуымен 6 қараша 1983 жылы  өтқізіліп демократиялық кезең кайтадан басталды. 6 қыркүйек 1987 жылы өтқізілген референдум мен саясатқа қатынасу қақы алып тасталған бұрынғы саяси партиялар мен баскарушыларының бұл қақтары кайта беріліп, 20 қазан 1991 жылы өткізілген сайлауға үміткер болуларына мүмкіншілік берілген.

Қабылданғаннан кейін  көптеген өзгерістер енгізілген 1982 Атазаңы, әсіресе Еуропа Одағына кіру келіссөздері, жүйесінде қабыл алынған үйлесімділік заңдарымен негізгі өзгерістер жасалынған. ТҰҰМ ның бұл жүйеде Атазаңдық  өзгерістері әлі жалғасуда. Түркия Республикасының Конституциясына сәйкес сол елдің азаматтары заңда көрсетілген шарттарға лайықты сайлауға, сайлануға және жалпыхалықтық референдумдарға қатысуға құқылы. Сайлаулар мен жалпыхалықтық референдумдар еркін, тең, жасырын, бірсатылы, жалпыға бірдей болады, Дауыстарды есептеу мен есепке алу ашық түрде әрі басшылар мен сот бақылауында өткізіледі. 21 жасқа толған  әрбір түрік азаматы сайлауға және жалпыхалықтық референдумдарға қатысуға құқылы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды сараптама:

 Ұқсастықтары  мен айырмашықтары 

 

  Түркия мен Иран ислам республикасын салыстыру барысында екі түрлі ойға тап боласың. Олардың бірі, бұл елдердің мәдени мұралары өзара өте ұқсас, бұл ұқсастық пен жақындық діннің бірегейлігінен болар сірә. Мәселен, екі мемлекетің де ислам дініне жақындығы, көптеген даулар, сұрақтар ислам діні тұсында шешілмек.

  Екінші жағынан, бұл екі мемлекет ислам дінінне жақын болғанымен Түркия көбіне Еуропалық бағытты ұстанады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Пайдаланылған әдебиеттер

1. «↑ Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. —Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-216-5

 

2.Белов Н.К. Вопросы истории литературы стран зарубежного Востока. М., 1960

3.Системная история международных отношений в 4-х томах (1918-1991). М., 2000