Әйел қылмыстылығы

50 жасқа жеткеннен кейiн  арнайы  қайталау өзiн  танытады..

Кiсi өлтiру үшiн  басқаларға қарағанда 18-24 жас(29,5%) және  30-39 жас (23,2%), ұрлық үшiн -30 жасқа дейiн(60-60%) әйелдер сотталады.

Елдi мекеннiң жалпы сауаттылық деңгейiн көрсететiн көптеген қылмыскер әйелдердiң жоғары және орта арнаулы бiлiмдерi болады. Көптеген қылмыскер әйелдердiң мамандығы бар. Сотталғандарда iрi ұрлық, пара алу үшiн ең жоғарғы саралау бар және таңқарлығы ауыр зорлықшылығы  қылмыстар үшiн де.

Шамасы 40% сотталған әйелдердiң қылмыс жасау кезiнде нақты жұмысы болмаған (оның iшiне түсiнiктi себептермен, үй бикелерi кiрмейдi) жұмыс iстемейтiндер және оқымайтындар, әсiресе кәмелетке толмаған қылмыскерлер арасында көп.

Қылмыс жасау кезiнде әйелдердiң жартысынан көбiсi тұрмысқа шықпағандар болған. Бәрiнен азы, өзiнiң жаңа туған сәбиiн өлтiрген тұрмысқа шыққан әйелдер. Осы барлық жас әйелдер  жоғары емес бiлiктiлiк және бiлiм деңгейiнде тұр.

Тексерiлген әйел - қылмыскерлердiң арасында 16,9% толық отбасында тәрбиеленген, 55,4% толық мес отбасында (олардан 93,1% оқиғасы шешесiмен бiрге) 12,3% жақын туыстарымен, 15,4% балалар үйiнде интернаттардан. Осыдан басқа толық жанұяда тәрбиеленген ата-аналарының бiреуiнiң екiншi  некесiнiң куәсi болғандар 42,3%.

Тiкелей желi бойынша  ұрпақ қалдыру 3,1% тексерiлгендерде ғана жойылмаған. Қалған жағдайларда орын алғандар: алкоголизм - 49%,  нашақорлық - 23,1%, психикалық аурулар - 7,7%, венериологиялық аурулар - 5,6%, соматикалық мiнездегi аурулар - 34,5%.

Қылмыс жасаған уақытта 13,7%-i некесiн тiркеуде тұрған, бiрге тұрған (яғни тiркеуде тұрмаған - 21,2%), ешқашан неке қиыспағандар - 51,2%, ажырасқандар - 13,9%.

Өз балаларының санына қатысты әйелдер келесiдей бөлiндi: ата-аналық құқығынан айырылғандар - 10,1%-i сұралды, бiр баласы бар - 27,6%, екi баласы бар - 19,3%, үш немесе одан да көп - 14,1%, баласы жоқтар - 28,9% болып шықты.

Әрине барлық сотталған әйедер өз балалары үшiн қайғыра бермейдi.

25-30% бас бостандығынан айыруға сотталған әйелдер әртүрлi психикалық аномалиямен абыржыған. Көбiнесе бұл маскүнемдiк, психопатия, олигофренин, орталық жүйке жүйесiнiң зақымдануы, бассүйек-мидың залалдану салдары. Бiздiң байқауымызша, кәмелетке толмағандар арасында аномальды қылмыскерлер бiршама көбiрек.

Жалпы  айтқанда, әйелдер үшiн сырттан қараған адамдардың баға беруi өте қажет. Және осы болса, адамдар қандай көзбен қарайды. Бiрақ оларда мiнездi демонстрациялау жоғарыда, ол мiнезге бақылау жасау төмендеген. Демокративтiк агрессивтiкте сирек көрiнiс таппайды, қорғану қызметiн атқарады және өзiн-өзi тұрақтандыру мақсатын жүзеге асырады. Өзiн тұрақтандыруға деген қажеттiлiк, адамгершiлiк iстерiнiң бiрден бiр күштi стимулы бүкiл өмiр салтына әсер ете отырып,  қылмыскерлерде кедергi, қысыңқы болып қалады. Бұл жай ғана еркектерге ұнауға тырысу емес не басқа әйелдерден жақсы көрiну емес. Бұл дәлелдеуге өз болмысын өмiрдегi өз орнын бекiтуге тырысу.

Қылмыскер әйелдер үшiн тұрақтылы, аффектiлiк, психозақымдаушы қайғылар және жоғары қызбалық әдеттен болып табылады. Бұл қажеттi жағдайларды немесе жеткiлiксiз  тiркеулердi,  үәреншiксiз қабылдауға және өмiрлiк жағдайларды балауға, өз құқықтарының салдарын дұрыс болжамауға, жүрiс-тұрысының ойламсыздығы және жиынтықсыздығына әкеп соғады.

Әйелдер еркектерге қарағанда өз жағдайын жақсартуға құштарлау келедi. Осыдан олардың жоғары дабылы, абыржу және сенiмсiздiгi пайда болады.

Сбептiлiктiң мiнезi және мазмұны бойынша әйелдер арасынан қылмысқа шамалап мыналарды бөлуге болады:

а) жеке тұлғаның күш көрсетушiлiк түрi - бұзақылық әрекеттер, кiсi өлтiру және денеге тұрмыстық жағдайда зиян келтiру, бала өлтiрудi жасаған әйелдер, бұл тұлғалар адам өмiрiне  оның құнды мүдделерiне, денсаулығына, денеге қол сұғылмаушылығына керi қатынастағылар;

б) пайдакүнемдiк күш қолданушылық түрi - өз мүддесiне жету, бәрiнен бұрын мүлiктiң пайдаға, соның iшiнде адам өмiрiнiң құндылығына бағытталған әлеуметке қарсы анықамалармен күштi ұғынылған жеке тұлғаның едәуiр қоғамға қауiптi түрi;

в) пайдакүнемдiк түрi - қылмыскерлердiң пайдакүнем түрлерiне жататындар, соның iшiнде отбасы мүдделерiн қамтамасыз ету қажеттiлiгiмен  байланысты түрi. Отандық зерттеулер бұл категория бойынша көп пайызы отбасылар дейдi. Лауазымдық қылмыстар үшiн қылмыстық жауаптылыққа тартылған тұлғалардың көпшiлiгi жанұялы адамдар (әйелдер-85%, ерлер-96%) және кәмелетке толмаған балаларымен (әйелдер арасында-82%, ерлер арасында-77%);

г) мәжбүрлi түрi - объектiсi есiрткiлер, iшiмдiк, еркек жеке тұлғасы болатын таза психилогиялық болу арқылы жасайтын әртүрлi қылмыстық құбылыстар осы қылмыс өкiлдерi үшiн сәйкес келедi;

д) абайсыз түрi - құқықтық жазбаларға жеңiлтектiк-жауаптылықпен қарау - кездейсоқ, абайсыз қылмыскерлердiң көп бөлiгiн құрайды.

Жеке тұлғаның тұрақты криминогендi себептiлiк бағыттылығы бойынша әйелдер арасында былай бөлу:

а) өзiнiң бұрынғы жалпы мiнездемесiмен кездейсоқ ағымды жағдайлардың нәтижесiнде қылмыс жасайтын, кездейсоқ әйел-қылмыскерлер;

б) жеке тұлғаның келеңсiз өтпелi жағдайларының және өмiр сүруiнiң әсер етуiнде қылмыс жасайтын жағдайлы қылмыскер-әйелдер;

в) әлеуметтiк қолдаған жүрiс-тұрыстың нормаларын жалтарған, оларды ұғынбаған тұрақсыз қылмыскер-әйелдер;

г) қылмыс жасау арқылы алдына қойылған мақсатты шешуге қатты тырысқан кәсiпқой әйел қылмыскерлер.

Қазақстанда қазiргi уақытта 74 қылмыстық-атқару мекемелерi бар, оларда 76173 сотталғандар, олардың 2817-iн әйелдер құрайтындар ұсталып отыр.Әйелдердiң түзеу колониясы үшiн өзiне сай климаты, ерекше атмосферасы тән. Әйел қауымының сотталғандарының расында ерлерге қарағанда, өсек-аяң, көреалмаушылық, күмән, қызғаныш өз нормалары мен дәстүрiн құрай отырып кең етек алады /Дутов....

Берiлген ерекшелiктер әйелдермен жасалатын жазаын өтеу режимiнiң талаптарын бұзу құрылымын, бiр бөлiгiнде көрсетедi. Тәртiп бұзушылықтың негiзгi бөлiгiн құратын: жұмыстан бас тарту және қасақана өндiрiстiк неке - 19,4%, керi бiрге тұрушылықпен айналысу(лесбиянство) - 15,8%,  сотталғандарды ұрып-соғу - 11,5%, спирттiк iшiмдiктердi дайындау және алу - 10,9%, ұсақ ұрлық - 8,2%, бұзақылық әректтер - 6,7%, тыйым салынған заттарды алып жүру, дайындау және сақтау - 6,6%.

Сондай-ақ таратылған: еркiмен келген жұмысшылармен заңсыз байланыстар орнату, әкiмшiлiк өкiлдерiн балағаттау және көкiрек таныту, т.б. тәртiп бұзушылықтар. Бiрақ әйелдермен бас бостандығынан айыру орындарында жасалатын тәртiп бұзушылықтардың жалпы санының 4%-не олардың әрқайсысы асырмайды. Бас бостандығынан айырылған әйелдердiң ортасында есiрткiнiң заңсыз айналымына және қолдануына, карталық ойындарға, сотталған жеке адамдарға жүйелi күш қолданып, қол сұғуға әсiресе топтарының пайда болуына байланысты ерелер колониясында қалыптасатын тәртiп бұзушылықтар едәуiр жиi кездеседi. Бұл ұғымдар бәрiнен бұрын сотталған әйелдер арасында өзiн ұйымдастырудың басқа құрылымымен, сондай-ақ шамалау құндылығының жүйесiндегi айырмашылықтармен түсiндiрiледi. Ендi мысалы, еркектерден байқалатын криминалдық беделге негiзделген, нақты қалыптасқан сатылық жүйе сотталған-әйелдердiң арасында орын алмаған. Өздерiн “қылмыс әлемiнiң” мүшесiмiз деп есептеген, сол бiр сотталғандар, олармен жазасын өтеу кезiнде байланыс ұстамайды. Ақша, есiрткi, спирт ерлер колониясына жiберетiн каналдар бойынша “еркiндермен” криминалдық қатынас, әйелдер үшiн жалпы тән емес. Қылмыстық “қалқа”(общак) әйелдер колониясындағыларға және бостандықьағы олардың отбасы мүшелерiн қамтамасыз етпейдi. Егер бас бостандығынан айыру орындарындағы әйелдер белгiлi бiр тiреулер алса да, әдетте, бұндай тiреулердiң бастамашылары сол әйелмен жақын-интимде болған, туыстық қатынаста болған тұлғалар, бiрақ мұндай фактiлер тәжiрибеде сирек кездеседi. Сол себептен, кәсiби қылмыстық әдеп бостандығынан айыру орындарындағы әйелдердiң мүдделерiн әрқашан ескере бермейдi. Сонда да бұл ережеден көтермелеулер де болып тұрады. Мысалы, әйедер колониясының жүйесiнде 1992-1994 жылдарда қысқа мерзiмдi болған ағым байқалған, сотталғандардың керi бағытпен қозғалысы, өзiне сәйкес топпен “тақырбастылар” атағын алған.(осы топтың iшiндегiлер толығымен шаштарын сыпырып алып тастаған). Бұл ағымның мүшелерi Қарағанды облысы, Коксун поселкесiнiң, әйелдер түзеу мекемсiнде болған көтерiлiстiң бастамшылары болған. Жаппай тәртiпсiздiктер, режимдiк талаптарды қатаң түрге келтiруге  шешу қадам басқан, колонияның жаңа басшылықтың келуiне, сотталғандар контингентiн орнату және ұстау режимiндегi тәртiп бұзушылықтарға байланысты шыққан. Бостандықтан айыру орнындағы әйелдердiң көп бөлiгi “отбасы” деп аталатын топқа бiрiгедi. Бiрақ, бостандықтан айыру орнындағы ерлердiң бiр атты тобынан айырмашылығы, бұл жерде бiрiншi кезекте сексуалдық байланыстар алға шығады. Бұл жанұядағы қатынастар кәдiмгi жанұядағы қатынастарға жақын болады. Оларда еркектiң рөлiн атқаратын, сотталған бiреуi болады. Ол “жоғарғы жарты” деп аталады. (немесе Володя, Кобель, Кобла) келесi жақтар әйел қызметiн атқарады және “төменгi жарты” деп аталады. (немесе ковырялки(шұқығыштар), каблуха).

“Отбасылар” тұрақты болып келедi. Оның үстiне, бұл қарым қатынастардың кейбiр жеке адамға әсерiнiң күштiлiгi соншалықты, әкiмшiлiкте сотталғандарға қатысты тежеу жасай алмайды, оның iшiнде түзеу-тәрбиелiк мәндегi нақты шараларды таңдаған жағдайда да.Шамасы 60% сотталлған әйелдер, әсiресе жастары бiр бiрiмен сексуалдық қатынаста болады. Кiмдер туысқандарымен, күйеулерiмен және балаларымен тұрақты байланысты сақтап қалған болса, солар гомосексуалдық қатынастардан аулақ болды.

Сотталған әйелдер арасында көбiсi, невротикалық бұзылыста болды. Олардың арасында депрессиялық қалыптағылар да болады, бостандықтан айыру орнына келуiне байланысты оларға болашақ өте түңiлген күйде болады.

Әйелдер еркектерге қарағанда бейiмделгiш келедi, бұл олармен тәрбиелiк әдiмтемелердi қолдануға да болатындығы туралы айтып өту керек (аутогендiк жаттығу, өзiн-өзi бейiмдеу және т.б.)

Қылмыстылықтың жеке басын оқып бiлу қылмыстық әрекеттердiң жасалу себептерiн және қылмыстардың тиiмдi алдын алуды өндiрудi тануға мүмкiншiлiк бередi.  

<h4>3 Әйелдер қылмыстылығының себептерi

Әйелдер қылмыстылығының мiнезi әлеуметтiк сипатқа ие.  Олар қоғамның  нақты тарихи өмiр жағдайларымен, қоғамдық қоғамдық қатынастар жүйесiндегi әйелдiң орнымен, оны рөлi және функцияларымен байланысты. Басқа да барлық қылмыстылық сияқты қоғамның әрқашан даму барысында жаратылған оны “әйелдiк” бөлшегi құтылусыз және айқын болады.</h4>

Бiлетiнiмiздей, әйел психологиясының кейбiр өзiне тән белгiлiрi болады. Әйелдер көбiнесе эмоционалды, сезiмтал, қабылдағыш болып келедi. Бiр әйел мәселесiне бiр жылдан артық уақытын сары қылған, өте кәрi психиатр бiр түрiнәрсенi айтып бердi. Мәселе әйел-қылмыскерлердiң еркектерден айырмашылығы: қаңғыбастыққа сануға құмарлығы аз. Бiреулерi жасағандары үшiн өкiнедi, басқалары жасағанын қайталауға дайын тұрады. Бiрақ, егер ұят бойынша болса, әйелден әйел жайдан жай кiсi өлтiрмейдi. Әйел табиғаты себепсiз жай өлтiруден оларды сақтайды! Сондықтан бiраз тергеушiлер әйел-маньяктармен жұмыс iстеуге тура келген. Бөлiмдi кiсi өлтiрген әйелдермен бикештер барлық уақытта кiсi өлтiргенi үлкен әйел сыры.Және барлық елде. Тыныш өлтiрген. Есеппен және “мас күйiнде”. Көбiнесе қызғаныштан, 1979 жылы Ресейде медико-хирургиялық академиясының студентi Бронислов Байрашевскидi жиһазды бөлмеде өлтiрген, Просковья Качканың iсi көтерiлдi. Паша ойланып әрекет жасаған. Ол ең рухының жанға жайлы кезiнде, сүйiктiсiнiң бетiнен атқан. Оқиға халықтың алдында және серiгi Качка О.П.-ның көзiнше болған.

1923 жылы 1-шi қазан күнi жиырматөрт жасар Настя Е. Шектi депрессия жағдайында оны ганореямен зақымдаған және жолдас қызымен ойнастық қылған, бiрге тұрушысының мүшесiн кесiп тастаған.

Ал, Париж елдi мекенiнен келген екi қызметшiлердiң тарихы мүлдем “қорқынышты фильм”  түйiлуi мүмкiн. 1933 жылы оныншы желтоқсанда полицейскилер сөрiнiң екiншi қабатынан иелерiнiң -шешесi және қызының  екi мәйiтiн тапты. Екеуiнiң де көздерi ойылып алынған. Мұны қызметкерлер жасаған - екi апалы-сiңiлi Кристинажiне Лея. Неге екенiн қыздар судьларға түсiндiре алмады. Оның үстiне Ланселен ханын және оның қызының қызметшiлерiмен қарым қатынасы жақсы екенiн бәрi бiлетiн едi. Сараптама қыздарды маньяк екенiн мойындамады. Бiрақ, саусақпен құрбандарданкөзiн жұлып алу? Бұл үшiн, Чикатилоның жүйкесi керек шығар.

Жауыз, жартылай жынжы садист әйелде онша көп те емес. Көбiнесе кiсi өлтiруге қорғану барысында жол бередi. Ең көп тараған сбептерi -күйеуi iшедi және әйелiн қатты масқаралайды. Мiне сонымен шыдамда таусылады. Тұншықтырады. Пышақпен ұрады, әсiресе күйеуi қол көтергенде, өте әлiсз әйелде мұны жасай алады екен. Бұлар жайлы айтады “шыбында ренжiтпейдi”.......

Үшiншi кiсi өлтiру инцестен немесе әйелдi зорлаушымен байланысқа түсуге мәжбүрлеуден болады. Еркектерге қарағанда кiсi өлтiрудi ойластырған әйел айырмашылығы ол ешқашан қателеспейдi. Шамасы әрбiр оныншы кiсi өлтiрушi әйелдер алдын ала ақыры қайғымен бiтетiн спектакль дайындайды. Жәбiрленушi мас кезiнде көбiнесе қылмыс жасайды немесе жәбiрленушiге елiтетiн нәрсе бередi. Лисичкина бұрынғы күйеуiне , оның жаңа әйелiне және балаларына кастрюльге балалар кашасына, сораға және сүтке уды сеуiп қуланған. Отбасының барлық мүшелерi қайтыс болды. Мiне қызғаныштан болған қылмыс. Мұнда әйел қиялының бiр бөлiгi бар. Қабiлеттi судмед сарапшылар сера қышқылымен құю арқылы құрбан қылу, антифриздi ваннаға инелеу туралы айтып бердi, және серiгiнiң сәбиiн өлтiру туралы қорқынышты оқиғаны да.

Әйелдердiң қылмыстылық спецификасына әйелдердiң кәсiптiк нәрселерiне, соған сай iстер, өндiрiстiк әрекеттер, рөльдiк функциялар өзгерiстермен әсер етедi.

Сол уақытта еркектер мен әйелдердiң теңқұқылығы көбiнесе формальдi, демагогиялық мiнезде, соның iшiнде әсiрее тiкелей материалдық игiлiктердi өндiрумен әйелдер айналысқан жердегi, кәсiби әрекеттiң аясында, не төменгi басқарушылық звеносында еңбек ететiндер. Бiзге көзiмiзге әйелдер табиғатын әлеуметтiк жасанды етуi жүрiп жатқан тәрiздi. Бұл өзгерiстер едәуiр қоғам, оның адамгершiлiгi, оның рухани мәдениетi, адамдар арасындағы қарым қатынас үшiн келеңсiз салдар туғызуы мүмкiн.

Әлеуметтiк құқықсыздық, жалпы психикалық тұрақсыздық, адамгершiлiк психологиялық шамалауларды жоғалту және осының салдары сияқты - жағдайларда отбасылық өмiрге үйрене алмау, “жанұялық ошақтың сақтаушысы” рөлiн орындауға - қоғамда, сiресе жастар арасында әйелдер қылмыстылығына керi әсер ететiн толық бейнесi емес.