Бөлім Сот үкімі

="text-align:justify">262-бап. Үлгiлер алу кезiндегi жеке  адам құқықтарын қорғау 
Үлгiлер алудың әдiстерi мен ғылыми-техникалық құралдары адамның өмiрi мен денсаулығына қауiпсiз болуға тиiс. Жанға қатты батыра жасалатын күрделi медициналық рәсiмдердi немесе әдiстердi қолдануға бұған үлгiлер алынуға тиiстi адам, ал егер ол адам кәмелетке толмаған болса немесе психикалық ауру болса - оның заңды өкiлдерi жазбаша келiсiм берген жағдайда ғана жол берiледi.

263-бап.  Үлгiлер алу туралы қаулының  орындалу мiндеттiлiгi

Сезiктiден, айыпталушыдан үлгiлер мәжбүрленiп  алынуы мүмкiн.  
Жәбiрленушi мен куәдан үлгiлер алу, мұндай әрекеттi жасауды сезiктi, айыпталушы өзiн қылмыс жасады деп әшкерелейтiн айғақтарды тексеру үшiн табанды түрде талап еткеннен, сондай-ақ жыныстық аурулар мен өзге де жұқпалы ауруларды анықтау үшiн, мұндай анықтау iс үшiн маңызы болғанда үлгiлер алу қажет болғаннан басқа жағдайларда, жәбiрленушi мен куәнiң келiсiмiмен ғана жүргiзiлуi мүмкiн.

Жәбiрленушiден, куәдан осы баптың екiншi бөлiгiнде  аталған жағдайларда үлгiлердi мәжбүрлеп  алуға прокурордың санкциясымен немесе соттың шешiмi бойынша ғана жол  берiледi.

264-бап.  Үлгiлер алудың хаттамасы

Тергеушi үлгiлердi алғаннан кейiн хаттама  жасайды, онда үлгiлердi алу үшiн жасалған барлық әрекет олардың жүргiзiлу ретiмен, бұл үшiн қолданылған ғылыми-зерттеу  және басқа әдiстер мен рәсiмдер, сондай-ақ үлгiлердiң өзi сипатталып жазылады.

Егер  үлгiлердi тергеушiнiң тапсырмасы бойынша  дәрiгер немесе басқа маман алса, онда ол бұл туралы ресми құжат  жасайды, оған аталған iс-әрекетке қатысқан барлық адам қол қояды және ол осы  Кодекстiң 203-бабының сегiзiншi бөлiгiнде  белгiленген тәртiппен қылмыстық iске  қосып тiгу үшiн тергеушiге бередi.

Үлгiлер  буып-түйiлген және мөрмен бекiтiлген күйiнде  хаттамаға қоса тiркеледi.

 

 

 

 

 

Қорытынды

Тергеушiнiң айыптау қорытындысы  кiрiспе, сипаттама-дәлелдеу және қарар  бөлiмдерiнен тұрады. Кiрiспе бөлiмде  тергеушi айыптау қорытындысы жасалып  отырған айыпталушының (айыпталушылардың) тегiн, атын, әкесiнiң атын, оның әрекеттерiне баға берiлiп отырған қылмыстық  заңды (бабын, бөлiгiн, тармағын) көрсетедi.

Сипаттама-дәлелдеу бөлiмiнде, айыптаудың мәнiсi, қылмыс жасалған орын мен уақыт, оның әдiстерi, себептерi, салдары мен  басқа да елеулi мән-жайлары, жәбiрленушi туралы мәлiметтер, айыпталушының кiнәсiн  растайтын дәлелдер; оның жауапкершiлiгiн  жеңiлдететiн және ауырлататын мән-жайлар; айыпталушы өзiн қорғау үшiн келтiрген дәлелдер және осы дәлелдердi тексеру  нәтижелерi баяндалады. Айыптау қорытындысы iстiң томына және бетiне жасалған сiлтеменi қамтуға тиiс.

Қарар бөлiмiнде айыпталушының жеке басы туралы мәлiметтер келтiрiледi және осы қылмыс үшiн жауаптылықты көздейтiн  қылмыстық заңды (бабын, бөлiгiн, тармағын) көрсете отырып, тағылған айыптың  сипаты баяндалады. Айыптау қорытындысына  оның жасалған орны мен күнiн көрсетiп, тергеушi қол қояды.

Айыптау қорытындысына сот отырысына  шақыртылуға тиiстi жәбiрленушiлердiң, куәлардың, сарапшылардың тiзiмi қоса тiркеледi. Тiзiм екi бөлiктен - айыпталушы мен қорғаушы атаған адамдардың тiзiмiнен (қорғаушы тiзiмi) және тергеушi жасаған тiзiмнен (айыптаушы тiзiмi) тұруға тиiс. Сот отырысына шақыртылуға тиiстi адамдардың тiзiмiне олардың мекен-жайы немесе тұрғылықты жерi және iстiң олардың айғақтары немесе қорытындылары баяндалған беттерi көрсетiледi. Осы Кодекстiң 100-бабында көзделген жағдайларда бұл тiзiмде сот отырысына шақыртылуға тиiстi адамдардың бүркеншiк аттары ғана қамтылуға тиiс, олардың мекен-жайы көрсетiлмейдi. Айыптау қорытындысына, сондай-ақ iстiң тиiстi беттерi көрсетiле отырып, тергеу мерзiмдерi туралы, тұтқынға алу және үйде қамауда болған уақыты көрсетiле отырып, қолданылған бұлтартпау шаралары туралы, заттай дәлелдемелер туралы, азаматтық талап қою туралы, азаматтық талапты қамтамасыз ету жөнiндегi қабылданған шаралар туралы және мүлiктi ықтимал тәркiлеу туралы, iс жүргiзу шығыстары туралы анықтамалар қоса тiркеледi. Тергеушi айыптау қорытындысына қол қойғаннан кейiн iс осы iс бойынша қадағалауды жүзеге асырып отырған прокурорға дереу жiберiледi.

Айыпталушы Қазақстан Республикасының  шегiнен тыс жерлерде болған және алдын ала тергеу органдарына  келуден жалтарған жағдайларды  қоспағанда, қылмыстық iске айыпталушының  жеке басын куәландыратын құжаттар қоса тiркелуге тиiс.

Айыпталушыда - Қазақстан Республикасының  азаматында жеке басын куәландыратын  құжат болмаған жағдайда, қылмыстық  процестi жүргiзетiн органның өтiнiшi бойынша уәкiлеттi орган iс бойынша  тергеу аяқталғанға дейiн оны  құжаттауға тиiс. Айыпталушыда - шетелдiкте жеке басын куәландыратын құжат болмаған жағдайда, қылмыстық iске айрықша жағдайларда өзге құжат қоса тiркелуi мүмкiн. Прокурор айыптау қорытындысымен келiп түскен қылмыстық iстi зерделеуге және мыналарды: айыпталушыға таңылып отырған әрекеттiң жасалғанын және бұл әрекетте қылмыс құрамының бар-жоғын; iсте оны тоқтатуға әкелетiн мән-жайлардың бар-жоғын; тағылған айыптың негiздi-негiзсiз екенiн, оның iсте бар 
дәлелдемелермен расталатынын; айыпталушыға iс бойынша барлық анықталған және дәлелденген қылмыстық әрекеттерi бойынша айып тағылғанын-тағылмағанын; қылмыс жасағаны туралы iс бойынша дәлелдер табылған барлық адамның айыпталушылар ретiнде жауапқа тартылғанын-тартылмағанын; айыпталушының әрекетi дұрыс сараланғанын-сараланбағанын; бұлтартпау шарасының дұрыс таңдалғанын-таңдалмағанын және iсте оны өзгертуге не алып тастауға негiздердiң бар-жоғын;  азаматтық талапты қамтамасыз ету және мүлiктi ықтимал тәркiлеу шараларының қабылданған-қабылданбағанын; айыптау қорытындысының осы Кодекстiң талаптарына сәйкес жасалғанын-жасалмағанын; алдын ала тергеу жүргiзуде қылмыстық iс жүргiзу заңын елеулi бұзушылыққа жол берiлгенi-берiлмегенiн тексеруге мiндеттi.

Прокурор айыптау қорытындысымен тергеушiден келiп түскен iстi қарайды  және он тәулiктен аспайтын мерзiмде  ол бойынша мынадай iс-әрекеттердiң  бiрiн жүргiзедi: өзiнiң қарарымен  айыптау қорытындысымен келiсетiнiн  бiлдiредi және айыпталушыны сотқа бередi; өзiнiң қаулысымен айыптаудың жекелеген  тармақтарын жоққа шығарады не айыпталушының  әрекетiн жеңiлiрек қылмыс туралы заңды қолдана отырып, қайта саралайды; қылмыстық iстi толық көлемiнде немесе жекелеген айыпталушыларға қатысты тоқтатады; қосымша тергеу жүргiзу немесе айыптау қорытындысын қайта жасау үшiн өзiнiң жазбаша нұсқауларымен бiрге iстi тергеушiге қайтарады; жаңа айыптау қорытындысын жасайды; қорғау куәларының тiзiмiн қоспағанда, сотқа шақырылуға тиiстi адамдардың тiзiмiн толықтырады немесе қысқартады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

 

 

1. Комментарий к Уголовному кодексу Республики Казахстан // Под ред. Рогова И.И., Рахметова С.М. – Алматы: Баспа, 1999.

 

2. Комментарий к Уголовному кодексу Республики Казахстан. – Алматы: Жеты жаргы,  2000

 

3. Комментарий к изменениям и дополнениям в Уголовный кодекс Республики Казахстан // Отв. ред. И.Ш. Борчашвили. М.М. Оразалиева. Караганда, 2003.

 

4. Қазақстан Ұлттық Энциклопедиясы .Том-8 – Алматы, 2006.
5. Н.Мұхаметжанұлы, С.Байбатыров «Қылмыстық істер бойынша сот құжаттары үлгілерінің жиынтығы» -Алматы, 2005.
6. А.Н.Ағыбаев «Қылмыстық құқық» - Алматы, 2001.
7. Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексі. – Алматы, 2002.