Бөлім Сот үкімі

Мазмұны

 

         КІРІСПЕ................................................................................................3-6

І.Бөлім Қылмыстық  әрекеттер 

1.1. Тану...............................................................................................7-8

1.2.  Тінту және алу............................................................................9-12

ІІ.Бөлім  Сот үкімі

2.1.  Сот сараптамасы..........................................................................13-23

2.2. Үлгілер алу................................................................................23-26

Қорытынды........................................................................................27-29

         Пайдаланылған әдебиеттер......................................................................30

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

Қылмыстық iс қозғауға мыналар себеп болады:

1) азаматтардың  арыздары;

2) кiнәсiн  мойындап келу;

3) мемлекеттiк  органның лауазымды адамының  немесе ұйымда басқару     

функцияларын  атқарып отырған адамның хабарламасы;

4) бұқаралық  ақпарат құралдарындағы хабар;

5) лауазымды  адамдардың және қылмыстық iс  қозғауға құқық берiлген органдардың  қылмыс туралы мәлiметтердi тiкелей  анықтауы.

Қылмыстық iс қозғауға қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi болдырмайтын мән-жайлар болмай, қылмыс белгiлерiн көрсететiн  жеткiлiктi деректердiң болуы негiз  болып табылады.

Азаматтардың  қылмыс туралы арыздары ауызша немесе жазбаша болуы мүмкiн. Жазбаша  арызға оны берiп отырған адам қол қоюға тиiс.

Тергеу iс-әрекетiн жүргiзу кезiнде немесе сот талқылауы барысында жасалған қылмыс туралы ауызша арыз тиiсiнше  тергеу iс-әрекетiнiң немесе сот отырысының хаттамасына енгiзiледi. Өзге жағдайларда  жеке хаттама жасалады. Хаттама арыз берушi, оның тұратын жерi немесе жұмыс  орны, сондай-ақ оның жеке басын куәландыратын  құжаттар туралы мәлiметтердi қамтуға  тиiс. Хаттамаға арыз берушi және арызды қабылдаған лауазымды адам қол қояды.

Арыз  берушiге әдейi жалған сөз жеткiзгенi үшiн Қазақстан Республикасы Қылмыстық  кодексiнiң 351-бабы бойынша қылмыстық  жауаптылық туралы ескертiледi, бұл  туралы хаттамада белгi қойылып, ол арыз берушiнiң қол қоюымен куәландырылады.

"Домалақ  арыздар" тек олар алдын-ала  тексерiлгеннен кейiн, егер оларда  осы Кодекстiң 177-бабының екiншi бөлiгiнде аталған жеткiлiктi деректер  болғанда ғана қылмыстық iс  қозғауға себеп бола алады.

Кiнәсiн  мойындап келу - адамның оған қатысты  әлi күмән келтiрiлмегенде немесе аталған  қылмысты жасағанына айып тағылмағанда өзi жасаған қылмысы туралы ерiктi мәлiмдеуi.

Аталған мәлiмдеменi жазбаша да және ауызша да нысанда жасауға болады және оны  мәлiмдеушi қылмыстық процестi жүргiзетiн  органға беруге тиiс. Ауызша мәлiмдеме  хаттамаға енгiзiледi, хаттамада жасалған мәлiмдеме егжей-тегжейлi жазылады. Хаттамаға кiнәсiн мойындап келген адам және мәлiмдеменi қабылдаған лауазымды  адам қол қояды.

Кiнәсiн  мойындап келген кездегi мәлiмдемеде  қылмысқа бiрге қатысқан адамдар  аталған жағдайда мәлiмдеушiге әдейi жалған хабар бергенi үшiн қылмыстық  жауаптылық туралы ескертiледi.

Мемлекеттiк  органның лауазымды адамының немесе ұйымда басқару функцияларын атқаратын  адамның қылмыс туралы хабарлауы  жазбаша түрде жасалуға тиiс. Оған қылмыс туралы жасалған хабарды растайтын  құжаттар мен өзге де материалдар  қоса тiркеледi.

Бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабар газетте  немесе журналда жарияланғанда не радио  немесе теледидар арқылы таратылғанда қылмыстық iс қозғауға себеп бола алады.

Қылмыс  туралы хабарды жариялаған немесе таратқан бұқаралық ақпарат құралдарында басқару функцияларын атқаратын  адамдар қылмыстық iс қозғауға құқығы бар адамның талап етуi бойынша  жасалған мәлiмдеменi растайтын өз қолындағы  құжаттар мен өзге де материалдарды  беруге, сондай-ақ мәлiметтердi ақпарат  көзiн құпия ұстау шартымен берген жағдайларды қоспағанда, сол мәлiметтердi берген адамның атын атауға мiндеттi.

Қылмыстық iзге түсу органы кез келген жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыс туралы арызды немесе хабарды қабылдауға, тiркеуге және қарауға мiндеттi. Арыз берушiге арызды немесе хабарды қабылдаған адамды, оны тiркеген уақыт пен  арыз немесе хабар бойынша шешiм  қабылдануға тиiстi уақытты көрсете отырып, қылмыс туралы қабылданған арыздың немесе хабардың тiркелгенi туралы құжат берiледi.

Қылмыс  туралы арызды немесе хабарды қабылдаудан  негiзсiз бас тартуға прокурорға немесе сотқа осы Кодексте белгiленген тәртiп бойынша шағымдануға болады.

Сотқа түскен қылмыс туралы арыз немесе хабар, жеке айып тағу iсiн қозғау жағдайларын  қоспағанда, прокурорға жiберiледi, бұл  туралы арыз берушiге хабарланады.

Сот қылмыстық, азаматтық немесе әкiмшiлiк iстi талқылау кезiнде қылмыс белгiлерiн байқағанда ол туралы жеке қаулы арқылы прокурорға хабарлауға мiндеттi.

Қылмыс  туралы арыз немесе хабар бойынша  шешiм ол түскен күннен бастап үш тәуліктен  кешiктiрiлмей қабылдануға тиiс. Қажет  болған жағдайда қосымша мәлiметтер алу, құжаттарды немесе өзге материалдарды  талап ету, оқиға өткен жердi қарау, сараптама жүргiзу үшiн бұл мерзiмдi анықтау органының бастығы, тергеу бөлiмiнiң бастығы он тәулiкке дейiн, ал ерекше жағдайларда - екi айға дейiн  ұзарта алады, бұл туралы жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға хабарлануға  тиiс.

Қылмыстық iс қозғауға негiздер болмаған кезде  қылмыстық iзге түсу органы қылмыстық iс қозғаудан бас тарту туралы қаулы шығарады.

Қылмыстық iс қозғаудан бас тарту туралы қаулының көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға және арыз берушiге жiберiледi. Бұл ретте арыз берушiге құқықтары мен қаулыға шағымдану  тәртiбi түсiндiрiлуге тиiс.

Қылмыстық iс қозғауға құқық берiлген лауазымды  адам немесе орган қылмыс туралы арызды немесе хабарды қылмыстық iс қозғамай, тергелуi бойынша тек мынадай: қылмыс бұл ауданнан тысқары жерде жасалып  және қылмыстық iс қозғау туралы мәселенi шешу үшiн қылмыс жасалған жерде  тексеру iс-әрекетiн жасау қажет  болған; қылмыстық iс қозғау туралы мәселенi шешу үшiн ол тергеуiне жатқызылған орган ғана жүргiзе алатын тексеру iс-әрекеттерiн жасау қажет болған жағдайларда ғана беруге құқылы.

Арыздың немесе хабардың қылмыстық iс қозғамай, тергелуi бойынша берiлгенi туралы жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурор хабардар етiлуге тиiс.

Қылмыстық iс қозғамай сотталуы бойынша беруге жәбiрленушiлердiң жеке айыптау тәртiбiмен iзге түсетiн қылмыстары туралы шағымдары  ғана жатады.

Қылмыс  туралы хабарды немесе арызды тергелу  ретi немесе соттылығы бойынша беру кезiнде оқиға болған орынды, сол  жердi немесе үй-жайды қарау кезiнде  табылған не ұйымдар, лауазымды адамдар  немесе азаматтар ұсынған заттар мен құжаттар осы Кодекстiң 223-бабының  бесiншi бөлiгiнде көзделген тәртiппен берiледi.

Қылмыстық iс қозғалғаннан кейiн:

1) прокурор iстi алдын ала тергеу немесе  анықтау жүргiзуi үшiн тергеушiге  немесе анықтау органына жiбередi;

2) тергеушi  алдын-ала тергеу жүргiзуге кiрiседi;

3) алдын-ала  тергеу жүргiзу мiндеттi болып  табылатын iстер бойынша анықтау  органы шұғыл тергеу iс-әрекеттерiн  орындағаннан кейiн iстi алдын-ала  тергеу iсiн жүргiзуге жiбередi; осы  Кодекстiң 285-бабында аталған қылмыстар  туралы iстер бойынша анықтау  жүргiзедi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.1. Тану

228-бап.  Тану үшiн көрсету

Бұрын байқалған  адаммен немесе объектiмен ұқсастықты немесе айырманы анықтау мақсатында тергеушi тану үшiн куәға, жәбiрленушiге, сезiктiге немесе айыпталушыға адамды немесе затты көрсете алады. Тану үшiн мәйiт те көрсетiлуi мүмкiн.

Тануға  қатыстырылатын адамдардан тиiстi адамды немесе затты қандай жағдайда байқағаны  туралы, қандай белгiлерiне және ерекшелiктерiне қарай тани алатыны туралы алдын  ала жауап алынады. 
229-бап. Тану үшiн көрсету тәртiбi

Танылуға  тиiс адам тануға қатыстырылатын адамға жынысы бiр, сыртқы пiшiнi мен киiмiнде  айтарлықтай айырма жоқ басқа  адамдармен бiрге көрсетiледi. Тану үшiн көрсетiлетiн адамдардың жалпы саны кемiнде үш адам болуы керек. Бұл ереже мәйiттi тануға қолданылмайды.

Тергеу iс-әрекетiне арасында танылуға тиiс  адам орналасқан өзге адамдардың қатысуы  тек олар ерiктi түрде келiскен кезде  және тануға қатыстырылған адам олармен  бұрын таныс болмаған жағдайда мүмкiн  болады.

Әдетте, мәйiт жеке көрсетiледi. Апаттар туралы iстер бойынша және құрбан болғандардың саны айтарлықтай болған басқа да iстер бойынша мәйiт тану үшiн жалпы  қаза болғандармен бiрге көрсетiлуi мүмкiн. Қажет болған жағдайларда  тергеушiнiң нұсқауы бойынша танушы адамға мәйiттi көрсетпес бұрын маман  мәйiттi гримдейдi. Тергеушiнiң мәйiттi оның жатқан жерiнде сақталуын қамтамасыз ету туралы нұсқауы тану үшiн ұсынуға  қажеттi уақыт кезеңiнде орындалуға мiндеттi.

Егер  танитын адам куә немесе жәбiрленушi болса, оған танудың алдында айғақ  беруден бас тартқаны үшiн, көрiнеу  жалған айғақ бергенi үшiн қылмыстық  жауаптылығы туралы ескертiледi, оған сондай-ақ өзiне, ерiне (зайыбына) және өзiнiң  жақын туыстарына, ал дiни қызметшiге - тәубе үстiнде өзiне iшкi сырын  сенiп ашқан адамдарға қарсы  куәлiк етпеу құқығы түсiндiрiледi. Тану жүргiзудiң алдында тергеушi танылуға тиiс адамға өзге адамдардың арасында кез келген орынды таңдап алуын ұсынады, бұл хаттамада көрсетiледi.

Адамды  көрсету мүмкiн болмаған кезде  тану оның фотосуретi бойынша жүргiзiлуi мүмкiн, ол бет әлпетi танылуға тиiс  адаммен мүмкiндiгiнше ұқсас, кемiнде  үш адамның фотосуретiмен бiрге  көрсетiледi, тану сонымен бiрге дыбыс  және бейнежазба бойынша да жүргiзiледi.

Зат кемiнде  үш бiртектес затпен бiрге көрсетiледi. Ұқсас объектiлердi iрiктеп алу мүмкiн болмаған немесе қиын болғанда затты тану үшiн көрсету жалғыз дана бойынша жүргiзiледi.

Танушы  адамға өзi ол туралы айғақ берген адамды немесе затты көрсету ұсынылады. Жетекшi сұрақтар қоюға тыйым салынады.

Егер  танушы адам оған көрсетiлген адамдардың немесе заттардың бiрiн көрсетсе, оған бұл адамды немесе затты қандай белгiлерi немесе ерекшелiктерi бойынша  танығанын түсiндiру ұсынылады.

Тану  үшiн көрсету куәгерлердiң көзiнше  жүргiзiледi. Танушының қауiпсiздiгiн  қамтамасыз ету мақсатында, сондай-ақ дауыс, сөйлеу, жүрiс ерекшелiктерi бойынша  тану кезiнде адамды тану үшiн көрсету  танылуға тиiс адам танитын адамды көрмейтiндей жағдайда жүргiзiлуi мүмкiн. Бұл жағдайда куәгерлер тануға тартылған адаммен бiр жерде тұрады. Тануға тартылған адам мен куәгерлерге тану үшiн көрсетiлген адамдарды жеткiлiктi көрiп байқау мүмкiндiгi қамтамасыз етiлуге тиiс.

Тануға  көрсетiлген адамды сол белгiлерi бойынша  танушының қайталап тануы жүргiзiлмейдi.

Тану  үшiн көрсету туралы осы Кодекстiң 203-бабының талаптарын сақтай отырып, хаттама жасалады. Хаттамада танудың шарттары, барысы, нәтижелерi көрсетiледi және танушы адамның түсiнiктемелерi мүмкiндiгiнше сөзбе-сөз жазылады. Егер тану үшiн адамды көрсету танылуға тиiс адам танушы адамды көрмейтiндей жағдайда жүргiзiлсе, бұл да хаттамада көрсетiледi.

1.2. Тінту және алу

 
230-бап. Тiнту

1. Тiнту iс үшiн маңызы бар  заттарды немесе құжаттарды табу  және алу мақсатында жүргiзiледi.

2. Тiнту жүргiзуге аталған заттардың  немесе құжаттардың белгiлi бiр  үй-жайда немесе өзге орында, не  нақты адамда болуы мүмкiн деп  болжауға жеткiлiктi деректердiң болуы негiз болып табылады.

3. Тiнту iздестiрiлiп жатқан адамдарды  немесе мәйiттердi табу үшiн  де жүргiзiлуi мүмкiн.

231-бап. Аллу

Алу iс  үшiн маңызы бар белгiлi бiр заттар мен құжаттардың қайда және кiмде  екенi анық болғанда, оларды алып қою  мақсатымен жүргiзiледi. 
232-бап. Тiнту мен алуды жүргiзу тәртiбi

Тiнту  мен алуды тергеушi дәлелдi қаулы  бойынша жүргiзедi. Тiнту жүргiзу туралы, сондай-ақ мемлекеттiк немесе заңмен қорғалатын өзге құпияны қамтитын құжаттарды алу туралы қаулыға прокурор немесе оның орынбасары санкция беруге тиiс.

Тұрғын  үйде онда тұрып жатқан адамдардың еркiнен тыс алу осы Кодекстiң 222-бабының он екiншi және он үшiншi бөлiктерiнiң  ережелерi бойынша жүргiзiледi.

Айрықша жағдайларда, iздестiрiлiп жатқан және алып қоюға жататын объект оны  табуды ұзаққа созудан жоғалуы, бүлiнуi немесе қылмыстық мақсатта пайдаланылуы мүмкiн болғанда не iздестiрiлiп жатқан адам жасырынуы мүмкiн болғанда тiнту  прокурордың санкциясынсыз, бiрақ  жүргiзiлген тiнту туралы кейiн жиырма төрт сағат iшiнде оған хабарлау арқылы жүзеге асырылуы мүмкiн. Аталған хабарламаны алғаннан кейiн прокурор жүргiзiлген тiнтудiң заңдылығын тексередi және оның заңды немесе заңсыз екенi туралы қаулы шығарады. Жүргiзiлген тiнтудiң заңсыз екенi туралы шешiм қабылданған жағдайда бұл әрекет iс бойынша дәлел ретiнде жiберiлмейдi.

Тiнту  мен алу куәгерлердiң қатысуымен, ал қажет болған жағдайда маманның және аудармашының қатысуымен жүргiзiледi.

Тұрғын  үйлердегi, ұйымдардың үй-жайларындағы тiнту немесе алу осы Кодекстiң 222-бабының он төртiншi және он бесiншi бөлiктерiнде аталған адамдардың қатысуымен жүргiзiледi.

Дипломатиялық өкiлдiктер орналасқан үй-жайларда, сондай-ақ дипломатиялық өкiлдiктердiң мүшелерi мен олардың отбасылары тұрып  жатқан үй-жайларда тiнту мен алу  осы Кодекстiң 222-бабының он алтыншы  бөлiгiнде белгiленген талаптарды сақтай отырып жүргiзiледi.