Кассадағы ақша қаражаттарының синтетикалық және талдау есебі

6010-«Өнімді  сатудан және қызметтер керсетуден  түсетін кіріс», онда өнімдерді  сатудан және қызметтер көрсетуден  түсетін кірістерді алумен байланысты  операциялар ескеріледі, және оларға  ұқсас операциялар көрсетіледі;

Ақша кассаға  түскен кезде 1010 - «Кассадағы теңгемен және валютамен ақша қаражаты» шоты дебеттеледі және келесі шоттар кредиттеледі:

6010-«Өнімді  сатудан және қызметтер керсетуден  түсетін кіріс» және басқа да шоттар-кассаға алынған түсімнің сомасына;

1210-«Сатып  алушылар мен тапсырысшылардың  қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»,  онда бір жылға дейін мерзімі  бар сатылған өнім және көрсетілген  қызметтер үшін сатып алушылармен  және тапсырысшылармен есеп айырысу  бойынша операциялар және сатып  алушылар мен тапсырысшылардың  өзге қысқа мерзімді дебиторлық  берешегі көрсетіледі;

Кәсіпорынның  кассасына түскен түсімді өткізгенде –1010 шоты дебеттеледі де, ал 1010-«Кассадағы теңгемен және валютамен ақша қаражаты» субшоты кредиттеледі.   

  

Кесте 5 - «Қазпошта» АҚ кассасына ақша қаражатының кіріске алынуы:

 

№	Шаруашылық операция мазмұны	Д	К	Сома, тг
1	Өткізілген өнімнен түскен түсім  кассаға келіп түсті	1010	6010	3067200
2	Сатып алушылар мен тапсырушылар берешегін  кассаға тапсырды	1010	1210	6847000
3	Ағымдағы банктік шоттан келіп  түсті	1010	1030	4000000
4	Қызметкер түгендеу кезінде жетпеген немесе пайдаланбаған соманы кассаға  қайтарды	1010	1250	780000
5	Құрылтайшыдан салым ретінде кірістелді	1010	5110	85000
6	Қайтарымсыз заңды тұлғадан келіп  түсті	1010	6220	64000
7	Аванс ретінде сатыпалушылардан кассаға  кірістелді	1010	3510/4410	57500
8	Пошта бөлімінен жолдағы ақша қаражаты алынды	1010	1020	1000000
9	Өз акцияларының сатылғаннан түскен түсімі кірістелді	1010	5210	3404500
10	Оң бағам айырмашылығы анықталды	1010	6250	875000
11	Валюталық шоттан кассаға түсті	1010	1012	682000
	Барлығы			29862200

 

Кассадан  ақша берілген кезде 1010-шоты кредиттеледі және келесі шоттары дебеттеледі:

Кесте 6 - «Қазпошта» АҚ кассасынан ақша қаражатының шығысталуы:

 

№	Шаруашылық операция мазмұны	Д	К	Сома
1	Жеткізушілер мен мердігерлерге  төленді	3310/4110	1010	2108200
2	Банктік қарыз қайтарылды	3010/4010	1010	300800
3	Есептелген сыйақылар аударылды	3380	1010	983400
4	Корпорациялық табыс салығы төленді	3110	1010	300672
5	Бюджетке айып төленді	7210/7470	1010	212000
6	Ағымдағы банктік шотқа босатылды	1030	1010	2640000
7	Теріс бағам айырмашылығы анықталды	7430	1010	308000
8	Еңбекақы төленді – төлем ведомос  бойынша	3350	1010	200850
9	Пошта бөліміне тапсырылды	1020	1010	645200
10	Түгендеу барысында сома кем шықты  – кінәлі адам белгісіз	1280	1010	145600
11	Жетпеген сома жауапты тұлғаның мойнына  жүктелді	1250	1010	145600
12	Жеткізушілерге аванс берілді	1610	1010	74320
	Барлығы			7889042

 

3350-«Еңбекақы  төлеу бойынша қысқа мерзімді  берешек», мұнда қыз-меткерлерге  қызметкерлер тиісті қызметтерді  көрсеткен кезең аяқталғаннан  кейін он екі ай ішінде толық  көлемде төлеуге жататын сыйақылар  (демалыс жәрдемақыларынан және  үлескерлік құралдарымен өтемақы  төлемдерінен басқа) және еңбекақы  телеу бойынша өзге қысқа мерзімді  берешектер есепке алынады;

2150-«Қызметкерлердің  ұзақ мерзімді дебиторлық берешегі»,  онда қызметкерлерге берілген  ұзақ мерзімді қарыздар бойынша  қызметкерлердің дебиторлық берешегінің  қозғалысымен байланысты операциялар,  сондай-ақ қызметкердің ұйымға  бір жылдан асатын мерзімде  келтірген материалдық зиянды (кемшін  шығу, ұрлау, бүлдіру және басқалар) өтеу жөніндегі есеп айырысу  көрсетіледі; 

1030-«Ағымдағы банктік шоттардағы теңгемен және шетел валютамен ақша қаражаты», онда ағымдағы банктік шоттардағы ұлттық валютамен және шетел валютасымен ақша қаражатының қозғалысы есепке алынады;

 

 

                                              ҚОРЫТЫНДЫ

 

 

Ақшалай қаражаттарды басқару қаржы нарығында өте  күрделі қиындықтарға байланысты үлкен  мәнге ие. Бәсекеге қабілеттілік технологиялық  процестерді заманға сай жаңғырту мен одан әрі даму үшін фирмадан ақшалай қаражат талап етіледі. Сондықтан ақшалай қаражат пен  олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету мен сыныптау компанияның  өтемпаздығын дәл бағалау үшін қажет.

Осы  жұмыс  барысында жүргізілген зерттеулермен  төмендегідей қорытынды жасауға  болады.

Тұтас шаруашылық механизмі құрамында ақша қаражаттары  негізгі қаржылық құрал болып  табылады. Кәсіпорынға ақша қаражаттары  өндіріске, бюжеттік төлемдер үшін, жабдықтаушылармен  есеп айырысу, еңбек ақы беру үшін, және сонымен қатар негізгі қызметтерінің  бірі қаржылық операцияларды жүргізу  үшін қажет. Кәсіпорынның ақша қаражаттарын басқаруда бухгалтерлік есебі маңызды  орын алады.

«Қазпошта»  АҚ есеп жүргізу тәртібі бухгалтерлік есеп стандарттары мен нормативтік  актілердің талаптарына, ал банктік  операциялары Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі басқармасының №58 қаулысымен 2001 жылдың 3 наурызында бекітілген «Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктерінің  кассалық операцияларды жүргізу  және ұйымдастыру ережелеріне»  толықтай сай жүргізілуде.

«Қазпошта»  АҚ жүргізілетін операциялардың көпшілігі  түрлі айрықшалар бойынша қолма-қол  ақшасыз түде төлем талаптары  мен төлем тапсырмалары арқылы жүргізіледі.

«Қазпошта»  АҚ кассадағы ақша қаражаттрының  есебі актив шоттарда жүргізіледі.

Жиынтық құжаттар мен есеп регистрларын, алғашқы құжаттарды талдау барысында кассалық операциялардың орындалуы, қолма-қол ақшасыз есеп айырысулардың жүргізілуінде нормативиік  талаптардың сақталып отырғанын  айта кетуге болады.

«Қазпошта»  АҚ аудан бойынша ауылдық елді мекендерде 11 бөлімшесі бар. Соған  сәйкесті шығындар да номенклатуралық, шаруашылық шығындар, әкімшілік шығындар бойынша есептеледі. 

«Қазпошта»  АҚ кассалық операциялардың жүргізілуімен  қатар барлық қажетті регистрлармен  алғашқы құжаттарға тексеру жүргізілді. Тексеру барысында есеп айырысу  және валюталық шоттардың операциялары тексерілді, яғни төлем құжаттарындағы реквизиттардың дұрыстығы, ақша қаражаттары  түсімдерінің дұрыстығын, есеп айырысу  шоты үзіндісі бойынша кассалық кіріс  және шығыс құжаттарын тексеру жұмыстары  жүргізілді.

«Қазпошта»  АҚ-на зерттеу жүргізу сізге өз пікіріңізді ұсынуға толық негіз  бола алады.

Ақша қаражаттары  есебін жетілдіру мақсатында ұсынамын:

- шетел валюталарының  айырма бағаларының ауытқуын  ескере отырып «Қазпошта» АҚ  таурларды (қызметтер, жұмыстарды  және т.б.) сатуға немесе сатып  алуға алдын-ала келісілген бағамен  есеп айырысуға келісімдер жүргізу,  келісім шартқа отыру;

- бантік  және кассалық операцияларға  жиі түгелдеу жүргізіп отыру;

- жеке және  заңды тұлғалармен түрлі банктер  (Альянс Банк, Хоум кредит және  т.б.) арасында делдалдық қызмет  атқарып пайыздық комиссиондық  сыйақы алу;

- «Қазпошта»  АҚ қызметтері мен жұмыстары  сапасын жақсарту мақсатындағы  саясатты ұстану:

- тұтынушы  талаптарын максимальды қанағаттандыру  мен шаруашылықтағы бәсекелестікті  және тұраұты сапаны қамтамасыз  ету;

- тұтынушылардың  үздіксіз қажеттіліктерін қанағаттандыру  үшін қызметтерді жетілдіру;

- процесстік  құрылымға көшіп, оны әрдайым  жетілдіруді ұйымдастыру;

- қызметкерлердің  кәсіптік біліктілігін жоғарлату,  жұмысшыларды оқыту;

- «Қазпошта»  АҚ жұмыстары барысында қауіпсіздікті  қамтамасыз ету;

- өнімдерді  (қызметтерді) жеткізу уақыттарын  оптимизациялау.

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

 

 

1. № 2732, 1 қаңтар 2009 жылғы Қазақстан Республикасының “Бухгалтерлік есеп жөнінде ” жарлығы. 28 ақпан 2009 жылғы өзгерістерімен және толықтыруларымен
2. Әбдіманапов Ә.З. “Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері” Алматы-2008 ж.
3. Бухгалтерлік есеп стандарты. Алматы - 2006 ж.
4. Би Вандер Вил «Управленческий учет» Москва, Аудит 2007 ж.
5. Девид Мидитон «Бухгалтерский учет и принятие финансовых решений» Москва. Аудит 2007 г. 
6. Друри К. «Введение в управленческий и пройзводственный учет» Москва. Аудит 2008 г. 
7. Дюсенбаев К.Ш. “Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау”        Алматы - 2008 ж.
8. Ефимова О.В. “Как анализировать финансовое положение предприятия” Москва 2008 г.
9. Карпова Т.П. «Управленческий учет» Москва, Аудит 2008 г.
10. Кеулімжаев Қ.И. “Бухгалтерлік есеп принциптері” Алматы - 2008ж.
11. Керьянова З.В. “Теория бухгалтерского учета ” Москва 2009 г.
12. Ковалев.В.В. “Финансовый анализ” Москва-2006
13. Кондраков И.П. “Бухгалтерский учет, анализ хозяйственной деятельности и аудит” Москва 2008 г.
14. Любушин С. “Анализ хозяйственной деятельности предприятия” Москва 2009 г.
15. Нидлз Б. “Принципы бухгалтерского учета” Москва 2009 г.
16. Радостовец В.К. “Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп” Алматы 2008 ж.
17. Сейдахметов А. “Современный бухгалтерский учет” Алматы 2007 г.
18. Соколов П.В. «Основы теорий бухгалтерского учета» Москва 2007 г.
19. Абишева Ж.А. Отчет о движений денежных средств – важнейшая форма финансовой отчетности. // Бух. Учет и аудит. 2009 г. -№5-ст 17-19.
20. Кинхузова К.К. Отчет о движений денежных средств исползуем. прямой метод. // Бюллетень бухгалтера. 2007 г. №7. ст. 14-16.
21. Бухгалтер бюллетені №7, 2007 жыл. 14-17 бет.
22. Бухгалтерлік есеп және аудит, №3, 2008 жыл. 3-11 бет.
23. Заочная школа бухгалтера. №6, 2008 г.
24. Бухгалтер. №2, 2000 г.
25. Весник предпринимателя. №8, 2008 г. ст. 5-9. Синдрикова Г.С.
26. Учет расходов и доходов. // заочная школа бухгалтера: 2000 г. №4. ст. 2-30
27. Г. С. Сейітқасымов “Денги, кредит, банк ”, – Алматы, Экономика, 2008ж
28. Ілиясов Қ., Құлпыбаев “ Қаржы ”, – Алматы, 2005