Кассадағы ақша қаражаттарының есебі

    Ақшалардың  ұлттық валюта түрінде кассадан берілуі кезінде 1020 “Кассадағы валютамен ақша қаражаты” шоты кредиттеледі сәйкесінше шоттардың дебеті бойынша:

    Қолма-қол  ақша төленген негізгі құралдар, материалдық  емес активтер сатып алынды және кіріске  алынды:

    2420 “Негізгі құралдар”,

    2700 “Материалдық емес активтер” шоттарының дебеті;

    1010 “Кассадағы теңгемен ақша қаражаты”  шотының кредиті; 

    Кассадан  есеп шотқа ақшалай қаражат тапсырылды:

    1030 “Ағымдағы банктік шоттардағы  теңгемен ақша қаражаты” шотының  дебеті;

    1010 “Кассадағы теңгемен ақша қаражаты”  шотының кредиті; 

    Кассадан  еңбекақы, зейнетақы, жәрдемақы берілді:

    3350 “Еңбекақы төлеу бойынша қысқа  мерзімді берешек” шотының дебеті;

    1010 “Кассадағы теңгемен ақша қаражаты”  шотының кредиті;

    Жабдықтаушылардың шотына кассадан қолма-қол ақша төлеу:

    3310 “Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек” шотының дебеті;

    1010 “Кассадағы теңгемен ақша қаражаты”  шотының кредиті; 

    ТМҚ жабдықталған, орындалған жұмыспен көрсетілген  қызмет үшін берілетін аванстар сомасы:

    1610 “Берілген қысқа мерзімді аванстар” шотының дебеті;

    1010 “Кассадағы теңгемен ақша қаражаты”  шотының кредиті; 

    Алынған аванстың қайтарылуы:

    3510 “Алынған қысқа мерзімді аванстар”,

    4410 “Алынған ұзақ мерзімді аванстар”  шотарының дебеті,

    1010 “Кассадағы теңгемен ақша қаражаты” шотының кредиті; 

    Түгендеу  кезінде анықталған ақшалай қаражаттың кем шығуы:

    2180 “Өзге ұзақ мерзімді дебиторлық  берешек” шотының дебеті;

    1010 “Кассадағы теңгемен ақша қаражаты”  шотының кредиті; 

    Анықталған  кем шығу кінәліге қойылды:

    2150 “Қызметкерлердің ұзақ мерзімді дебиторлық берешегі” шотының дебеті;

    2180 “Өзге де ұзақ мерзімді дебиторлық  берешек” шотының кредиті; 

    Кінәлі  кем шығуды өтеді:

    1010 “Кассадағы теңгемен ақша қаражаты”  шотының дебеті;

    2150 “Қызметкерлердің ұзақ мерзімді  дебиторлық берешегі” шотының кредиті;

    Егер  кінәлі табылмаса, немесе сот өндіруден  бас тартса:

    7470 “Басқа да шығыстар” шотының  дебеті;

    2180 “Өзге де ұзақ мерзімді дебиторлық  берешек” шотының кредиті; 

    Түсім банкке инкассатор арқылы тапсырылды:

    1020 “Жолдағы ақша қаражаттары” шотының дебеті;

    1010 “Кассадағы теңгемен ақша қаражаты”  шотының кредиті; 

    Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес шетелдік фирмалардың  және бірлескен  кәсіпорындардың валюталық кассалар ашуына рұқсат етілген. Валюталық кассада  кассир валюталардың әрбір түрі бойынша шетел валютасымен және теңгемен валюта қаражаттарының  аналитикалық есебінің карточкаларын және касса кітабын бөлек жүргізеді. Карточкаларда және касса кітабында  шетел валютасының түсуі мен шығуы және бағамдағы айырмашылықтарды есептеу бойынша барлық операциялар жазылады, бағам айырмашылықтары шетел валюталарының қалдықтарында есептеледі. Қызметкерлердің шетелдерге баратын іс-сапарлары жағдайында Қазақстандық кәсіпорындар мен ұйымдар қолға берілетін валютамен валюталық операциялар жасауы мүмкін.

    Валютамен операция жасайтын субъектілер 1012 “Кассадағы валютамен ақша қаражаты” шотын ашады. Валюталық касса есебі субъект кассасындағы операцияларға ұқсас жргізіледі, бар айырмашылығы, кіріс және шығыс кассалық ордерлерде және касса кітабында қаражаттар сомасы шетелдік валюталарда және теңгемен алғандағы эквивалентінде (баламасында) көрсетіледі. [15, 13б]

    Валюталық касса үшін бөлек касса кітабы ашылады. Валюталық операциялардың көлемі үлкен болған жағдайда бөлек  машинограммалар немесе өзге есеп тізімдері жүргізілуі мүмкін.

    Валюталардың  түсуі кезінде 1012 “Кассадағы валютамен ақша қаражаты” шоты дебеттеледі, келесі шоттардың кредитіне:

    Банктегі  валюта шотынан кассаға түскен қолма-қол  шетелдік валюта сомасына:

    1012 “Кассадағы валютамен ақша қаражаты” шотының дебеті;

    1032 “Ағымдағы банктік шоттардағы валютамен ақша қаражаты” шотының кредиті;

    Тиісті  шетел валюталарына қатынасы бойынша  теңге бағамының түсуі кезіндегі  бағамдар айырмашылығынан алынған  кіріс:

    1012 “Кассадағы валютамен ақша қаражаты” шотының дебеті;

    6250 “Бағамдық айырмадан түскен кірістер”  шотының кредиті; 

    Есеп  беруге тиісті тұлғалардың кассаға  тапсырған валюта сомасынан алынатын кіріс:

    1012 “Кассадағы валютамен ақша қаражаты” шотының дебеті;

    2150 “Қызметкерлердің ұзақ мерзімді  дебиторлық берешегі” шотының кредиті;

    Валюталардың  шығуы кезінде 1012 “Кассадағы валютамен ақша қаражаты” шоты кредиттеледі келесі шоттардың дебетіне:

    Есеп  берілетін валюталық қаражаттың кассадан берілуі:

    2150 “Қызметкерлердің ұзақ мерзімді  дебиторлық берешегі” шотының дебеті;

    1012 “Кассадағы валютамен ақша қаражаты” шотының кредиті;

    Шетелдік  валютамен валюталық шотқа тапсырылған  ақшалай қаражат:

    1032 “Ағымдағы банктік шоттардағы валютамен ақша қаражаты” шотының дебеті;

    1012 “Кассадағы валютамен ақша қаражаты” шотының кредиті;

    Тиісті  валюталарға қатынасы бойынша теңге  бағамының көтерілуі нәтижесінде  құралған бағамдардың айырмашылық  сомасына:

    7430 “Бағамдық айырма бойынша шығыстар”  шотының дебеті;

    1012 “Кассадағы валютамен ақша қаражаты” шотының кредиті;

    Кассаға ақша кірістелген кезде 1010-«Кассадағы теңгемен және валютамен ақша қаражаты», шоты дебеттеледі, онда кассадағы ұлттық және шетел валютамен ақша қаражатының қозғалысы есепке алынады, төмендегі шоттары кредиттеледі:

    1030-«Ағымдағы  банктік шоттардағы теңгемен және шетел валютамен ақша қаражаты», онда ағымдағы банктік шоттардағы ұлттық валютамен және шетел валютасымен ақша қаражатының қозғалысы есепке алынады;

    1250-“Қызметкерлердің  қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»,  онда қызметкерлердің: активтерді сатып алуға есеппен берілген ақша қаражаты, қызметтерге  ақы төлеу, қызметтік іссапарлар мен басқалар, кызметкерлерге берілген карыздар бойынша қызметкерлердің дебиторлық берешегінің қозғалысына байланысты операциялар, сондай-ақ ұйымға қызметкер келтірген материалдық шығынды (кемшін шығу талан таражға салу, бүліну және басқалар) өтеу жөніндеп есеп аиырысу және қызметкерлердің өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешегі көрсетіледі,

    6010-«Өнімді  сатудан және қызметтер керсетуден  түсетін кіріс», онда өнімдерді сатудан және қызметтер көрсетуден түсетін кірістерді алумен байланысты операциялар ескеріледі, және оларға ұқсас операциялар көрсетіледі;

    Ақша  кассаға түскен кезде 1010 - «Кассадағы теңгемен және валютамен ақша қаражаты» шоты дебеттеледі және келесі шоттар кредиттеледі:

    6010-«Өнімді  сатудан және қызметтер керсетуден  түсетін кіріс» және басқа да шоттар-кассаға алынған түсімнің сомасына;

    1210-«Сатып  алушылар мен тапсырысшылардың  қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»,  онда бір жылға дейін мерзімі  бар сатылған өнім және көрсетілген қызметтер үшін сатып алушылармен және тапсырысшылармен есеп айырысу бойынша операциялар және сатып алушылар мен тапсырысшылардың өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешегі көрсетіледі;

    Кәсіпорынның  кассасына түскен түсімді өткізгенде –1010 шоты дебеттеледі де, ал 1010-«Кассадағы теңгемен және валютамен ақша қаражаты» субшоты кредиттеледі.   

  

Кесте 5 - «Қазпошта» АҚ кассасына ақша қаражатының кіріске алынуы: 

 

    Кассадан  ақша берілген кезде 1010-шоты кредиттеледі және келесі шоттары дебеттеледі:

Кесте 6 - «Қазпошта» АҚ кассасынан ақша қаражатының шығысталуы: