Есеп саясаты

Жоспар
Кіріспе	3
1. Есепті жүргізу саясаты аудитінің мақсаты мен қайнар көзі	6
2. Есеп саясатын құрастыру  тәртібінің аудиті	10
3. Есеп саясатын мазмұнының аудиті	14
Қорытынды	25
Пайдаланған әдебиеттер	27
Қосымшалар	28

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Курстық жұмыстың актуалдығы. Есеп саясаты – бұл тәжірибеде мкемелерге бухгалтерлік есеп жүргузіді және бухгалтерлік есеп беруді құрау үшін ұйымдарда қабылданған қағидалар, негіздер, шарттар, ережелер мен тәжірибе. Халықаралық стандарт бойынша бухгалтерлік есепті жүргізудегі ең маңызды және басты назар аударатын нәрсе – бухгалтерлік есеп жүргузген қызметкердің білгір маман ойынан жасалуы. Сондықтан әрбір мүдделі, білікті дайындығы бар тұлға, мейлі ол тексеруші немесе әріптес болсын, Есеп саясатының болуы оларға есеп жүргізудегі қаржылық көрсеткіштерді дұрыс түсінуге көмектеседі.

Бұдан шығарылатын қорытынды  – әр кәсіпорынның есеп спецификасы  оның есеп саясатында көрсетілуі қажет.

Есеп саясаты кәсіпорында  ұзақ мерзімді, үнемі іс жүзінде  қолданылатын құжат ретінде жасалады және басқарушының бұйрығымен бекітіледі. Есеп саясатын құрастыру үшін бухгалтерлік, қаржылық, техникалық бөлімшелер, заңгер мамандарының білікті қатарынан шыққан арнайы комиссия құрастыруды ұсынады, ол ұйымның барлық өзгеше маңызды қызметтеріне әсер ету үшін немесе басқа жақтан мамандарды тарту үшін қажет.  

Бухгалтерлік есеп принциптері  бойынша кәсіпорынның есеп саясаты  деп ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығын, яғни алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен шаруашылық (жарғылық және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады.

Бухгалтерлік есепті жүргізу  әдістеріне шаруашылық қызмет фактілерін топтау мен бағалау әдістері, активтердің  құнын есептеу, құжат айналымын  қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу (инвентаризациялау), бухгалтерлік есепшоттарын қолдану  әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі, мәліметті өндеу мен басқа  да сәйкес әдістер мен амалдар  кіреді.Есеп саясатыбұл субъект басшысының бухгалтерлік есепті жүргізіп, қаржылық есепті оның принциптері мен негіздеріне  сәйкес ашу үшін қолданылатын тәсілдерінің (амалдарының) жиынтығы.

Есеп саясатының қалыптасу  тәртібі, оның қызмет мақсаты мен  аясы, ашылуы бухгалтерлік есептің  №1 «Есеп саясаты және оның ашылуы»  стандартында белгіленген.

Бұл стандарт есеп саясатының қалыптасуы жағынан меншіктің қай  түріне жататына байланыссыз, барлық субъектілерге  таралады, ал ашылуы жағынан өздерінің  қаржылық есебін заңдылыққа, құрылтайшылық  құжаттарға сәйкес, әйтпесе өз ынтасы бойынша жария ететін субъектілерге  таралады. Шаруашылық субъектілері өздерінің  есеп саясатын бухгалтерлік есеп стандарттарына есеп пен салық алу мәселелерін  қозғайтын қолданылып жүрген заңдылықтарға  сәйкес қалыптасырылады.

Есеп саясатын қалыптастырып, қолдану кезінде бухгалтерлік есептің  мынадай принциптерін сақтаған жөн:

• Есептеу қаржылық есепте шаруашылық өмірінің орын алған фактілерінің нәтижелерін көрсетуге мүмкіндік береді, яғни субъект қолмақол алынған немесе соның баламасын төлегенін көрсетпейді. Есептеу принципі бойынша жасалған қаржының есеп тұтынушыларды қолмақол төленген және түскен ақшаны қоса есептегендегі бұрынғы алысберіске қоса қолмақол ақшаны болашақта төлеу туралы міндеттемелер туралы ғана емес, сонымен бірге болашақта қолма қол алынатын қаржы  туралы да хабардар етеді. Сөйтіп, есептеу әдісі бойынша жүргізілген есеп кезінде шаруашылық операциялары мен оқиғаларының қаржылық тиімділігі қолмақол ақшаның түскеніне немесе төленгеніне қарамастан, олардың орын алған кезеңінде ғана мойындалады, яғни танылады. Мұның өзі шаруашылық операцияларын есеп құжаттарына қызмет көрсетілер кезеңде (шығын) немесе ол көрсетілгеннен кейінгі кезеңде (табыс) тіркеп, қаржылық есептерде көрсетуге мүмкіндік береді. Сөйтіп,  осынау табыстарды алу кезіндегі табыстар мен шығындардың өзара сәйкестілігі қамтамасыз етіледі;
• Үздіксіздік субъектінің болжамды болашақта жұмыс жасайтынын және жасай беретінін, яғни өз қызметін тоқтату немесе ықшамдау қажеттігі туралы ешқандай ойы жоқтығын білдіреді. Бұл ұғым мына жағдайда өте маңызды: яғни субъект активтерін олардың сатылу бағасы бойынша, яғни активтерді бөлекбөлек сатып, қызметті кейін тоқтатқанға дейін түсетін ақша бойынша бағаламау керек;
• Түсініктілік қаржылық есептегі берілетін ақпараттың басты сапасы оны тұтынушылардың тез түсінуі;
• Мәнділік ақпаратта ағаттық кетіп немесе теріс дерек беріліп, олар тұтынушылардың қаржылық есеп негізінде қабылдаған шешімдеріне ықпал етер болсаол мәнді деп аталады. Егер берілген (тапсырылған) есептегі жетіспейтін немесе қате кеткен кейбір цифрлар қызмет нәтижелерін түсінуге немесе қаржылық жағдайды тұжыруға ықпал ететіндей соншалық маңызды болмаса, онда мұндай қателік мәнді емес;
• Қайсы бір статьялардың мәні немесе мәнсіз екенін бағалау кезінде оның ақшалай ауқымын ғана емес, соған қоса тиісті контексін де қарастырған жөн. Мысалы, қаржылық есептер көптеген операциялардың орындалғаны туралы ақпарат береді, оның құрылымы соларды сипаттары мен міндеттеріне қарай құрастырылу жолымен ұйымдастырылып, ықшамдалған және жүйеленген деректер түріне көрсетіледі. Мұндай жағдайда жекелеген есепте жекелеген жолдар деректерін статьяларын көрсетіп беру керек пе немесе олардың өзге де статьяларынмен одан әрі құрыстырылуын жүргізу керек пе дегенді қарастыру кезінде мәнділік өте маңызды фактор болып табылады. Ақпаратты ашып көрсету тұрғысында да: нақты операцияны ашу керек пе немесе іс-әрекетті қаржылық есепке түсіндірме хатта ашып көрсеткен жөн бе деген мәселені шешуде де мінділік маңызды фактор болып табылады.

Мәнділік маңыздылықпен  және анықтылықпен (дұрыстық) тығыз  байланысты және бұл байланыс ақпаратты  мына тұрғыда ашып көрсету кезінде  байқалады:

• бұл ақпарат тұтынушыларға қазіргі, өткендегі немесе болашақ іс-қимылдарды бағалауға көмектесе ме;
• ақпарат маңызды ма;
• ақпарат анықта ма.

Мәнділік сондай-ақ қаржылық есеп берілетін түсініктілік және дәлдікпен де байланысты. Мысалы, қаржылық есепті жасау кезінде әңгіме болып отырған деректерді оларға жақын тұрған мың немесе миллион единицаларға дөңгелете салу (қоса салу) оған үлкен дәрежеде түсініктілік береді. Мұның өзі қаржылық есепті қажетсіз нақтылықтармен күрделендіруден сақтайды. Дәлдік деңгейін пайдалану (ол тек мың немесе миллон единицаны білдіреді) мәнділік (табалдырығын) тәртібін бұзбайтындықтан да қолданылуға оңтайлы.

Мәнділік сондай - ақ қаржылық есептің статьялары туралы ақпаратты  ашып көрсету жөніндегі шешімдерде есеп саясатын таңдау мен қолдануды қосқанда тану мен өлшеу жөніндегі шешімдерде де пайдаланылады.

Курстық жұмыстың мақсаты. Есеп саясатының аудитін зерттеу.

Курстық жұмыстың міндеттері:

• Есепті жүргізу саясаты аудитінің мақсаты мен қайнар көзімен танысу;
• Есеп саясатын құрастыру тәртібінің аудитімен танысу;
• Есеп саясатын мазмұнының аудитының мәнін ашу.

Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Есепті жүргізу саясаты аудитінің мақсаты мен қайнар көзі

 

Мемлекет басшысы Қазақстан  халқына “жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” Жолдауында, сондай – ақ Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясында атап өткендей, өркенді де серпінді дамып келе жатқан қоғамның іргетасы тек қана осы заманғы, бәсекеге қабілетті және ашық нарыө экономикасы бола алады. Осыған байланысты, бухгалтерлік есеп пен аудит ел дамуының қазіргі кезеңіндегі экономиканың іргетасы болып табылатынын, ал ҚЕХС – ұйымның қаржылық ағынының ашықтығын, капиталдың интеграциясын және тұтастай алғанда ел экономикасының жеделдете дамуын қамтамасыз ететін маңзды құрал екенін атап өту қажет.

Заңдылықтың тұрақсыздығы мен  қарама қайшылығы жағдайында салықтық тәуекелдіктерді азайту шарттарында  шынайы бухгалтерлік есеп беруді құру өте қиын. Ең маңыздысы стандартты емес экономикалық және құқықтық жағдаяттарда бухгалтерлік және салықтық есепті жүргізудің тәсілдерін жасау болып табылады. Бухгалтерлік және салықтық есепті жүргізудің тәсілдерінің жиынтығы ішкі стандарттар жүйесінде көрініс табадыю Мұнда базалық стандарт болып ұйымның есеп саясаты табылады.

Әрбір ұйым өзінің алға қойған мақсат – мүддесіне жету үшін өз қызметтеріне тән: өнім өндірудің технологиялық ерекшеліктері, басқарудың ұйымдық құрылымы, қызмет көлемінің түрі мен деңгейі, операциялар жүргізу, клиенттермен жұмыс істеудің тәртібі, ақпараттарды өндеу т.б. ерекшеліктерін зерделуі керек. Мұның барлығы да шаруашылық дүргізу ерекшеліктеріне байланысты ұйымдарда есеп саясатын қалыптастырудың мазмұны мен маңызын ашып көрсетудің негізін қалайды.

Ұйымның есеп саясатының мәселелерін:

• есеп саясатын бекітетін ұйымның басшысы;
• есеп саясатын қалыптастыратын, яғни оның мазмұнын сауатты және жан жақты негіздей алатын ұйымның бухгалтері;
• жұмыс шеңберіне ұйымның қаржылық нәтижелерін оңтайландыру мен ақша ағындарының қозғалысы кіретін ұйымның қаржылық директоры;
• есеп саясатты аудиторлық тексерістің объектілерінің бірі боылп табылатындықтан есеп саясатынан тексеріс процесінің өзін бастайтын аудитор;
• есеп саясатының көптеген принциптеріне салық салудың кез келген объектілерін қалыптастыру тәртібімен байланысты болатын салық инспекторы білуі керек.

Ұйымның есеп саясаты бухгалтерияның қызметін реттейтіндігіне қарамастан, тұтас алғанда барлық ұйымның  және жеке алғанда оның жеке бөлімшелерінің қызметіне тікелей немесе жанама түрде қатысты болады, сондықтан  маңызды иелікті құжат болып  табылады.

Есеп саясатының ережелерін орнатқан кезде барлық мүмкін нұсқаларды қандай да бірін таңдаудың экономикалық салдарларының алдын ала бағалануы  мен қарастырылуынан шыға отырып, ұйымның басшысы (бас бухгалтер емес) шішімді қабылдайды; мұнда ұйымның стратегиялық мақсаттарымен ағымдағы сәтке оның экономикалық жағдайы есепке алынуы қажет.

Есеп саясатын дайындау мен  жасауға өздерінің қызметтерінің  бағыттары бойынша ұйымның барлық құрылымдық бөлімшелері қатысады.

Ұйымның есеп саясаты жылдан жылға ретімен қолданылады, ондағы өзгерістер мәнді емес сипатта болады және ережелерден тыс болып табылады.

Есеп     

Аудитті жүзеге асыру туралы шешімді қабылдау үшін ең алдымен  әлеуетті клиенттер туралы ақпараттарды алып, зерделеу қажет.

ХАС 310 “Бизнес білімінде” аудитор қаржылық есептемесіне әсер етуі ықтимал операциялар мен нақты қызметтерді, оқиғаларды жеткілікті дәрежеде түсініп, анықтау үшін клиенттің бизнесі туралы білуі керек делінген.

Тексеруден өткен шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметімен танысқаннан кейін орындаушылар, мерзімі, жоспарлау, аудиторлық тәуекелдікті және клиенттің ішкі бақылау жүйесін  бағалау, сарапшыларды шақыру, басқа  да аудиторлар жұмысының нәтижелерін  пайдалану туралы стратегиялық сипаттағы  маңызды шешім қабылданады.

Аудиторлық тексерулердің  көлемін анықтауда оның жүзеге асырылуы тексерудің жағдайына қарай болатын  және аудиттің мақсаттарына қол жеткізуді  көздейтін жұмыстың сипаты мен ауқымы туралы аудитордың кәсіби пікірінің  мазмұны болып табылады. Бұл арада қолданыстағы нормативті – құқықтық актілердің талаптарына, келісімшарт ережелеріне сәйкес және клиент бизнесі туралы білімді ескеру арқылы аудитті жүргізудің нақты ерекшеліктеріне қарай әрекет ету керек.

Аудиторлық ұйым аудиторлық процедураны жүргізудің түрлері, саны және тереңдігі; жұмсалатын уақыт (уақыт шығыны); тексерулерді толық жүзеге асыруға және негізі бар аудиторлық есеп беруді дайындауға қажетті мамандардың саны мен құрамы туралы шешімдерді дербес қабылдауы керек.

Осыған орай, тексеруші клиенттің қызмет саласына, оның ұйымдық құрылымына және операциялардың сипаттамаларына қатысты мәселелерде алғырлық, яғни зеректік таныту керек. Мәселен, мұндай мәселелерге мыналар жатуы мүмкін: өнім шығаратын, қызмет көрсететін қызмет түрлері, капиталдың құрылымы, іскер серіктестер, клиенттің және оның бөлімшелерінің орналасқан мекені, жабдықтау және өндіру мен өткізудің әдістері. Клиенттің бизнесі туралы білім алуы ақпараттарды бағалаудың және алынған білімді аудиттің барлық кезеңдеріндегі аудиторлық дәлелдермен және ақпараттармен ұштастырудың ұдайы процесі болып табылады. Клиенттің бизнесі туралы білім аудитордың кәсіби пікірін қалыптастыратын өлшем ретінде болады.

Құрылтайшылық құжаттарды тексеруде  аудитор мыналарды белгілеу қажет:

• жарғының, құрылтайшылық келісімшарттың және кәсіпорынның мемлекеттік тіркелуі туралы куәлігінің бар болуын;
• кәсіпорын қызметінің мазмұнын;
• кәсіпорын құрылтайшысын;
• жарғылық капиталдың мөлшерін және жарғылық капиталдың есебіне салым ақша қосатын әр құрылтайшының үлесін;
• кәсіпорынның (мемлекеттік кәсіпорын, серіктестік, акционерлік қоғам және т.б.) құқықтық – ұйымдастырушылық формасын;
• резервтерді және басқа да қорларды құру жарғыда қарастырылған ба;
• кәсіпорынның Қазақстан Республикасы аумағында және шетелдерде дербес баланс бөлінген өз филиалдары мен басқа да құрылымдық бөлімшелерін ашу құқығы;
• жеке қызмет түрлерін жүзеге асыратын лицензияның қолда болуы;
• құрылтайшылық құжаттарға өзгерістерді (егер ол болса) уақытылы енгізу;
• кәсіпорынның таза табысын бөлу тәртібін;
• кәсіпорынды басқару органдарының өкілеттігін.