Еңбек ақы бойынша есеп айырысуды аудиторлық тексерудің ақпараттық көздері мен мақсаттары

 көбеюін анықтайды.  Бұл есеп беру табыс пен  шығындар сомасын салыстырғандағы нәтижесін көрсетеді. ЖШС “САДУ” қаржы шаруашылық қызметін талдап көрсету үшін ЖШС "САДУ»негізгі экономикалық көрсеткіштері» кестесін келтіреміз.

1-кесте.  ЖШС «САДУ» негізгі экономикалық  көрсеткіштері

ЖШС “САДУ” 2003 жылғы өнімдерін өткізгеннен түскен табысы 52916495 тг. құраса, бұл көрсеткіш 2004 жылы 2249228Зтг. өciп 75408778 құрады, немесе 1,4%-ға өсті.

 Өткізген өнімнің өзіндік құны   2003 жылы 31231381 тг., 2004 жылы 47890636 тг. болды, ал өсу қарқыны 16659255тг болды, немесе пайызбен көрсететін болсақ 1,5%. 

Жалпы табыс 5833078 тг. өстi яғни 2003 жылы 21685114тг. болса, 2004 жылы 27518142тг болды, немесе 1,3 %-ке тең. Бұған әсер еткен факторлар өнімнің өзіндік құндарының төмен болуы, өткізген өнімнің жоғары болуы.

Кезең шығындары 2003 жылы 14109443 тг. құраса, 2004 жылы 22169222тг. өсті өткен жылмен салыстырғанда жоғарылады немесе 80590779 тг-ге дейін өсті, ал пайызбен айтқанда 1,6%-ке ұлғайды.

Салық   салынғанға  дейінгі табыс 300839тг. өсті, яғни 2003 жылы 4969929 тг. болды, 2004 жылы 7919310 тг. болды, немесе 1,6%-ке көбейді, яғни табыс та артты.

Таза  табыс 2003 жылы 3418950тг. құраса, 2004 жылы 5584817 тг. болды, ал өсу қарқыны 21668687, 1,6% болды.

Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 76871180 тг. өсті, яғни 2003 жылы 77035228 тг. болса, 2004 жылы 1164024 тг. Болды, яғни 1,5-ке өсті, бұл жылда негізгі құралдар аз алынды.

Ұйымның қор қайтарымдылығы келесі формуламен есептеледі:   

                                                                 өнімді өткізуден түскен табыс

1) Қор қайтарылымы   =     

негізгі құралдардың орташа жылдық құны

 

Баспахананың   қор қайтарымдылығы 2003 жылы 6,86 % болса, 2004 жылы 6,47 % құраса, бұл көрсетіштер 2004 жылы 0,38 % төмендеді. Себебі, кәсіпорын өзінің өндірістік қуатын тиімді пайдаланбай отырғанын көрсетеді, яғни машина мен жабықтардың өнімділоігін арттыру қажет, олардың босқа тұруын азайту керек, негізгі өндірістік қорлардың жұмысын жетілдіруді барынша оңтайлату керек.

Қор сыйымдылығы мына формуламен есептеледі:

негізгі құралдардың орташа жылдық құны

2) Қор сыйымдылығы = 

өнімді  өткізуден түскен табыс

Қор сыйымдылығы 2003 жьлы 0,14 % құрады, ал 2004 жылы 0,15 %- ке өсіп,  өсу қарқыны 0,01 %  құраған

Келесі көрсеткіш  – актив айналымы, ол былайша  анықталады:

Өнімді  өткізуден түскен табыс  
3) Актив айналымы      = 

            Ағымдық активтер

Ұйымның актив айналымы 2003 жылы 0,14 болса 2004 жылы 0,15 болды, ал өсу қарқыны 0,01 болды, яғни айналым капиталының айналымының жылдамдағанын көрсетеді.

Ұйымның сату табыстары  мына формуламен есептеледі:

                                                                    Жалпы табыс

                       4) Сату табыстары = -----------------------------------------

                                                          Өнімді өткізуден түскен түсім

ЖШС «САДУ» баспаханасының сату табыстары 2003 жылы 0,06% құраса, ағымдағы жылда 0,07%болды, ал өсу қарқыны 0,01% құрады, яғни осы жылда ұйымның өнімінің өзіндік құны көбейіп, өнімді өткізу көлемі артқан, осыған байланысты жалпы табыс үлесіндегі сату табыстары да көбейді деуге болады.

Ұйымының актив  пайдалылығы өткен жылмен салыстырғандағы  өсу өарқыны 0,5%болды, немесе активтер толығымен қолданылғанын көрсетеді.

Активтердің орташа құны 2003 жылы 21141490 тг болса, 2004 жылы 26566271 тг құрады, яғни 5424881 тг-ге өсті.

                                                                         таза табыс

4) Сату рентабельділігі    = 

I өнімді өткізуден түскен табыс

    таза табыс

5) Активтердің рентабелділігі = — 100 %

   активтердің жалпы орташа құны

Жалпы   бұл      баспахананы   өркендеп   келе      жатқан      білiктi, мықты  кәсіпорындардың бipiнe жатқызуға болады.

1.3 Ұйымның  есеп саясаты

 

ЖШС “САДУ” баспаханасы  заңды тұлға болып 1999 жылы 3 қарашада тіркелді және өз қызметін Қазақстан Республикасының заңдарына және өз жарғысына сәйкес жүзеге асырады. ЖШС өзінің қаржылық және өндірістік қызметін шаруашылық дербестік негізінде жүргізеді. ЖШС дербес балансы, есеп айырысу және банктік басқа да шоттары, атауы бар мөрі (қазақ, орыс, ағылшын тілдеріндегі атауы)  бар.

ЖШС “САДУ” баспаханасының қатысушылары болып:

Ұйымдастырушысы –Қазақстан Республикасының мемлекеттік  мүлікті басқару бойынша мемлекеттік  комитеті (мемлекеттік мүлік бойынша  аумақтық комитет).

Қатысушылары  – Қазақстан Республикасының заңды және жеке тұлғалары, қазіргі заңнама мен нақты қаулысына сәйкес өзге елдің қатысушылары болып келеді.

Бухгалтерлік  есеп ақпараттары Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 6 ақпанындағы №170   «Қазақстан Республикасынадағы еңбекақыны ұйымдастыруды жетілдіру туралы» (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылдың 24-ші ақпанындағы өзгертулер мен түзетулер енгізілген № 293 қаулысымен) қаулысына сәйкес жүргізіледі.

Коммерциялық  құпияға жататын негізгі құжаттар:

• төлем тапсырмасы;
• Банк көшірмелері;
• Кассалық кіріс және шығыс ордерлері;
• шаруашылық келісім-шарттар.

ЖШС “САДУ” баспаханасының  бухгалтерлік есебі журнал-ордерлік жолмен жүргізіледі. Барлық оперциялар шаруашылық операциялар журналында тіркеледі.  Бұнда келесі журнал ордерлер толтырылады: №1 журнал-ордер, және касса операциялары бойынша ведомості, № 2 Журнал-ордер және есеп айырысу операциялары бойынша ведомості, № 5 журнал-ордер және бюдетпен есеп айырысу, № 6 журнал-ордер жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу, № 7 журнал-ордер, № 8 берілген аванстар бойынша журнал-ордер, № 9 берілген аванстар бойынша журнал-ордер, № 11 сатып алушылармен есеп айырысу бойынша журнал-ордер, № 12 айналымнан тыс активтердің  қозғалысы бойынша журнал-ордер, № 13 меншікті капиталдың қозғалысы бойынша журнал-ордер, № 14 Жиынтық табысты құру бойынша журнал-ордер. Журнал –ордерлердегі қалдықтар айналым-сальдо ведомосіне апарылады, содан соң жұмыс шоттары  бойынша сальдосы Бас кітапқа жазылады.

Бухгалтерлік  жазбалар бастапқы құжаттардың  негізінде  жүргізіледі. Кәсіпорында келесі бастапқы құжаттар толтырылады:

• Тұрақты активтер бойынша:

№ ОС-1 формасы, активтерді беру-алу актісі

№ ОС-3 формасы, тұрақты активтерді істен шығару актісі,

№ 326 формасы 101-106 және 121-126 шоттары бойынша айналым  ведомосі,

• Материалдық қорлар бойынша

№ м-2а формасы, сенім хат,

№ М-3 формасы, берілген сенім хаттардың есебінің журналы,

№ 321 формасы, толық  материалдық ауапкершілігі туралы типтік келісім –шарты,

№ 434 формасы, накладнойлар

  - Еңбек ақы бойынша

№ 49 формасы, төлем  есеп айырысу ведомосі,

№ 421 жұмыс уақыты есебінің табелі,

№ 425 демалыс  беру туралы хат

№ 451 жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы  салымдары есебінің карточкасы

• Кассалық операциялары бойынша

№ КО-1 кассалық кіріс ордері

№ КО-2 кассалық шығыс ордері

№ КО-4 Касса  кітабы

• № 286 аванстық есеп беру

  - № 297-б  формасы «тапсырыс берушілермен есеп айырысу»

ЖШС «САДУ”- баспаханасының бухгалтерлік eceбi  Қазақстанның бухгалтерлік eceп стандарттарының және журналды   - ордерлік формасы бойынша шоттардың типтік жоспарына сай жүргізіледі. Сонымен бipгe, ұйымдардың есеп саясаты ұйымдардың қызметін, салықтық жоспарлауды, бағалау саясатын анықтайтын негізгі көрсеткіштерін жүзеге асыратын негізгі құрал болып табылады.

Есеп  саясаты 1995 жылдың 26 желтоқсанындағы Қазақстан Республиксы Президентінің "Бухгалтерлік есеп туралы" Заң күші бар № 2732 жарлығына сәйкес жүзеге асырылады. Оның қалыптасуы үшін Бухгалтерлік есептің стандарттары, соларға әдістемелік нұсқаулар, сондай-ақ Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп жүйесін реттеу нормативті-құқықтық құжаттары негізгі база болып табылады. Есеп саясаты ұйым есебінің негізгі ережесін анықтайды, ішкі бақылау мен сыртқы аудит талаптарын да анықтайды. Жалпы алғанда есеп саясатын icкe асыру кезінде мыналарды ескеру керек: кәсіпорынның өз  міндеттерін іске асыра алуы; кәсіпорын өз қызметін болашақта жалғастыра алауы (үзілмеушілік принцип); кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп  бip есепті кезеңнен келесі есепті кезеңге дейін жалғастырылады, егерде шаруашылық жағдайлар өзгерген кезде жалпылама талдаулар   жасауға   мүмкіндіктің   бар болуы  (жалғастырмалы   принцип);   шаруашылық қызметтердің барлық көрсеткіштері есептегі сол кезеңге қатысты (уақытша белгіленетін принцип) болуы.  Бұдан басқа да мынадай талаптарды ұстану керек:

- шаруашылық  қызметтегі  барлық операциялар бухгалтерлік есепте толық бейнеленуі тиіс; .

        - табыстар мен активтерге карағанда  шығындар мен пассивтердің бухгалтерлік есептегі көрінісін шынайылықпен келтіру;

• нақты    аналитикалық және синтетикалық    есептер және    бухгалтерлік есептеу көрсеткіштерінің    сәйкестілігі,   
• ұлттық, кәсіпорын мөлшері мен оның   қызметінің масштабын   есептеу үшін экономиканы енгізуді білдіреді;

"Салықтар  және басқа да бюджеттік төлемдер  туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес салықтық есептер мен төлемдер іске асырылады (Салық кодексі 12.06.2006ж. №1074-УП).  Есеп саясатының    жүзеге асуына ЖШС «САДУ"- басшысы жауап береді.

ЖШС “САДУ” - бухгалтерлік балансы   СБУ-дің барлық талаптарына сай келеді. ЖШС    “САДУ” - ұзақ мерзімді  активтері 2004 ж 1 каңтардағы жағдайы бойынша мынадай негізгі құралдардан тұрады: машина және құрал-жабдықтардың жалпы баланстық құны 874174 теңге, басқа да негізгі жабдықтардың жалпы баланстық құны 1538040 теңге, жинағы 1152986 теңге.

Қаржылық-шаруашылық қызмет нетижесі туралы есеп 30 БЕС-на сәйкес жасалады. Есептік мерзімде жасалған табыстар мен шығындар туралы жазылғаны есептік мерзімде таза табыс пен шығынды анықтаған кезде қосылады. ЖШС "САДУ" баспаханасының eceпті мерзімі күнтізбелік жыл болып есептеледі. Қаржылық-шаруашылық қызметтерінің нәтижелері жеделдетілген ақпараттар үшін ай сайын жасалады. Түзетулер сомалары және алдыңғы мерзімдегі қаржылық есептерді құрған кезден жіберілген қателер eceптi мерзімдегі табыстарға немесе шығындарға қосылады.

"Ақша - қаражатттарының қозғалысының eceбi" 4 БЕС-на сәйкес ЖШС “САДУ” Қазақстанның АҚ «Банк-Центркредит" банкінің есеп шоттарында жүзеге асырылады.

6 "Негізгі құралдар eceбi" стандартының әдістемелік нұсқаулар БЕС-на сәйкес негізгі құралдар eceбi жүргізіледі. Алғашқы материалдық емес активтер мен негізгі құрал қаражаты туралы кағаздар арқылы (тапсырып-қабылдау aктici, шығару, келу) жүргізіледі. Бухгалтерлік есепте негізгі құрал құнына тәуелді емес ұзақ уақыт бойы пайдаланылатын (1 жылдан жоғары) материалдық активтер жатады, ал салықтық есепте — айлық есептік керсеткіші 50 ден жоғары құны бар активтер, олар бip жылдан жоғары қызмет мерзімі мен қаржылық жылға сәйкес республикалық бюджет туралы заңда бекітілген. (Салық кодексі 105 бабы.)

Негізгі құралдарға амортизация есептеудің тура жолын қолданады.

Негізгі мүлікті  жөндеу кезінде ЖШС "САДУ"баспаханасы     мына ережелерді басшылыққа алады:

Күрделі жөндеу - негізгі мүліктің бөлек бөлімдерін, барлық дефектілерді қалпына келтіреді, яғни эксплуатация кезінде немесе объектінің жөндейтін жерін қарағанда шыққан жөндеу жұмыстары да қоса кіреді. Күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілген мерзімі  пайдалану мерзіміне байланысты. Ағымдағы жөндеу кезінде тез бұзылатын детальдар ауыстырылады, объектінің істен шыққан ұсақ деталдарын ауыстырады. Ағымдағы жөндеу жұмысы кезінде шыққан шығындар сол кезден ұйымның шығынына кіреді. Күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізгенде келісім шартқа отырады және смета толтырылады. "Баспаханадан басып шығарылған кітаптарды, журналдарды,  тапсырып-қабылдау актісі" негізінде басып, өңдеп шығару жұмыстарын аяқтау бойынша жөндеуге кеткен қаржы ұйымның шығындары есебінен шығарылады. ЖШС "САДУ" баспаханасының материалды емес активтер бағдарламалық қамтамасыз етуден тұрады. Бағдарламалық камтамасыз ету құны 102 шотында есептеледі. Пайдалану мерзімі 1 жыл. ЖШС "САДУ" баспаханасының Банк-Центркредит АҚ валюталық шоты бар ұлттық эквивалента операциялық бейнесі теңге және есебінде салық салу заңының талаптары бухгалтерлік есеп талаптарынан айырмашалықтары бар, сондықтан да бухгалтерлік табыс пен салық табысының айырмашылықтары туады. Күнделікті кездесетін айырмашылықтар мыналар: