Қаржы Есебін Даярлау мен Ұсынудың Концептуалды Негізі

Есеп беруші ұйымның экономикалық қорлары, оған қарсы шағымдары және қорлар мен шағымдарында болатын өзгерістер туралы ақпараттар

OB12 Жалпы мақсаттар үшін қаржылық есеп-қисаптар есеп беруші ұйымның қаржылық жағдайы туралы мәліметтермен қамтамасыз етеді, бұл есеп беруші ұйымның экономикалық қорлары мен ұйымға қарсы шағымдар туралы мәліметтер болып табылады. Қаржылық есеп-қисаптар сонымен қатар есеп беруші ұйымның экономикалық қорлары мен шағындарына әсер ететін операциялар мен басқа оқиғалар туралы мәліметтермен қамтамасыз етеді. Ақпараттың екі түрі де ұйымның қорларын қамтамасыз етуіне шешім қабылдауы үшін пайдалы ақпарат болып табылады.

Экономикалық қорлар мен шағымдар

OB13 Есеп беруші ұйымның түп негіздері жайлы және эконмикалық қорларының мөлшері, шығымдары жайлы ақпараттар қолданушылырға ұйымның күшті және әлсіз жақтарын анықтауға көмектеседін. Мұндай ақпарат қолданушыларға есеп беруші ұйымның өтемділігі және борыш төлей алушылығын, оның қосымша қаржылындыру қажеттілігін және сол қаржыландыруды қабылдаған кездегі табысқа жетуін бағалау үшін қажет. Бар шағындардың мерзімі және төлеу талаптары жайлы ақпарат қолданушыларға болашақ ақша ағымдарының кредиторларға қалай бөлініп берілуін болжау үшін көмектеседі.

OB14 Түрлі экономикалық қорлар қолданушыға ұйымның болашақ ақша ағымдарын бағалау бағдарламасының түрлі болуына әсер етеді. Кейбір ақша ағымдары бар экономикалық қорлардан түседі, мысалы дебиторлық қарыз. Басқа ақша ағымдары нарық тауарларын шығару немесе клиенттерге қызмет көрсетудің үйлесуінен түседі. Алайда, ол ақша ағымдары жеке экономикалық қор немесе шағынан анықталмайды, қаржылық есептіліктің мәліметтерімен қолданушылар ұйымның түп негізін және ұйымның операцияларына қажет активтер мөлшерін білуі тиіс

Экономикалық қорлар мен шағымдарында болатын өзгерістер

OB15 Экономикалық қорлар мен шағымдарда болатын өзгерістер ұйымның қаржылық көрсеткіштерінен (OB17–OB20 бөлімдерін қараңыз) және үлестік және борыштық құралдарын шығару тәрізді операциялар немесе оқиғалардан (OB21 бөлімдерін қараңыз) пайда болады. Есеп беруші ұйымның ақша ағымын дұрыс бағалай алу үшін қолданушылар бұл екі түрлі өзгерістерді ажырата ала білу керек. 

OB16 Есеп беруші ұйымның қаржылық көрсеткіштері қолданушылырға ұйымның экономикалық қорларынан қаншалықты табыс алғандығын түсіну үшін көмектеседі. Бұл есеп беруші ұйымның табыстылығы жайлы ақпарат ұйымның менеджменті өз міндеттерін ұйымның экономикалық қорларын жұмсауда қаншалықты тиімді пайдаланғанын көрсетеді. Өзгерістілік және табыстың компоненттері жайлы ақпараттар да өте маңызды, әсіресе ақша ағымының белгісізділігін болжау кезінде. Есеп беруші ұйымның өткен қаржылық көрсеткіштері және менеджменттің өз міндеттерін орындауы туралы ақпараттар, ұйымның экономикалық активтерінен түсетін болашақ табыстарын болжау үшін қолайлы.

Есептеуге негізделген  қаржылық көрсеткіштер

OB17 Егер нәтижеде ақшалай түсулер және төлеулер әртүрлi мерзiмдерде болса есептеп шығаруды әдiс бойынша есепке алу тағы басқа оқиғалар және жағдайлардың операцияларының зардабы, экономикалық ресурстер, кәсiпорынның есеп беруi және талаптардың бұл эффекттерде пайда болатын мерзiмдерiнде көрсетiлген. Экономикалық ресурстер туралы мәлiмет бұл маңызды, өйткенi, экономикалық ресурстердегi кәсiпорынның есеп беруi және талаптар және өзгерiстерi және мерзiмiне талаптары және бұл мерзiмге ақшалай түсулер және төлемдерi туралы мәлiмет тек қанаға қарағанда кәсiпорынның қызметiнiң келешек нәтиже өткенi бағалары үшiн жақсы негiзiн iлiгедi.

OB18 Мерзiмге кәсiпорынның есеп беруi қаржы көрсеткiштерi туралы мәлiмет, өз экономикалық ресурстерiнде және талаптың өзгерiсi инвесторлар және (OB21дiң тармағын қара) несие берушылардан қосымша қорлардың алуы тiкелейге қарағанда басқа және кәсiпорынның келешек қабiлеттiлiгi таза ақша қаражаттарының түсiмдi шығаруға өткенi бағасы үшiн пайдалы болып табылады шағылысады. Демек, бұл мәлiметтер бар экономикалық ресурстер үлкейдi есеп беру дәрежеге көрсетедi, және оның қызметi таза ақша қаражаттарының түсiмдi генерацияға оның қабiлеттiлiгi жүрiсте, инвесторлар және несие берушылардан алу емес қосымша қорлар тiкелей.

OB19 Кәсiпорынның есеп беруi қаржы көрсеткiштерi туралы мәлiмет мерзiмнiң iшiнде, сонымен бiрге көрсетуге, оқиғаның қандайлығы, базар нарғы немесе проценттi жалакилердiң сондай өзгерiстерi кәсiпорын және талаптың экономикалық ресурстерi үлкейтiп немесе кәсiпорынның қабiлеттiлiгi таза ақша қаражаттарының түсiм шығаруға нақ сол ықпал ете кiшiрейте алады.

Өткен ақша ағымдары әсер еткен қаржылық көрсеткіштер

OB20 Кәсiпорынның қабiлеттiлiгi қолданушыларға сонымен бiрге мерзiмге ағындардың ақшалай кәсiпорынның есеп берулерiнiң қозғалысы туралы мәлiмет қаржылардың келешек таза түсулерiн шығаруға бағалауға көмектеседi. Бұл көрсетедi, кәсiпорынның есеп беруi қаншалықты ақшаны алып босқа жояды, соның iшiнде кәсiпорын немесе төлеу қабылетiнiң өтiмдiгiне ықпал тигiзе алатын тағы басқа факторлардың инвесторлары үшiн ақшалай өз қарызға алулары және берешектi өтеу, ақшалай дивидендтер немесе басқа үлестiрiлулер туралы мәлiметтi. Қолданушылар қаржылардың қозғалысы туралы мәлiмет есеп беретiн кәсiпорынның операциялары түсiнiп, оның қаржы және инвестициялық қызмет, өтiмдiк және төлеу қабылетiнiң бағасы бағалап және заңсыз қаржылық қызмет туралы басқа мәлiметтердi түсiндiрiп беруге көмектеседi.

Қаржылық көрсеткіштер нәтижесінде пайда болмаған экономикалық қорлардың және шағымдардың өзгеруі

OB21 Сонымен бiрге экономикалық ресурс, кәсiпорынның есеп беруi және талаптар меншiктiң қосымша акцияларының қаржы көрсеткiштер, сондай шығарылымға қарағанда басқа себептер бойынша өзгере алады. Сондай өзгерiс туралы мәлiмет толық түсiну қолданушыларға экономикалық ресурстер, кәсiпорынның есеп беруi және талаптар өзгеретiн, және оның келешек қаржы көрсеткiштерi үшiн бұл өзгерiстердiң зардап болған берiлу үшiн қажеттi.

2-ші тарау: Есеп беруші ұйым

[қосылады]

3-ші тарау: Пайдалы қаржы ақпаратының сапалық сипаттамасы

бөліміне  сілтеме

кіріспе QC1

Пайдалы қаржы ақпаратының сапалық сипаттамасы QC4

Негізгі сапалық сипаттамалар QC5

Өзектілік QC6

Маңыздылық QC11

Шынайы түрде ұсыну QC12

Негізгі сапалық сипаттамаларды қолдану QC17

Сапалық сипаттамаларды жетілдіру QC19

Салыстырымдылық QC20

Тексерілгіштік QC26

Уақыттылық QC29

Түсініктілік QC30

Сапалық сипаттамаларды қолдануын арттыру QC33

Пайдалы қаржы есептіліктің шығын тежеулері QC35

3-ші ТАРАУ: Пайдалы қаржы ақпаратының сапалық сипаттамасы

Кіріспе

QC1 Пайдалы қаржы мәлiметiнiң сапалық сипаттамасы, осы тарауда талқыланғандай, бар және потенциалды инвесторларға, несие берушілер мен кредиторларға есеп беруші ұйым туралы оның қаржылық есеп-қисабына (қаржы мәлiметiне) сүйене отырып, шешім қабылдауы үшін ең қолайлы болатын ақпарат түрлерін талқылайды.

QC2 Қаржалық мәліметтер есепті ұйымның экономикалық қорлары, ұйымға қарсы түскен шағымдары және операциялар мен басқа оқиғалардың әсері жайлы және осы қорлар мен шағымдардың өзгеруіне ықпал ететін жағдайлар жайлы мәліметтермен қамтамасыз етеді. (Бұл ақпарат Концептуалды негізден экономикалық феномен ақпарат түрінде алынған). Кебір қаржылық ақпараттар есепті ұйым менеджментінің стратегияларын және үміттерін, және басқа да ұйым келешегіне байланысты болжауларды түсінктеме ретінде ашып көрсетеді.

QC3 Қаржы мәлiметiнiң сапалық сипаттамасы,² қаржы есеп-қисабындығы көрсетілген мәлiметке, сонымен қатар тағы басқа әдiстермен алынған қаржы мәлiметтеріне қолданылады. Шығын, есепті ұйымның пайдалы ақпарат беруіне тегіс қамтитын шектеуі болып табылатын, дәл сол түрде қолданылады. Әйтсе де, түрлі сапалық сипаттамаларды қолдануда және шығын шектеудi құнның пiкiрлерi мәләметке түрлі болуы мүмкін. Мысалы, ол мәлiметтерді келешекті болжау үшін қолданса, дәл қазiргi бар экономикалық қорлар мен шағындар, және сол қорлар мен шағындардың өзгерістерінен алынған мәліметтен айырмашылығы болады.

Пайдалы қаржы  ақпаратының сапалық сипаттамасы

QC4 Егер қаржы мәлiметтерi пайдалы болуы үшін, оның мәліметтері өзектi және шынайы түрде ұсынылуы керек. Мәліметтің пайдалылығы оның салыстырмалылық, тексерілгіштік, уақыттылық және түсініктілік қасиеттері болғанда ғана жоғарылайды.

Негізгі сапалық сипаттамалар

QC5 Негізгі сапалық сипаттамалар өзектілік пен шынайы түрде ұсынылуы болып табылады.

Өзектілік

QC6 Өзекті қаржы мәлiметiн қолданушы шешiм жасағанда оның басқа мәліметтерден айырмашылығы бар екенін көреді. Егер басқа қолданушылар мұндай ақпараттың пайдасын қолданбауды шешсе немесе мұндай ақпаратты басқа қорлардан білген жағдайдың өзінде, мұндай мәлiметтердің шешiмдерге ықпал етер айырмашылықтары бар.

QC7 Егер ақпараттың болжау күші, дәлелдеу күші немесе екеуі де болса, қаржы мәлiметiнің шешім қабылдағандағы айырмашылығы бар екенін көреді.

QC8 Қаржы мәліметінің келешек нәтижелерін болжау күші бар екені оның қолданушылары келешек нәтижелерін болжау процесінде бастапқы деректер ретінде қолдануынын көрінеді. Қаржылық есеп-қисап өзі болжау болуы тиіс емес. Қолданушылар қаржылық ақпаратты өз жеке болжаулары үшін қолданады.

QC9 Егер ол алдыңғы бағалауларына (растап немесе өзгертеуін) кері байланыспен қамтамасыз етсе, онда бұл қаржылық ақпараттың растаушы күші бар екенін білдіреді.

QC10 Қаржы мәлiметiнiң болжау мән растаушы күштерінің өзара байланысы бар. Болжау күші бар мәліметтің жиі растаушы күші де болады. Мысалы, келешек жылдың табысын болжау үшін негізі болатын осы жылдың табысы туралы мәлімет, осы жылдың болжауы болатын өткен жылдардан алынған мәліметпен салыстыруға болады. Мұндай салыстырулар нәтижесі қолданушыларға алдыңғы болжау процесстерін дұрыстауға немесе жетілдіру үшін көмек болады.

 

Маңыздылық

QC11 Нақты есепті ұйымның мәліметтінде шешім қабылдау үшін әсер ететіндей қателіктер жіберілген болса, мұндай ақпараттар маңызды болып табылады. Басқаша айтқанда, маңыздылық ол түп негізінде немесе үлкендігіне негізделген нақты ұйымның және мәнмәтіні жеке ұйымға ғана қатысты қаржы ақпараттарына қатысты. Осыған орай, Кеңес мұндай маңыздылықтарға табалдырық формасын айқындап немесе ненің дәл нақты жағдайда маңызды болатынын дәл болжап айта алмайды.

Шынайы түрде ұсыну

QC12 Қаржы есеп-қисаптары сөздер мен цифрларды ұсынатын экономикалық феномен. Қаржылық ақпараттың пайдалы болуы үшін, тек орынды феномен көрсету ғана маңызды емес, сонымен бiрге ол мәліметті шынайы және тура феномен ретінде ұсынуы тиіс. Ақпаратты кемшіліксіз ұсыну үшін, құбылыс үш сипаттамаға ие болуы керек. Ол толық, бейтарап және қателіктерден ерікті болуы керек. Бірақ, толық мүлтіксіздікке қол жеткізу, болған жағдайда да, сирек орын алады. Кеңестің мақсаты сол сапалықтың барынша мүмкін деңгейіне жету.

QC13 Толық сипаттама құбылысы қолданушы түсінуі үшін қажет ететін барлық толық мәліметтерді, сипаттамалар мен түсіндірмелерді қамтиды. Мысалы, толық активтер тобы кем дегенде өзі туралы түп негізгі ақпарат пен топ ішіндегі активтер сипаттамасын, топтағы барлық активтердің құндық және әр активтің құндық жағынан не білдіретіндігі көрсетіледі (мысалы, бастапқы құны, түзетілген құны және нарықтық құны). Кейбіреулеріне толық сипаттама алу үшін, сапасына және негізіне әсер ететін маңызды болған жағдайлардың түсіндірмесі, сапасына және негізіне әсер ете алатын факторлар, және құндық жағдайын анықтайтын үдерістері де енгізілген.

QC14 Бейтарап сипаттама қаржы мәлiметiнiң ұсынуын таңдауындағы көлбеусiз немесе теріс пікірсіз болады. Бейтарап сипаттама құламалы емес, қиындатылмаған, күшейтілген немесе әлсіретілген емес, қолданушылардың қаржылық ақпаратты ұнату немесе ұнатпау мүмкіндігін ұлғайту үшін қулық әрекеттері жасалған емес. Бейтарап ақпарат мақсаты жоқ немесе әсер ету күші жоқ ақпарат емес. Оған қарама-қарсы, маңызды ақпарат, оның анықтамасы бойынша, қолданушылардың шешіміне өзгешілік береді.

QC15 Шынайы түрде ұсыну оның барлық жағынан алғанда нақты екенін бiлдiрмейдi. Қателіктерден тыс ақпараттар бұл феноменнің түсіндірмесінде қатенің жоқ екендігін, және қаржылық есептілік үрдісінде ақпаратты таңдау немесе қолдануында қателіктердің жоқ екендігін білдіреді. Бұл мәнмәтінде, қателіктерден тыс болуы оның барлық жағынан алғанда дәл нақты екенін білдірмейді. Мысалы, бақылауы мүмкін емес құн немесе баға оның бағасының дәл нақты немесе нақты емесе екенін айту қиын. Әйтсе де, сол соманың бағалауда қолданылған болжаулары ашық және тура түрде сипатталса, болжам үрдісінің түп негізі мен шектеулері түсіндірілсе, және болжауларды дамыту процесін қолдануда немесе таңдауда қателіктердің болмауын ұсынып көрсету шынайы түрде көрсетілген болып саналады.

QC16 Пайдалы мәлiмет міндетті түрде шынайы мәліметтерді ұсынып көрсетпеуі мүмкін. Мысалы, ұйым үкіметтен көмек ретінде мүлік, көлік және құрал-жабдықтарды алуы мүмкін. Мүлікті тұлға қайтарымсыз негізде алған кезде, оның нақты құнын көрсетіп хабарлайды, алайда, бұл мәліметтің пайдасы аз болуы мүмкін. Мысал ретінде,активтің баланстық құны активтің құнсыздануын есепке ала отырып реттелуі керек және ол бағаның сомасын көрсетуі тиіс. Есеп берудің көрінісін субъект сол процесті тиісті дәрежеде дұрыс қолданса,дұрыс сипаттап, түсіндірілген болса,онда бұл бағалау дұрыс болуы мүмкін,сонымен қатар бұл бағаға тікелей ықпал ететін, кез келген анықталмаған бағалауға да байланысты болып келеді. Егер де бағалау деңгейі анықталмаған болса,онда мұндай бағалаудың пайдалылығы тиімсіз болады. Басқа сөзбен айтқанда, активтiң маңыздылығын туралы мәселе күдік тудырады. Егер де балама ұсыныс болмаса, бұл бағалау ең жақсы қолда бар ақпаратты қамтамасыз ете алудың ең дұрыс жолы.

Негізгі сапалы сипаттамаларды қолдану

 

QC17 Ақпарат пайдалы болу үшін,ең басты ол өзекті және нақты көрсетілуі тиіс. Дұрыс емес көріністер қолданушыларға дұрыс шешiм қабылдауға көмектеседi,сонымен қатар, нақты емес көріністің аса маңыздылығы болмайды.

QC18 Ең тиімді және қолданыстағы пайдалану тәртібіндегі негізгі сапалы сипаттамалар мыналар: Бiрiншiден, қаржылық ақпарат пайдаланушыларға және тексерілетін тұлғалардың есептілігі тиімді болу үшін,  потенциалы бар экономикалық феноменді анықтау керек. Екіншіден, ең өзекті,қолайлы және нақты ақпаратты анықтау қажет. Үшiншiден, бұл ақпарат қол жетімді және нақты болатындығы анықталып,көрсетілуі тиіс. Негізгі сапалық сипаттамалардың процесі сол сәтте ақ аяқталады. Онда бұл процесс ең өзекті ақпаратпен қайталанады.

Сапалы сипаттамаларды жетілдіру

QC19 Салыстырымдылық, тексерiлгiштiк, уақытылық және түсiнiктiлiк секілді ақпараттардың пайдалы болуын арттыратын сапалық сипаттамалар, ең өзекті және нақты көрсетілген болып табылады. Сапалық сипаттамаларды арттыру екі тәсілдің қайсысын қолдануын сипаттау үшін анықтауға көмектеседі.