Қаржы Есебін Даярлау мен Ұсынудың Концептуалды Негізі

Концептуалды негіз

Концептуалды негiз

Қаржы Есебін Даярлау мен Ұсынудың Концептуалды Негізі

Концептуалды  негіз ҚЕХСК-ның шешімімен 2010 жылдың қыркүйек айында шығарылды. Ол қаржы есебін даярлау мен ұсынудың негізін ығыстырды.

алғысөз 

Қаржы есебін даярлау мен ұсынудың концептуалды негізі 

кіріспе 

Мақсаты және жетістіктері 

Қолдану аясы 

Тарау 

1 Жалпы мақсаттар үшін жасалған қаржы есебін даярлау мен ұсынудың жалпы мақсаты мен мәртебесі OB1

2 Қосылмалы есеп беруші ұйым 

3 Пайдалы қаржы ақпаратының сапалық сипаттамасы QC1

4 1989 жылдың негізі: қалған мәтін

төмендегі тізімнің iлескен құжаттары үшiн, осы шығарылымның B бөлімінің қараңыз.

2010 жылдың концепциялық негізінің кеңесшілермен бекітілуі

Қорытынды негізі 1-ші және 3-ші тарауда 

сәйкестiктiң кестелерi 

Алғысөз

Қаржы Есептілігінің  Халықаралық Стандарттары жөніндегі Кеңесі дәл кәзіргі уақытта концептуалды негізін жаңарту процесін өткізуде. Бұл концептуалды негіздің жобасы бірнеше кезеңге бөлінген.

Бұл тарау қорытындыланған соң, 1989 жылы басылып шыққан Қаржы Есебін Даярлау мен Ұсынудың Концептуалды Негізінің лайықты тармақтары алмастырылады. Концептуалды негіз бойынша жоба аяқталған соң, Кеңес толық және тегіс қамтитын бір атаулы Қаржы Есебін Даярлау мен Ұсынудың Концептуалды Негіз атты құжатын алады.

Бұл Концептулады Негіздің нұсқасы, Кеңестің бірінші жұмыс нәтижесінде пайда болған концептулады негіз жобасы басты екі тараудан тұрады —1-ші тарау Қаржы есебін даярлау және ұсынудың жалпы мақсаттары және 3-ші тарау Пайдалы қаржы ақпаратының сапалық сипаттамасы. 2-ші тарау есеп беруші ұйым негізін қарастырады. Кеңес 2010 жылдың мамыр айында осы тақырып бойынша түсіндірме кезеңіне 2010 жылдың 16 шілдесінде  бітетін алдын ала жоба жарияланды. 4-ші тарау негізден қалған мәтіннен тұрады (1989 жылғы). Сәйкестіктер тізімі, осы басылымның соңында көрсетілген, Негіздің (1989) және Концептуалды негіздің (2010) мазмұндарындағы сәйкестіктерді көрсетеді.

Кіріспе бөлімі Негізден (1989) көшірілген. Бұл бөлім ҚЕХСК-і Концептуалды Негіздің мақсаттарын қарап шыққан соң жаңартылады. Осы уақытқа дейін, Концептуалды негіздің мақсаты мен мәртебесі бұрынғыдай кейіпінде қала береді.

 

Кіріспе

Бүкiл әлемде қаржы есеп беру және ұсыну көп ұйымдармен сыртқы қолданушылар үшiн жасалып жеткiзiлiп берiлуде. Дегенмен бұл қаржы есеп қисаптар әр түрлi елдерде ұқсас болғанымен, әр түрлi әлеуметтiк, экономикалық және заң шарттарымен және ұлттық стандарттарды орнату кезінде ойында әр түрлі ақпарат қолданушылар қажеттілігі бар әр түрлі елдер себептерінен пайда болған айырмашылықтары бар.

Бұл әр түрлi шарттар қаржы есеп қисабының элементтерiнiң түрлi анықтауларының пайда болуына әкеп соқты мысалы, активтер, мiндеттемелер, капитал, табыстар мен шығындарды. Сонымен бiрге бұл қаржы есептілікте белгілерді енгізу өлшемнiң әр түрлi болуына және әр түрлі өлшемдер негізін қолдану қалауларының пайда болуына себеп болды. Қаржылық есептіліктің аясы және ақпаратты ашу мәліметтері де ескерусiз қалмады және оларға әсер етті.

Қаржы Есептілігінің  Халықаралық Стандарттары жөніндегі Кеңесі ережелер, бухгалтерлiк стандарттар және қаржы есептілік даярлау және ұсынылуына қатысты процедуралардың айырмашылықтарын үйлестіру жолымен тарылтылуға шақырылған. Кеңес мүшелерi ары қарай гармонизациялау - экономикалық шешiмдердiң қабылдану үдерісінде қажеттi ақпаратпен қамтамасыз ету мақсаттарындағы қажеттi құрастырылатын қаржы есеп беруiнде ықыластың шоғырлануы ең жақсы жолымен жете алатынына сенеді.

Кеңес осы мақсат үшін дайындалған қаржы есептіліктің қолданушылар үшін көп талаптарын қанағаттандыратынына сенеді. Бұл түгелге жуық қолданушылардың сондай экономикалық шешiм қабылдайтындығына байланысты, мысалы:

• акционерлік капиталды инвестицияларының сатып алу, ұстап отыру және сату керек шешімін қабылдау уақыты.
• басқару сапасын және есептіліктік сапасын бағалау.
• ұйымның қызметкерлеріне еңбек ақысын төлеу және басқа жеңiлдiктермен қамтамасыз ету қабілеттілігін бағалау.
• ұйымның қарызға берiлген сомаларын қамтамасыз етуiн бағалау.
• салық саясатын анықтау.
• үлестірілетін пайданы және дивидендтердің өлшемін анықтау.
• табыстың ұлттық санағын әзiрлеу және қолдану.
• ұйымның қызметiн реттеу.

Алайда Кеңес, әр елдің басқа немесе қосымша талаптарды өз мұқтаждықтары үшiн жеке алғанда анықтай алатындығын мақұлдайды. Әйтсе де, бұл талаптар одан да басқа қолданушылардың қажеттiктерiмен қанағаттатандырылмай, басқалар үшiн жариялатылатын қаржы есеп беруiне ықпалы болмауы керек.

Қаржылық есеп қисаптары жиі нақты өзiндiк құн және номиналды қаржы капиталын сүйемелдеудi тұжырымдама негiзделген бухгалтерлiк үлгiмен сәйкес жасалады. Нақты уақытта оларды алмастыруға мүмкіншілік болмаса да, басқа үлгілер және тұжырымдар мақсаты экономикалық шешiмдердiң қабылдануы үшiн пайдалы ақпаратпен қамтамасыз ету үшін қолайлы да болуы мүмкін. Бұл Концептуалды негіз бухгалтерлiк үлгiлер спектрі және капитал немесе капиталды сүйемелдеудiң негіздеріне қолайлы болуы үшін жетілдірілген.

Мақсаты және мәртебесі

Бұл Концептуалды негіз сыртқы қолданушыларға қаржылық есептіліктің даярлауы мен ұсынуына арналған тұжырымдарды атап көрсетеді. Концептуалды негіздің мақсаттары:

• Кеңеске жаңа ХҚЕСтарды өңдеу және бар ХҚЕСтарды қайта қарауда көмектесу;
• Кеңеске ХҚЕС рұқсат етілген есепке алудың түрлі әдiстерiнiң санының қысқартулар негізін қаматамасыз ету арқылы, қаржылық есептілікке байланысты ережелер, бухгалтерлік стандарттар мен процедуралардың гармонизациясының алға басуына көмектесу;
• Ұлттық стандартарды дамыту ұйымдарын құруға көмектесу;
• Қаржылық есептеулерді даярлаушыларға ХҚЕС-нің қолданылуна көмектесу және ҚХЕС-нің осыған дейін қозғалған тақырыптарымен жұмыс істеу;
• Ұйымның қаншалықты қаржы есеп қисабының, ол туралы стандартармен сәйкес дайындалғаны туралы пiкiр құрастыруда тексерушiлерге көмектесу;
• Қаржылық есептіліктің қолданушыларына ҚХЕС-ге сәйкес жасалған қаржылық есеп қисабындағы ақпаратты түсіндіруіне көмектесу; және
• ҚХЕСКнің жұмысына қызығушылық білдіргендерге ҚХЕСнің қалыптасуына байланысты ақпаратпен қамтамасыз ету.

Бұл Концептулды Негіз ҚХЕС болып табылмайды және сондықтан өлшемдердің және ашып көрсету стандарттар сұрақтарын қарастырмайды. Бұл концептуалды негізде ешнәрсе ҚХЕС-ны жоққа шығармайды.

Кеңес кейбір санаулы жағдайларда Концептуалды негіз бен ҚХЕС-нің арасында дау пайда болуын мойындайды. Ондай жағдайларда дау пайда болған кезде, ҚХЕС-нің талаптары Концептуалды негізден басым болуы тиіс. Сондықтан, уақыт өте Кеңес Концептуалды негізді жаңа ҚХЕС-лердің және бар ҚХЕС-лерді дамытуға қолдануы, бұл санаулы даулардың жоқ болуына ықпал етеді.

Концептуалды  негіз Кеңестің тәжірибесіне қарай кейде бағзы уақытта қайта қарастырылып отырылады.

Қолдану аясы

Концептуалды  негіз мыналармен қызмет жасайды:

• Қаржылық есептіліктің мақсаты;
• Пайдалы қаржы ақпаратының сапалық сипаттамасы;
• Қаржылық есеп қисабы құралған элементтердің анықталуы, танылуы және өлшемі; және
• Капитал және капиталды сүйемелдеудiң.

 

1-ші тарау: Қаржы есебін даярлау мен ұсынудың жалпы мақсаты

бөліміне  сілтеме

кіріспе OB1

Қаржы есебін даярлау мен ұсынудың жалпы мақсаты, тиімділігі және шектеулері  OB2

Есеп беруші ұйымның экономикалық қорлары, шағымдары және қорлар мен шағымдарында болған өзгерістер туралы ақпарат  OB12

Экономикалық қорлар және шағымдар OB13

Экономикалық қорларында және шағымдарында болған өзгерістер OB15

Есептеу негізінде есептіліктің қаржылық көрсеткіштерге әсер етуі OB17

Өткен ақша ағымдарының қаржылық көрсеткіштерге әсер етуі OB20

Қаржылық көрсеткіштер нәтижесінде пайда болмаған экономикалық қорлардың және шағымдардың өзгеруі OB21

 

1-ші Тарау: Қаржы есебін даярлау мен ұсынудың жалпы мақсаты

Кіріспе

OB1 Қаржы есебін даярлау мен ұсынудың жалпы мақсаты Концептуалды Негіздің қорын қалыптастыру. Концептуалды негіздің басқа қырлары ол — есеп беруші ұйым аспекті, сапалық сипаттамалар аспекті, шектеулер, пайдалы қаржы ақпараттары, қаржы есеп қисаптарының элементтері, танылуы, өлшемі, ұсынылуы және ашып көрсету —қисынды түрде негіздің мақсаттынан туындайды.

Жалпы мақсаттар үшін жасалған қаржылық есептіліктің мақсаты, пайдасы және шектеулері

OB2 Жалпы мақсаттар үшін жасалған қаржылық есептіліктің мақсаты – бар және потенциалды инвесторларды, несие және қарыз берушілерді, олардың ұйымға қатысты қорлар бөлінуі туралы шешім қабылдау үшін есеп беруші ұйым туралы пайдалы ақпараттармен қамтамасыз ету. Бұл шешімдер үлестік және борыштық құралдарын сатып алу, сату немесе ұстап отыру, қарыз немесе несиенің басқа түрлерін беру немесе төлеу мазмұнында қамтылған.

OB3 Бар және потенциалды инвесторлардың үлестік және борыштық құралдарын сатып алу, сату немесе ұстап отыру шешімдерін қабылдауы, сол инвестициядан қайтарып алынбалы табысының болжауына байланысты, мысалы, дивидендтер,пайыздық төлемдержәне нарықтық құнының өсуі. Осыған ұқсас, бар және потенциалды кредиторлар несиені беру немесе төлеу шешімдері несиенің негізгі сомасының, пайыздық төлемдерінің және түсетін пайдасының болжауларына байланысты.   Инвесторлар, кредиторлар және басқа кредиторлар табыстың болжауы ұйымның болашақ ішкі ағындарының сомасын, мерзімін және белгісіздіктерін (келешегін) бағалай білуге байланысты. Демек, бар және потенциалды инвесторлар, несие берушілер және кредиторлар ұйымның болашақ ішкі ағындарын перспективасын бағалау үшін ақпарат қажет етеді.

OB4 Ұйымның болашақ ішкі ағымдарының перспективасын бағалау үшін, бар және потенциалды инвесторлар, несие берушілер және кредиторлар ұйымның қорлары туралы, ұйымға қарсы шағымдары, және менеджментi пен басқару кеңесі¹ ұйым қорларын пайдалануға өз мiндеттерiмен қаншалықты тиiмдi орындағаны туралы ақпарат қажет етеді. Мұндай жауапкершілікке ұйымның қорларын қолайсыз жағдай туғызылатын баға және технологиялық өзгерістерінен келетін экономикалық факторларынан қорғау, ұйым қолданыстағы заңмен және реттеулерімен, келісім-шарт міндеттемелерімен сәйкестiгіне кепілдік беру мысал болады. Менеджментің мұндай жауапкершіліктерден шеттетілуі туралы ақпарат сайлау дауысы бар немесе менеджмент іс-әрекетіне ықпалы бар инвесторлар, несие берушілер мен кредиторларға қажетті болып саналады.

OB5 Көптеген бар және потенциалды инвесторлар, несие берушілер және кредиторлар есепті ұйымнан қажетті мәліметтерді тура алуға талап ете алмауы мүмкін, сондықтан олар жалпы мақсатқа негізделген қаржылық есеп-қисаптарына керекті мәліметтерді алу үшін сүйенеді. Демек, олар жалпы мақсаттар үшін жасалған қаржы есеп-қисабының негізгі қолданушылары болып табылады.

OB6 Алайда, жалпы мақсаттар үшін жасалған қаржылық есеп-қисап бар және потенциалды инвесторларды, несие берушілерді және кредиторларды барлық қажетті ақпаратпен қамтамасыз ете алмайды. Мұндай мәліметтерді қолданушылар басқа қорлардан келген орынды мәліметтерімен де қолдануы тиіс, мысалы, жалпы экономикалық жағдайлар және болжаулар, саяси оқиғалар мен ахуалдар, және өнеркәсіптік және ұйым перспективалары туралы.

OB7 Жалпы мақсаттар үшін жасалған қаржы есеп-қисабы есепті ұйымның құнын көрсетуге арналған емес, бірақ ол бар және потенциалды инвесторларға, несие берушілер мен кредиторларға ұйымның құнын бағалап болжау үшін мәліметтермен қамтамасыз етеді.

OB8 Негізгі мәлімет қолданушы жеке тұлғалар даулы қажеттіліктері мен тілектері болуы мүмкін. Кеңес қаржылық есептілік стандарттарын дамыту кезінде, негізгі қолданушылардың барынша толық қажеттіліктерін қанағаттандыратын ақпаратты табуға тырысады. Алайда, жалпы ақпараттармен қамтамасыз етуге бейімделу, есепті ұйымның кейбір маңызды ақпараттарды арнайы қолданушыларға арналған топ үшін ақпаратты қосуынан босатпайды.

OB9 Есеп беруші ұйым менеджменті мұндай қаржылық есепті ақпаратқа өз қызығушылығы да болады. Алайда, менеджмент жалпы мақсаттар үшін жасалған қаржылық есеп-қисаптарына сүйенудің қажеті жоқ, өйткені олар ұйымнің ішінен өздеріне керекті ақпаратты ала алады.

OB10 Инвесторлардан, несие берушілерден және кредиторлардан басқа тәртіпке келтіру мен қоғамдық тәрізді басқа ұйымдар жалпы мақсаттар үшін жасалған қаржылық есеп-қисаптарын қажет етуі мүмкін. Алайда, бұл есептілік мәліметтері мұндай топтарға арнайы негізделмеген.

OB11 Бірқатар, қаржылық есеп-қисаптары дәл келбеттеуден қарағанда, бағалау, пайымдау және үлгілер қолдануына негізделген. Концептулады негіз сол бағалау, пайымдау және үлгілерне негізделген ұғымдарды белгілейді. Негіздер ол Кеңес пен қаржылық есеп-қисаптарды дайындаушның бір жолдағы талпыныс мақсаты. Көптеген мақсаттарына байланысты, Концептуалды негіз қаржылық есептіліктің мінсіз көрінісіне қол жеткізген жоқ, кем дегенде аз уақыт ішінде жете алмайды, өйткені оны толық түсіну үшін, оны қабылдау және операциялардың жаңа жолдарын және басқа оқиғаларды саралауын енгізу үшін уақыт қажет. Олай болса да, қаржылық есептілікіктің пайдалылығы дамыса, онда негізге қойылған мақсаттар өте маңызды.