Қаржының мәні, функциялары және рөлі

1-кесте.  Ақпараттық жүйенің  есептер тізімі.

             Ақпараттық жүйенің ресурстарына қойылатын талаптар

     Ақпараттық  ресурс – бұл апараттың әр түрлі  формаларының (деректердің, мәліметтердің, фактілердің, құжаттардың, есеп берулердің және т.с.с.), қоймаларының, жабдықтаушыларының, ақпарат сферасы мамандарының, сонымен қатар, бәсекелестері алдында маңызды басымдылық беретін ақпараттық техникалар жиынтығы.

Математикалық жабдықтауға қойылатын  талаптар

      Математикалық жабдықтау – бұл есептеуіш  техникаларын қолданылатын есептерді  шешу мен ақпараттарды өңдеуге арналған математикалық әдістердің, модельдердің және алгоритмдердің жиынтығы.

      Қазіргі таңда әрбір дербес компьютердің өзінің математикалық жабдықтау  жүйесі бар. Оның құрамына машинаның  ақауларын тексеруге және туындаған  ақауларды іздеу арналған тестер мен бақылау есептерінен; қарапайым функцияларды есептеуге арналған стандартты программалар жинағынан және математикалық есептеудің әр түрлі әдістерін жүзеге асыруға арналған программалардан; пайдаланушы интерфейсін жасауға арналған қызметтік программалар мен программалық- қоршамдар жинағынан тұрады.

Ақпараттық  жабдықтауға қойылатын  талаптар

     Ақпараттық  жабдықтау – бұл ақпараттық жүйенің  мақсаттары мен алға қойылған тапсырмаларын  жүзеге асыруға арналған техникалық құралдар кешенінің дұрыс жұмыс  істеуін қамтамасыз ететін бағдарламалар жиынтығы.

     Ақпараттық  жабдықтауды жобалау оның құрамына кіретін әр түрлі жүйеастыларды  өзара байланыстыруы қажет, және де төмендегідей қасиеттерді қанағаттандыруы  тиіс:

     Біртұтастылық қасиеті элементтердің өзара  байланысын білдіреді, мұнда  егер де бір элементте өзгеріс болса, онда ол басқа элементтердің де өзгерісіне әкеледі.

     Алшақтатылғандық  қасиеті жүйенің ортадан шектетілу  мүмкіндігін және  бір жүйеастына кіретін жүйеастыларының автономиясын қарастырады.

     Адаптивтілік  – бұл жүйенің өзгермелі құбылыстарға бейімделе білу қасиеті.

     Үйлесімділік  жүйенің методикалық, ұйымдастырушылық, техникалық және т.б. аспектілердің  басқа жүйелермен байланысуын қамтамасыз етеді.

     Дұрыс шешім алу үшін ақпараттық жабдықтау  кешенін ұйымдастыру негізіне келіп  түсетін ақпараттың толықтылығы, дәлділігі және туралығы, басқарушы ортаға деректерді жіберудің мерзімділігі қойылуы қажет.

     Ақпаратты енгізудің күрделілігін қысқарту үшін енгізілетін ақпаратты жіктеу және кодтау жүйелерін қолдану арқылы қысу қажет.

      Ақпаратты жабдықтауды ұйымдастырудың қағидалары:

1. барлық функционалды бағыныңқы жүйелер үшін ақпараттық жабдықтаудың әдістемелік бірлігі;
2. ақпаратты жинаудың, тіркеудің және жіберудің бір рет орындалуы;
3. келіп түсетін ақпараттың толықтылығы;
4. енгшізілетін ақпараттың дәлділігі және туралылығы;
5. ауытқу әдісі бойынша ақпаратты енгізу;
6. шығарылатын ақпаратты басқару жүйесіне жіберудің мерзімділігі;
7. ақпаратты сығу;
8. ақпараттық жабдықтаудың қызмет ету шығындарын минимизациялау.

      Ақпаратты жабдықтауды жобалау мен құру жүйелі түрде келесідей талаптарды есепке ала отырып жасалуы қажет:

      Нәтижелер туралы ақпарат келесідей талаптарға сай болуы тиіс:

• аяқталғандылық, анализ жүргізуге қажетті есеп беру ақпаратын алудың толықтылығы;
• алынған ақпараттың туралылығы, құжаттардың дұрыс дайындалуы;
• бекітілген стандарттарға сәйкестігі;
• анықтылық, ақпарат кез келген пайдаланушыға түсінікті болуы қажет;
• қырағылық, анықталмағандық жағдайында шешім қабылдау кезінде активтер мен кірістер асырыла бағаланбауы үшін, ал міндеттемелер мен шығыстар жеткілікті бағаланбай қалмауы үшін абай болушылық деңгейін сақтау;
• қарама-қарсы қоюшылық, ақпарат пайдалы және мазмұнды болуы үшін бір кезеңнен екінші кезеңге қарама-қарсы қойылуы тиіс; пайдаланушылар ондағы барлық өзгерістер жөнінде, сонымен қатар, сол өзгерістер нәтижелері жөнінде ақпараттандырылуы қажет;
• кезектілік, шаруашылық операциялар есебінің әдістері есепті бір кезеңнен екінші кезеңге кезектестірілу арқылы қолданылады.

      Енгізілетін және шығарылатын ақпарат келесідей  түрде анықталуы қажет:

• басу құралдарында алынған құжаттар түрінде;
• өңдеудің басқа циклдерінде пайдалану үшін машина ішіндегі ақпараттық база файлдары түрінде.

Лингвистикалық  жабдықтауға қойылатын  талаптар

     Лингвистикалық  жабдықтау – бұл тіл құралдарынң, ғылыми-техникалық терминдердің және ақпаратты автоматтандырылан өңдеудің тиімділігін арттыру мен адамның ақпараттың техникалық құралдарымен тілдесуін жеңілдетету үшін пайдаланылатын табиғи тілді формальдау ережелернің жиынтығы.

     Бухгалтерлік  есептегі лингвистік жабдықтаудың тіл  құралдары екіге бөлімге бөлінеді. Бірінші бөлімге жататындар: математикалық және табиғи тілдер, алгоритмдік тілдер және алгоритмдер мен блок-сызба тілдері. Екінші бөлімге ақпараттық тілдер, деректер базасының тілдері, ақпаратты іздеу тілдері және т.б. жатады.

     Программалау  тілін таңдаудың мақсаттылығы сервистік программа құралдарының болуымен, осындай программалар пакетінің басқа да қолданбалы программалар пакетімен оңай байланыстырылуы және программаларды құру мен жөндеудің қарапайымдылығымен қамтамасыз етілуі қажет.

     Лингвистикалық жабдықтауға қойылған талаптарды есепке ала отырып, деректер базасының құрылымын сипаттауды жүйенің көмегімен іске асырған жөн. Бұл жүйе деректер орналасуын, ұйымдастырылуын және көрсетілуін қамтамасыз ететін анықтамалардың пайдаланылуы қажет.

Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар

     Программалық  жабдықтау – ақпараттық жүйенің  функцияларын іске асыратын және техникалық құралдар кешенінің қызмет етуін  қамтамасыз ететін программалар жиынтығы.

     Программалық  жабдықтауға қойылатын талаптар пайдаланушылардың нақты программалық өнімге деген өзінің қажеттіліктерін жасауына мүмкіндік береді. Осындай көзқарас бойынша, пайдаланушымен бақыланатын жоба неғұрлым тартымды болып келеді.

     Есептер кешеніне жасалынып жатқан программалық жабдықтау бөлімше функцияларын іске асыруға жеткілікті болуы және тікелей автоматтандырылған жұмысшы орындарында есепті шешуге мүмкіндік беретін  ақпаратты өңдеуді ұйымдастырудың барлық қажетті құралдының болуы қажет./19.105б/

     Программалық  жабдықтауды құру кезінде модульділік, өзіндік және пайдалану икемділігі  қағидалары қарастырылуы тиіс.

    Пайдалану икемділігін арттыру мақсатында келесідей мүмкіндіктерді қарастыру  қажет:

• жұмыстың диалогтік режимі (меню);
• модульді автоматты түрде шақыру;
• үзілістен кейін жұмысты жалғастыру;
• ақпараттық массивтер жағдайы туралы анықтамалар беру.

     Жүйелік жабдықтаудың құрамына кіретін операциялық  жүйе пайдалануда қарапайым болуы, деректер базасын басқаруды қамтамасыз етуі, стандартты программаларды жүктеуі  мен орындауы, пайдаланушыға нұсқаулар  беруі керек.

      Программалық жабдықтау қамтамасыз етуі қажет:

• пайдаланушыларды регламенттік және сұранысты-жауап беру режимдерінде қызмет көрсету;
• функционалдық есептерді шешу;
• өзара байланысқан есептерді шешудің кезектілігін басқару;
• ақпараттың сақталуын және оның жаңылысудан кейін қалпына келтірілуін;
• деректермен жұмыс істеу мен жеткізілудің қарапайымдылығын және сенімділігін;
• пайдаланушыдан келіп түсетін ақпаратты бақылауды;
• ақпаратты қорғауды, ЭЕМ-ге тек автоматтандырылған жұмысшыларға ғана қатынауға рұқсат беруді;
• қажет болған жағдайда кешеннің жекелеген есептерін шешуге мүмкіндік беруді.

Техникалық  жабдықтауға қойылатын  талаптар

     Есептер кешенінің техникалық жабдықтауы деректерді өңдеудің технологиялық процестерін  іске асыруға жеткілікті болуы қажет.

     Жүйенің қызмет етуінде қолданылатын техникалық құралдар кешеніне мыналар кіреді:

• басқару құралы;
• ақпаратты енгізуге мүмкіндік беретін клавиатура;
• текстік және графиктік ақпаратты кескіндеуге арналған монитор;
• басып шығару құралы;
• жұмсақ дискеталар дисководы.

     Компьютер типін таңдау ақпаратты сақтау және жаңылысу болған жағдайда орнына келтіру, жүйелік блокқа регламентпен бекітілмеген қатынауды талап етуімен және көптеген сыналған программалық жабдықтардың болуымен тығыз баланысты.

     Ақпараттық  жүйенің қызмет етуі үшін ETHERNET типтес, секундына 100 Мбит өткізу қабілеті бар, локальді есептеуіш желісі пайдаланылады.

Ұйымдастырушылық  жабдықтауға қойылатын  талаптар

     Ұйымдастырушылық  жабдықтау ақпараттық жүйені құру мен  оның жұмыс істеуіне арналған шаралардың, әдістер мен жабдықтардың жиынтығы. Ұйымдастырушылық жабдықтау ақпараттық жүйені құру мен оны қолдануға қатысты ең көлемді мәселелерді қарастырады, және де элементтерінің құрамын, олардың өзара байланысын, әрекетін, ұйымдастырушылық құрылымын, сондай-ақ, жүйе қызметін реттейтін құқықтық актілерді қамтиды.

     Бухгалтерлік  есептегі ақпараттық жүйені жобалау  – бұл ақпараттық процестерді  зерттеуді, жобалық шешімдер мен  жобалық құжаттар құруды, жүйе элементтерінің қызметіне енгізулерді кезектестіруді анықтауды қамтитын өте қиын және күрделі процесс.

     Шешілетін есептер кешенін ұйымдастырушылық жабдықтау шешім қабылдаудау  процессі кезінде пайдаланушылардың  техникалық жабдықтармен және өзара  толық әрекеттестігін қамтамасыз етуі қажет. Есептер кешенінің нәтижелі қызмет етуі үшін келесідей шешімдердің  жүзеге асуын қарастыру қажет:

• персоналды оқытуды (үйретуді) ұйымдастыру;
• технологиялық сипаттаманың талаптарын орындау;
• жобада көрсетілген барлық программалық жабдықтауды ұйымдастыруды шеклеулерді орындау;
• тек автоматтандырылған жұмысшыларға ғана қатынауды қамтамасыз ету.

               “Іссапарлар шығыстары  есебінің” ақпараттық  жүйесінің концептуалды  схемасы

     Ақпараттық  жүйенің концептуалды схемасы ақпараттық жүйені құру мен оның қызмет етуіндегі  негізгі әдістемелік қатынастарды көрсетеді. Концептуалды схема ақпараттық жүйенің құрылымы мен оған кіретін бағыныңқы жүйелердің өзара байланысын графиктік түрде кескіндейді.

     Автоматтандырылған  ақпараттық жүйелердің жобалық құжаттарын дайындауда жүйенің әртүрлі элементтерінің графиктік интерпретациясы маңызды  орын алады, мысалы, ақпараттық модельдерде, блок-схемалық алгоритмдерде, деректерді өңдеудің технологиялық процестерінде, құжат айналысында, ақпараттық ағындарда және т.б. Біртұтас ақпараттық жүйенің концептуалды схемасы жалпы жүйені құрудағы әдістемелік аспектілерді кескіндейді және негізгі құрал-жабдықтарды, сонымен қатар, оған кіретін бағыныңқы жүйелердің пәндік облысын анықтайды. Сонымен бірге, функционалды бағыныңқы жүйе рөлін локальді есептеуіш желілері (ЛЕЖ) және локальді немесе желілі автоматтандырылған жұмыс орындары атқаруы мүмкін.