Кеден ісі аясындағы лауазымдық қылмыстардың көкейкесті мәселелері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ  ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗТҰТЫНУОДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ  ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

 

                                                                    Қорғауға жіберілді:           

                                                                         кеден ісі кафедрасының                

                                                                             меңгерушісі з.ғ.к., доцент

                                                                             ______ А.Б. Сопыханова

                                                                           «___»________ 20__ж.

 

Магистрлік диссертация

 

Кеден ісі аясындағы  лауазымдық қылмыстардың көкейкесті мәселелері.

 

мамандығы: 6М030400 – Кеден  ісі 

 

 

 

Магистрант                               ____________     С.А. Мейрамов

 

Ғылыми жетекші,

заң ғылымдарының кандидаты,     __________      А.С. Қосжанов

доцент                    

 

 

 

 

 

 

ҚАРАҒАНДЫ – 2012 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗТҰТЫНУОДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ  ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

 

ӘОЖ  – 343,37                

 

Қолжазба құқығында

 

 

Мейрамов С.А.

 

Кеден ісі аясындағы  лауазымдық қылмыстардың көкейкесті мәселелері.

 

6М030400– Кеден ісі мамандығы  бойынша

заң магистрі

академиялық дәрежені алу  үшін магистрлік диссертация

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қарағанды – 2012

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Осы магистерлік диссертацияда  келесі стандарттарға сілтемелер пайдаланылған:

• Қазақстан – 2030: Барлық қазақстандықтардың өсіп өркендеуі, қауіпсідігі және әл-ауқатының артуы. Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы.
• Мемлекет басшысының «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты 2008 ж. 6 ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауы.
• Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексi. 2003 ж. 25 қыркүйектегі №484 Кодексі. //Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы. 2003 ж. - № 15-16, 211 – құжат
• Қазақстан Республикасының «Біріккен Ұлттар Ұйымының сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясын ратификациялау туралы» 2008ж. 4 мамырдағы №31 – Заңы. //Егемен Қазақстан. – 2008ж.- 6 мамырдағы .- №130-131.
• Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасы Президентінің жанынан Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мәселелері жөніндегі комиссия құру туралы» 2002 ж. 2 сәуірдегі - № 839 Жарлығы. //Қазақстан Республикасының ПҮАЖ - ы, 2002 ж. - №10, 92 – құжат
• Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшiлерiнiң ар-намыс кодексі туралы» 2005 ж. 3 мамырдағы - №1567 Жарлығы// Егемен Қазақстан. - 2005 ж. 5 мамырдағы - № 94.
• Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Норма шығармашылығы қызметін жетілдіру жөніндегі шаралар туралы» 2002 ж. 30 мамырдағы №598 Қаулысы.//Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2007ж. - №16, 172 – құжат. Өзгертулер енгізілумен 2007 ж. 20 наурыздағы - №217 Қаулысымен.
• Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының «Соттардың сыбайлас жемқорлыққа байланысты қылмыстар жөніндегі қылмыстық істерді қарау практикасы туралы» 2001ж. 13 желтоқсандағы - №18 Нормативтік қаулысы //Егемен Қазақстан. – 2001ж. 4 қаңтардағы - №2-3.
• 2007 жылғы 17 қыркүйектегі қолданыстағы заңды дамыту сұрақтары бойынша Ведомствоаралық комиссиямен мақұлданған, нормативтік құқықтық актілердің (жобалардың) сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптамасын өткізу бойынша Әдістемелік ұсыныс.

 

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ........................................................................................................................5

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  КЕДЕН КОМИТЕТІ

1.1 Кеден Комитетінің жүйесі, мемлкеттік қызметтегі алатын  орны...................10

1.2 Кеден қызметіндегі  құқықтық қатынастар, қызмет жасау  аясы......................11

1.3 Қазақстан Республикасы  Кеден Комитетінің қазіргі таңдағы  көкейкесті мәселелері...................................................................................................................17

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ  КЕДЕН ІСІ САЛАСЫНДАҒЫ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ  ҚЫЗМЕТ БАБЫНДА ЖАСАЛҒАН ҚЫЛМЫСТАРҒА  ЖАУАПТЫЛЫҒЫ

2.1 Қазақстан Республикасы кеден ісі саласында жасалатын қылмыстар..................................................................................................................21

2.2 Қазақстан Республикасы  кеден ісі саласында жасалған  лауазымдық қылмыстарға жауаптылық  белгілеу түрлері.........................................................................................................................37

2.3 Қылмыстық іс – әрекеттерді  анықтау жолдары................................................55

3  ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  КЕДЕН ІСІН РЕТТЕЙТІН, ҚЫЛМЫСТАРҒА  ЖАУАПТЫЛЫҚТЫ БЕЛГІЛЕЙТІН  НОРМАТИВТІК  – ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР....................................................................................................................58

ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................................................................75

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.........................................................78   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

1991 жылдың аяқ шегінде  соңғы тарихтағы өмір сүрген  әлемдегі ең ірі империялардың  бірі – Кеңестер Одағы қирап,  оның орнына он бес тәуелсіз  мемлекет өмірге келді. Сан  ғасырлар бойы ата – бабалар  аңсап, көзі жетпей кеткен, қазақ  халқының ең түпкілікті арман  – мұраты орындалып, өзінің  тәуелсіз, егеменді, зайырлы болашағынан  үміт күттіретін жас мемлекетін  құруға қолы жетті.   

"Біз ортақ тарихи  тағдыр біріктірген Қазақ халқы,  байырғы қазақ жерінде мемлекет  құра отырып, өзімізді еркіндік, теңдік және татулық мұраттарына  берілген бейбітшіл азаматтық  қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзілік  қоғамдастыққа лайықты орынды  алуды тілей отырып, қазіргі және  болашак ұрпақтаралдындағы жоғары  жауапкершілігімізді сезіне отырып, өзіміздің егемендік құқығымызды  негізге ала отырып осы Конституцияны  қабылдаймыз" деп Елбасымыз  бастаған шырайлы қазақ халқы  алға қарай шірене қадам бастық.

Еуразия құрлығының дәл кіндігінде жаңадан пайда болған, жер көлемі жағынан ең ірі мемлекеттер сапына енетін Қазақстан мемлекеті тек  қана жаңа мемлекет құру, оны заңдық тұрғыдан негіздеу, халықаралық құқық  кеңістігіне тәуелсіз, жеке субъект  ретінде ену, құқықтық мәртебесін белгілеу жұмыстарынғана емес, содай-ақ ескі жоспарлы экономиканы қиратып, жаңа нарық  экономикасын орнату, ескі тоталитарлық қондырғыны жойып, әлемнің дамыған  елдеріндегі сияқты өркениетті демократиялық  саяси басқару жүйесін қалыптастыру сияқты өте күрделі, әрі аса ауыр іс-әрекеттерді қатарластыра жүргізе  бастады. "Біз жаңа мемлекетті, жаңа нарықтық экономика мен жаңа демократияны көптеген өзге де жас тәуелсіз мемелекеттер осы тәрізді жолды басынан  кешіп те үлгермеген уақытта құру үстіндеміз" деп жазылған ел Президентінің  Қазақстан халқына Жолдауында.

Сонымен халықаралықаралық  аренадағы жеке субъект ретінде  танылған заңды егеменді Қазақстан  қызметінің негізгі қағидаларына жауап  беретін жаңа мазмұнмен құқықтық толықтыру қажет болды. Пайда  бола бастаған қазіргі құқық түсінушілік  құқық табиғатының, оның мазмұнының, құрылымының және мемлекеттік және қоғамдық өмірдің басқа да құбылыстарымен байланысының мәселелеріне жауап беруге көмектеседі. Барлық  заңдық ұғымдардың дәл анықтамасын беру толықтай қоғамның құқықтық ұйымдарының “құқықтық  жүйесі” ретінде, соның ішінде мемлекетте іске асатын және қызмет ететін барлық  заңдық құралдарға, институттар мен  мекемелерге әсер етеді.

Еуропа елдерінің нормативті - құқықтық заңдық жүйелерінің объективті құқықтық заңдылықтарын қарастыра  келе, құқық құрылымында әр түрлі  деңгейдегі, соның ішінде көп тұрғылы  заңдық реттеуді қамтамасыз ететін екіншілік, кешендік бөлімдерінің қалыптасуын  бөліп көрсетеді. Құқық әлеуметтік құбылыс және өзінің жүйесі (құрылым, құрылыс) бар. Құқық жүйесінің бір  элементі ретінде негізгі (іргелі) және кешенді болып бөлінетін құқық  саласы болып табылады.

  Дәстүрлі (іргелі) немесе негізгі сала ретінде Конституциялық, әкімшілік, азаматтық, қылмыстық, процессуальдық және басқа да салалардың Қазақстандық құқық жүйесінде орын алуы күмән тудырмайды. Дегенмен, объективті шындық қандай да бір қоғамдық қатынастарды реттейтін жаңа салалардың пайда болуының ғылыми негізделуін талап етеді. Егеменді Қазақстанның түзілуінен ішкі және кеден саясаты олардың құрамдас бөлігі болды. Оны іске асыру үшін мемлекеттің басқарушылық қызметі, арнайы өкілетті органдар, заңдық негіз керек болды.

    Кеден саласы Қазақстан үшін мемлекеттік егемендікті және тәуелсіздікті, оның экономикалық қауіпсіздігін, сонымен қатар егеменді мемлекеттің қызметіндегі қайтадан пайда болған ішкі саясат, экономика, қорғаныс және т. б. салаларын қамтамасыз етудің құралы ретінде болды

    Құқық өзіндік жүйесі, құрылымы бар әлеуметтік құбылыс. Оның бір элементі – құқық салаларына бөлінуі. Олар өз ішінен негізгі және кешендік болып бөлінеді. Қазақстандық құқық салаларының ішінде Конституциялық, әкімшілік, азаматтық, қылмыстық басқа да құқық салаларының орны ешқандай күдік туғызбайды. Жаңа құқық салаларының пайда болуы қоғам қажеттілігінен туындайды. Қазақстанның егемендік алуы ішкі және сыртқы саясатына жаңа мазмұн берді. Оның бірі – арнайы өкілді органдары бар белгілі бір заңдылық негізі бар кеден саясаты.

Қазақстанның егемендігін, тәуелсіздігін, экономикалық қауіпсіздігін  қамтамасыз етудің құралы ретінде кеден  саласы пайда болды.

Алғашқы пайда болған кеден  заңдылығының кедендік реттеуде мүлт кеткен жерлері де болды. Кеден саласына қатысты негізгі заңның қабылдануына дейін кедендік реттеудің өзін оны  ғылыми зерттеу жағдайында осы саланың  бір институты ретінде қарастыруға  болады. Сондай – ақ әкімшілік пәні менен әдістері кеден саласының  кейбір мәселелерін қамтыған. [1]

    Жеке мемлекеттің құрылу кезінде кеден саласына қатысты бірнеше нормативтік құқықтық актілер қабылданды. Негізінен кедендік тарифтік реттеуді қамтитын 1991 ж. 24 желтоқсандағы “Кеден тарифтері мен баждары туралы” ҚР-ң Заңы, Үкіметтік шешімдерімен, әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодекстің нормаларымен сәйкес келетін 1991 ж. 12  желтоқсандағы “ҚР-ң кеден комитетін құру туралы” Президент жарлығын айтуға болады. Келесі кеден саласындағы маңызды қадам - “ҚР кеден ісі туралы” 1995 ж. 20 шілдедегі Заң күші бар Президент Жарлығы (бұдан кейін – “Кеден ісі туралы” Жарлық) – 1999 ж. 16 шілдедегі ҚР-ң “ҚР-ғы кеден ісі туралы” Заңы (бұдан кейін – “Кеден ісі туралы” Заң).

Кедендік реттеу, кеден  құқық институттарының жиынтығы, “кедендік әкімшілік ету” ұғымын білдіреді.

Осылайша Қазақстандық кеден  заңдылығы құрылымы бойынша әр түрлілік сипатқа ие болып, халықаралық кеден  құқығы нормаларына, конституциялық, әкімшілік  қылмыс, қаржы, салық, қылмыс – процессуальдық құқық салаларына сүйенеді.

Кеден құқығының кешендік болуы Қазақстанның құқық саласын  жаңа материалмен толықтыратын, ерекшелігі бар дербес сала ретінде қарастыруға  мүмкіндік береді.

Қазақстан құқығының жаңа, кешенді салаларының пайда болуын қоғамдық және мемлекеттік өмірдің  әр түрлі жүйелерінің қажетті  деңгейде дамуымен байланыстыруға болады.

Ю.К.Толстой негізгі және кешенді құқық салалары арасындағы төмендегі айырмашылықтарды ажыратады:

1.Әр құқық саласы пәннің  біртұтастығына ие, Кешендік салада  пән біртұтас емес, сондықтан  ол әр түрлі болып келеді.

2.Негізгі құқық саласының  құрамына басқа құқық саласының  нормалары кірмейді. Керісінше, кешенді  құқық салаларының нормалары  негізгі құқық салаларынан алынатын  нормалардан тұрады.

3.Құқықтық реттеудің өзіндік  жеке әдістемесі болмай жеке  негізгі құқықтық сала бола  алмайды. Ал кешендік құқық  салалары құқықтың басқа салаларының  әдістемелерін пайдаланады. 

4. Негізгі құқық салаларының  бүгінгі күнгі қалыптасқан құқық  жүйесінде белгілі бір объективті  орны бар болса, кешендік құқық  салалары құқық нормаларын жүйелендірудің  нәтижесі болып табылады, құқық  жүйесінде ешқандай орын алмайды. 

Құқықтық реттеудің пәні мен әдістемесінің болу шарты  тек кешендік құқық саласы ғана емес, негізгі құқық салаларының басты  аргументі болып табылады.

Қазақстанда кеден саласының  жаңадан еңгізілуіне орай және сол  кезеңнің заңдарына сәйкес, кеден  органдарының қызметінің жүзеге асуына байланысты кедендік құқық өзінің қалыптасқан  уақытынан бастап, өз алдына, дербес тіршілік етуге ұмтылды. Біз көрсетіп отырған кеден құқығының құқықтық реттеу пәні құқықтық қатынастарды реттеу үшін қабылданған, ол заңда бекітілген, кешенді сипаттағы нормаға ие. Кеден құқығы өзінің пайда болу кезінен  бастап сол кезеңнің заңдарына, Қазақстан  үшін кеден саласындағы жаңалықтарға сәйкес кеден органдарының атқаратын  қызметтерінің күшіне орай дербестікке  ұмтылды. Кедендік реттеуді кодификацияланған  заң қабылданғанға дейін әкімшілік  құқықтың пәні арқылы қарастырсақ, онда ол әуел бастан – ақ қазіргі кездегі  кеден ісі тәрізді мемлекеттік  монополиялық қызмет аймағы болған деп  айтуға болады. Дегенмен әкімшілік  жауапкершілік қызметтің қазынагерлік сипатқа тән кейбір мәселелері жеке топқа (кеден ережелерін бұзу, кеден  ережелерін бұзу жөніндегі істерді  жүргізу) бөлінді және соңында кодификацияланған  актіге, атап айтқанда, “Кеден ісі туралы”  Жарлыққа енгізілді. Кеден саласындағы  қылмыс, тергеу органдарының қызметі, жедел іздестіру қызметін жүргізу  құқығы, процессуальдық әрекеттеуді  анықтау қылмыстық құқық пен  қылмыстық-процессуальдық құқықтың құқықтық реттеу пәніне кіреді және кеден органдарының құқық қорғау қызметіне жатады. [2]

Кеден баждарының бағамдарын, алымдардың, төлемдердің көлемін  белгілеу, кеден төлемдері мен  салықтарын есептеу мен төлету (өндіріп  алу) ережелерінің қаржылық – салықтық құқықтық пәндеріне ара-қатынасы бар  және кеден органдарының қазынагерлік сипаттағы қызметіне жатады.