Есеп бөлімі

     Ересек  құстарға дәнді азық тұтас күйінде беріледі, ал жүгері дәнін ірілеу етіп жарма жасап береді. Он күндік балапанға берілетін дән бөлігінің өлшемі 2-2,5 мм-ден аспауы тиіс. Сонымен бірге арпа мен тарының қауызы електен өткізіледі.

     Зауыттарда құрама жем белгіленген технология бойынша дайындалады. Егер құрама жем шаруашылықтың өзінде дайындалатын болса, онда дәнді азықтар ересек тауықтар мен күрке тауықтар үшін ұнтақталады. Он күндік балапанға, сондай-ақ ет бағытындағы балапандарға сойғанға дейін ұнтақталған арпа мен тары қауызынан тазартылып беріледі. Ұлу, бор мен әк ұны қоспаға ұнтақталған түрінде енгізіледі, ұнтақтың ірілігі құстың жасына сәйкес келуі тиіс, тұз ұсақтаған түрде беріледі. Қоспаға белок пен витаминдер үстеп, қосылып мұқият араластырылады.

     Құрама  жеммен азықтандырылған кезде, жұмыртқалардың инкубациялық сапалары мен балапанның өсуін жақсартуға қажетті В₂ витаминімен бір тәуліктей жылы сумен дымқылдандырады, содан соң дәнді жәшіктерге немесе  сөрелерге салып, 1-2 тәулік 20-24⁰ С температурадабөрткізеді. Ақ өркен өсіп шығысымен-ақ, дәнді құсқа береді. Үш айлық мерзімінен асқан балапандарға ферменттелген дымқыл дән беріліп, дәнді қоспаның 10-12 пайызы ауыстырылады. Дән 20-24⁰ С температурада күбілерде немесе бөшкелерде жылы сумен дымқылдандырылады. Мұндай дәнді құс сүйсіне жейді.

     Ет  алдын ала пісіріледі, содан соң  ол туралады. Ет пен сорпа дымқыл қоспа түріндегі ұнмен араластырылып  беріледі. Балапанды ашытылған сүтпен азықтандыру ұсынылады. Таза сүт азық салғыштарда тез қышқыл тартып, ас қорытуын бүлдіруі мүмкін. Айранды әдетте дені сау сиырлардан сауылған сүттен дайындайды. Сүт құйылатын бидондар мен бактар ыстық сумен жуылады, ал қажет болсадезинфекцияланады. Айранның дайын болуы ұю жағдай бойынша анықталады. Ұйыған айран қоп-қою болып, іркілдеп тұрады. Ацидофилді қатықпен азықтандырған кезде жақсы нәтижелер алынады.

     Құрғақ  ашытқылар құрама жемге бірден араластырылады, алл наубайлық престелген ашытқылар  ұнмен араластырылғанға дейін жылы сумен немесе сүтпен алдын ала  ерітіледі. Дән ұнының қоспасының әр килограмына 1,5 л су және суда ерітілген, жақсы араластырылған 4-5 г наубайлық ашытқылар үстеп қосылады. Ашытылған масса 6-9 сағат тұрады, 20⁰ С бөлме температурасында ол ауық-ауық араластырылады. Жаңа ашытқыларды пайдаланған жақсы.Ашытылып отырған азықта шірікті бактерияларды болдырмау үшін ашытқыны қатарынан 5-6 рет пайдалануға рұқсат етілмейді. Қоспаға минералды азықтар ашығаннан кейін қосылады.

     Тұздалған сәбізде витаминдер жақсы сақталады. Жуылған сәбіз күбіге немесе бөшкеге салынады да, оған тұзды су құйылады. Судың әрбір 100 литрінде 3-4 кг тұз салынады. Кермек судың сорылуына қарай сәбіз әрдайым су ішінде тұруы үшін оған су құйылады. Қысқа қарай күбі немесе бөшке жылы затпен оралады. Сәбізді турап тұздауға да солады, бірақ міндетті түрде жаңа алынған тазасын тұздайды. Тұздалған сәбізбен қоректендірілген кезде рационға тұз енгізбейді.

     Қылқан  сүрлем турағышта немесе ұнтағышта  ұнтақталады. Ұнтақталған қылқан қалыңдығы 20 см таза қар шиырланып тапталған тегіс алаңға жайып салынады. Қылқан қабаты қар қабатымен араластырылады. Содан соң барлық массаны қалыңдығы 50 см етіп қармен жабады да, үстін сабанмен жауып тастайды. Осылай дайындалған қылқанмен құсты мамыр айына дейін азықтандырады.

     Жасыл азықтар әдетте туралады, балапандар үшін қиынды ұсақтау болуы тиіс. Тамыр және түйнек жемістілерді азықтандырар алдында ұсақтап турайды немесе ұнтақтайды. Құс балапаны үшін бұл азықтар ет турағыштан немесе ұнтақтағыштан өткізіледі, сөйтіп барып ұн қоспасымен араластырылып азықтандырылады. Картп жуылады, пісіріледі немесе буландырылады. Картоп жуылады, пісіріледі немесе буландырылады, содан соң оны турайды, сөйтіп барып әлбетте ұн қоспасымен араластырылып, бірге азықтандырылады. Кептірілген картоп туралып, құрғақ ұн қоспасымен араластырылады.[4] 
 
 
 
 
 

     3 Есеп бөлімі 

     Қортынды  

     Құстарды  құрғақ құрама жеммен азықтандыру азықтарды дайындауды толығымен механикаландырылып, автоматты азықтандырғыштарды қолдануға мүмкіндік береді, мұның өзі еңбек шығынын едәуір қысқартады. Азықтандырудың мұндай тәсілі кезінде құсты жоғары сапалы концентратты азықтармен, микроэлементтермен, витаминді препараттармен және басқадай құрғақ қосымшалармен толық қамтамасыз ету қажет. Құрама жем күніне бір рет немесе 2-4 күнде бір рет таратылады.

     Құрғақ  ұнтақталған және түйіршіктелген құрама жеммен азықтандыру қоректік заттарды, микроэлементтер мен витаминдерді, жақсы пайдалануға, сондай-ақ азықтандыру кезінде азық ысырабын айтуға игі ықпал етеді.

     Құрғақ  құрама жеммен және дәнмен азықтандыру шаруашыықта өндірілетін дәнді пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен бірге протеин, минералды заттар мен витаминдер мөлшері молайтылған құрама жем қолданылады. Өйткені рационның дәнді бөлігінде олар жетіспейді.

     Құрама  жеммен азықтандыру: құрғақ құрама же автоазықтандырғыштарда ұдайы тұрады, дәнді таңертең және түнде береді, сонымен бірге үгінді дымқыл қоспалар (пісірілген картоппен, сақталған тамыр түйнектермен, көкшөппен, қаймағы айырылмаған сүтпен және басқадай азықтармен араластырылған құрама жем) қолданылады. Дымқыл қоспалармен күніне 1-3 рет құс оларды әр берген сайын жарты – бір сағатта жей алатындай мөлшерде азықтандырылады.

     Құс ағзасындағы минерал алмасуын сүйектегі күл, кальций, фосфор мөлшеріне қарап бағалайды. Үйрек, тауық, күркетауықтардың ортан жілігінде 54-62% күл, 20-25%  кальций, 8-12% фосфор болады. Бұлардың мөлшерлері 15-20% азайып кетсе, ол құстың минералдық азықпен Д₃ витаминін жеткіліксіз қабылдайтындығын көрсетеді.

     Құсқа жануарлар қалдықтарынан дайындалған  мал азығының жетіспеуіне орай, өсімдіктен дайындалған, құрамында целлюлоза мен көмірсутегі көп жемді көбірек береді. құс жейтін жүгері, арпа, сұлы, бидай, кебекте бета глюкан бар. Оларды құс тиімді пайдланбайды.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Қолданған әдебиеттер тізімі 

1. А.Б. Таңатаров, Ш.Ә. Әлпейісов, С.Т. Дабжанова, «Құс шаруашылығы» – Алматы , 2005 - 312 б.
2. Ж. Мырзабеков , П. Ибрагимов – «Ветеринариялық гигиена». Оқулық. – А: «Білім» баспасы, 2005 - 432 б.
3. «Қолда мал өсіру», А: «Қайнар», 1995 - 612б.
4. Төреханов А.Ә.,Жазылбеков Н.Ә., Кинеев М.А. «Қазақстанда мал мен құс азықтандыру және азық дайындау технологиясы» Аныөтамалық – «Бастау» баспасы, 2006 – 324 б.