Дини туризм

Келесі  Араньяки мәтіндері де Құдайға құлшылық, медитация туралы айтады. Ал Упанишадтарда  индуизм философиясының мистикалық тұжырымдамасы берілген. Упанишад – қатар отыру деген ұғымды білдіреді. Гуру (рухани ұстаз) қасына отырған таңдаулы  шәкіртіне қасиетті ілім туралы кеңес берген. Дәстүр бойынша Упанишадтар 108 мәтіннен тұрады. Оларда индуизм философиясының мәнін ашатын категориялар берілген:

* Жеке  жан (Атман) және Әлемдік жан  (Брахман)

* Брахман  мәңгі өмір сүреді, бірақ формасы болмайды.

* Әлем  бұл – елес (иллюзия, майя).

* Жан  тізбектелген өмір циклынан (сансарадан) өтіп отырады, оның келесі тіршілігі  өзінің іс-әрекетіне (кармасына)  байланысты.

* Жанның  азаптан босатылу қасиеті бар  (мокша).

* Жаратылған  әлемдегі барлық заттар бірлікте болады.

Үнділіктердің белгілі эпостық жырлары “Махабхарата” мен “Рамаяна” да қасиетті мәтіндер (смрити) құрамына кіреді. “Махабхаратаның” алтыншы кітабының бір бөлігі болып есептелетін “Бхагават-Гита” да индуистер үшін өте құнды кітап.

“Бхагават-Гита”  мәтіндерінде Жоғарғы Құдай туралы ұғым ерекше орын алады. Сонымен қоса, мұнда адам өмірінің мәні туралы философиялық тұжырым жасалады. Адамдағы ең маңызды  нәрсе тәнде емес, сезімде емес, оның рухында. Әлемде Жоғарғы Рух  Атманнан басқа еш нәрсе жоқ. Атман әр адамда бар, сондықтан өлуге де, біреуді өлтіруге де болмайды. Адамның тәні өледі, ал оның негізі – мәңгілік рух қалады. Осы шындықты адам түсініп, өлімнен қорықпай, өзінің адамдық міндетін орындауы керек. Яғни, адам ең бірінші өзін-өзі түсінуі керек.

Алдына  рухани мақсат қойған қауымдастықты  Үнді жерінде арийлықтар қоғамы деп  атаған. Олардың әлеуметтік құрылымы варнашрама-дхарма деп аталады. Бұл қауымдастық төрт таптан, төрт рухани даму сатысынан тұрады. Олар: брахмандар (ой-өрістері жоғары тап), кшатрилер (әкімшілік), ваишилер (саудагер-фермер) және шудралар (жұмыскерлер).

Қазіргі Үндістанда варнашрама-дхарма қасиетті кітаптарда жазылғандай, таза варнамшрам қоғамы жоқ деп сенімді тұжырым  жасауға болады. Мұны индуистердің өздері де мойындайды. Себебі, қазіргі  заман Ведаларда жазылған Кали-юга  ғасыры, бүкіл әлемнің тоқырау  заманы деп түсіндіріледі. Осы замандағы Құдайға жетудің бірден-бір жолы оған қажетінше құлшылық ету. Индуистердің осы жолдағы діни рәсімдері үш категорияға бөлінеді: нитья, наймиттика, камьия.

Нитья – бұл күн сайын жасалатын  рәсім. Әр үндіс таңертең Күнге арнап сумен құрбандық шалады немесе отбасы құдайларының алдында пуджи (құдайларға құрмет көрсету) өткізеді.

Наймиттиканы  адам өмірінің ерекше кезеңдерінде жасайды. Бұл отбасына кіріс болғанда, балаға есім бергенде, некелескенде өткізілетін  рәсім.

Діни  рәсімдердің үшіншісі – камьия – діни саяхат. Бұл діни парызды орындау қажет деп есептесе де, әркімнің таңдауына ерік беріледі. Индуистер үшін діни саяхат табиғи өмір салтына айналған десе де болады. Діни мейрам кездерінде, әсіресе ана құдайға арналған қысқа діни саяхатты индустар жаяу жасайды. Қасиетті қалалар мен әулиелер орналасқан алыс жерлерге ұзақ саяхатқа шығады. Индуизмде Ганг, Ямуна, Синдху (Инд), Сарасвати (жер астында орналасқан), Нармада, Гадавари және Кавери өзендері қасиетті деп есептеледі, сондықтан осы өзендерге шомылу адамның күнәсінен арылып, рухани тазаруына әкеледі. Кейбір қасиетті жерлер Гималай тауларында орналасқан.

Индуизмде отбасында жасалатын діни ғұрыптар – самскаралар ерекше орын алады. Индуистердің көпшілігі мойындайтын  он алты самскара мыналар:  балалар дүниеге келгенге дейін: ұрықтану, құдайдан ұл сұрап жалбарыну, шашты тарау;  бала жасындағы рәсімдер: баланың дүниеге келуіне байланысты жасалатын ғұрып, балаға ат қою, баланың алғаш үйден шығуы, баланың ең алғашқы жеген қатты тағамы, ер баланың алғаш шашын алуы, оң құлағының жоғарғы жағын тесу, шәкірттік мирас қабылдау, қасиетті жазбаларды оқуды бастау, Ведалық білімді меңгерудің аяқталуы; ересектерге арналған рәсімдер: некелесу, отбасы қызметін атқару кезеңі, қызметтен кету кезеңі, 60 жасқа толғанда жасалатын рәсім, кремация (денені отқа беру).

Индуизм әлемдік діндер қатарында болмаса  да бұл діннің ілімі дүние жүзінде  өте кең тараған. Үндістанның  өзінде Ария Самадж ұйымы үнділіктерді индуизмге бағыттау үшін жұмыс жасайды.

Батыс және Америка елдерінде халықаралық Кришна санасы қоғамы индуизмнің бір тармағы ретінде Харе-Кришна қозғалысын дамытуда. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    ІІ  Діни туризм географиясы  

    2.1 - Діни туризм георгафиясының негізгі ерекшеліктері

    2.2  Діни тақырыптағы және дінтану мақсатындағы ғылыми-танымдық туризм географиясы

    2.3 Христян, Мұсылман, Буддо діндерінің зиарат ету орталықтары 

2.1Діни туризм георгафиясының негізгі ерекшеліктері   

    Зиаратт ету тарихы. Туристік ағынға белгілі дәрежеде діни мотивация әсеретеді. Зиараттық (діни) туризмнің тарихы антика кезеінен бастауалады. ғасырлар қойнауына кетеді.  Ежелгі гректер мен римдіктер храмдар мен шіркеулерге барған. Эллаланың ең ескі зиараттық орталығы  Дельфада болып оның жалпы гректік маңызы болған. Оған көріпкел Пифидің божамын есту үшін көптеген жихангездер келген. 

    Орта  ғасырларда Вдіни қажеттілікке байланысты басталған миграция әлі күнгедейін жалғасып, жаңа сипатқа иеболды. 

    XV, әсіресе XVI ғасырда зиараттық  қозғалыстың ауқымы біршама өсті. Діни сенім-нанымнан алыс болған  сол кезеңде көптеген адамдар үшін Қасиетті жерге зиаратетуге бару тек өз мүдделерін жүзегеасыруға бүркеніш болды.  Зиаратетуге барған пилигриндердің ішінде рыцарлар    Ирусалимдегі Иса пайғампардың зиратына қолдаутабу үшін мінәжат етуге барса, корольдердің саяси және әскери агенттері діни білімдерін жетілдіру, жеке тұлғаның шығармашылығын  оқып үйрену үшін барған. Мысалы,  Франция корольі                       II Францисконың нұсқауы бойынша  Юстус Тенеллус пен  Вильгельм Постель пРариж кітапханасы үшін қолжазбалар жинауға, саудагерлер мен жиһангездер сауда-саттық мақсатта барды. 

    В XIX в. «Қасетті жерлерге саяхат» ұйымдасқан түрде жүргізіле бастады. Республика өкіметінің шіркеуге жасаған қыянатына  өкініш ретінде 1861 жылдан бастап Францияда  жылсайын Ирусалимдегі қасиетті жерге баратын 300—400 адамдар қатысатын зиараттық керуен жасақталып  отырды.  1870 жылдардың соңынан бастап  францискандықтар Вена мен Мюнхенненде зиарапттық керуендер жібере бастады. Зиараттық бағдарламаның  ең маңызды қосыны  дүниежүзі хрестяндарыр үшін ең қасетті орын болып табылатын Ирусалимдегі   Воскресения храмы болды. Әр бір діндәр бұл храмға барып оның рәміздері -Голгофке, «Помазания» тасына, Иса пайғампардың зиратына табынды.  Пасха мейрамында қасиетті сембіде Воскресения храмында  табынып «Қайырымды Оттан» өтуден  діндәрлар үкен әсер алады. Бұл күні құлшылық ету  құдай адамға тағы бір жыл сыйлайды деп есептелінетіндіктен  діндәрлар үшін бұл оқиғаның маңызы зор.

    Иерусалим  дүниежүзінің аса  ірі діни орталығы. Дүниежүзіндегі діни орталықта ішінде Ирусалим ерекше орыналады. Ол ислам, хрестян, иудаизм діндері үшін қасиетті орын болып саналады.   Басқа діндерден ертеректе пайдаболған иудоизмді ұстанатын еврейлер Ирусалимдегі арабтар қиратқан аза қабырғасына барып Яхва құдайына табынуға барады.

Мусульмандар  Ирусалимге дүниежүзіндегі бүгнгі күнге  дейін жеткен ең ескі діни ғимарат  Омар мешітіне барады.  Бізге жеткен аңыздарға сәйкес оның күмбезі Мұхамет  пайғампар аспанға кеткенде ежелгі қаланың тұрғындарын бе уақыт  намазға шақырған үні жаңғырған  қасетті жартастың символы болып саналады. 

    Туристік  ағымдарға елеулі әсерін діни мотивациямен сапарға барушылар тигізеді. Діни туризмнің тарихының тамырлары  бірнеше ғасырларға кетеді. Ежелгі римдіктер мен гректер храмдарға  жиі барып тұрды. Орта ғасыр дәуірінде құдайға табыну жалпылама сипаттама алады. ХІХ ғасырда қасиетті жерлерге саяхат ұйымдасқан түрге көшеді. Қазіргі шақта жыл сайын 200 млн-нан астам адам қасиетті жерлерге барып құдайға құлшылық жасап қайтады, оның ішінде 150 миллион – христиандар, 20-30 миллион – үнділер, 40 миллион – мұсылмандар, буддистер.

    Діни  туризмнің тарихы Антикалық замаңға  жатады. Ежелгі гректер мен римдіктер  шіркеулерге барған еді.

    15-16 ғғ. қажылық қозғалыс күшееді.  19 ғ. қажылық ұйымдастыру түріне  айналады.

      Әлемде  қажылықтың 11 ірі раауданы бар:

1. Христиандық Еуропа.
2. Христиан діні басым болатын Солтүстік Америка.
3. Христиан діні және жергілікті діндер басым болатын Латын Америка.
4. Ислам басым болатын Солтүстік Африка.
5. Ислам басым болатын Батыс және Оңтүстік Африка.
6. Ислам, христиан, иудаизм діндері бар Батыс Азия.
7. Индуизм және буддизм діндері кең тараған Оңтүстік Азия.
8. Буддизм, ислам  және христиан діндері кең тараған Оңтүстік-Шығыс Азия.
9. Буддизм, конфуцианство, синтоизм басым болатын Шығыс Азия.
10. Буддизм  басым болатын Орталық Азия.
11. Ислам басым болатын Орта Азия.

    Әр  ірі аймақ өзінің қажылық орталықтармен  танымал болады. Мысалы, әлемдегі ең ірі діни орталық – Иерусалим. Иерусалим үш діннің орталығы болып  саналады – иудаизм, христиан, және ислам. Еврейлер Стена Плача деген  объектіге барады. Христиандар Воскресение храмына, ал мұсылмандар Омар мешетіне қажылыққа барады.

Христиан  қажылықтың орталықтары – Еуропа: Рим (Италия), Париж және Лурд (Франция), Фатима (Португалия), Варшава (Польша), Мансеррат (Испания).

    Мұсылман  қажылықтың орталықтары – Сауд Аравиядағы Мекка – Мухаммед пайғамбарының тұған жері; Медина – 622 ж. Мухаммед бұл қалаға көшкен. Мұнда өмір сүріп, жерленген орны.

    Будда қажылықтың орталықтары – Гималаида  орналасқан Лхаса қаласы. Лхасада  Далай-Лама сарайы орналасқан, Шри-Ланкада – Канди қаласы; Жапонияда – Нара қаласы – мұнда 16 м биіктігі бар Ұлы Будданың статуясы орналасқан.

Діни  тақырыбы бар экскурсиялық туризнің географиясы

Мұндай  саяхаттар ұзақ емес және діни мейрамдарына байланыспайды. Мұндай саяхаттарға  қажылық жасайтын адамдар рухани мақсатымен шықса, ал туристер танымдық мақсатпен шығады. Туристер Израиль, Иордания, Франция, таулы шіркеулері бар Грецияға, Ватиканға – католик орталығына барады. Францияда ескерткіштердің 57% діни объектісі болып саналады және олар мемлекеттің қорғауында.

Діни  мақсаты бар ғылыми туризмнің  географиясы

    Мұндай  мақсаттағы туристік ағымдар Мысыр, Италия, Қытай,Үндістан, Жапонияға бағытталады. Мұндай саяхаттар көп емес, бірақ  олар діни туризмнің географиясын кеңейтеді. 

    2.2 Діни тақырыптағы және дінтану мақсатындағы ғылыми-танымдық туризм географиясы

    Зиаратқа  жақын адамдадың ағыны діни тақырыптағы  экскурисяны қалыптастырпады. 

Оның  діндарлардың зиараттық сапарынан  айырмашылығы діни мейрамға қатысынсы  жоқ, әрі  ересектер мен бпалалр  қатысатын қысқа және жылдың кез-келген мерзімінде ұйымдастырылады. Егер діндарға рухани сәттер маңызды болса турист қасиетті саналатын орындарға діни-танымдық мақсаттағы ссаяхатқа шығады.  Қазақстанда ұйымдастырылатын діни-танымдық мақсаттағы ссаяхатқа Маңғыстаудағы жерасты мешітіне, Түркістандағы Ахмет Яссауи, Арыстанбап кескенелеріне ұйымдастырылатын тусаяхаттар мысал болады.. Туристер бағыттың бойымен қозғалыр кележатқанда қасиетті діни орындармен, ежелгі діни  сәулет ескерткіштерімен танысып рухани  байлықтарын арттырады. Мұндай турларды  өткізу ұзақ, әріүлкен дайындықты қапжет етеді. Ол үшін топқа көзқарастары мен сенім-нанымдарында қайшылық туындамайтын белгілі бір дінлді ғана  ұстанатын және оның діни ғимараттарын (мұсылман мешітін христиан шіркеуін, , буддо храмын)  силайтын адамдар таңдалады. Олармен бірге  діни тақырыпты жақсы меңгерген  білікті таныстырушы немесе белгілі бір діни ғимараттың діндар өкілі  жүреді. Соңғысының көмегімен туристер тобы рухани құндылықтар туралы ақпарат алады