Салық берешегін тексеру мен өндіріп алуды жетілдіру жолдары

ІІІ этап. Салық төлеушінің салық берешегі сомасын оның дебиторларының шоттарынан өндіріп алу.

Салық төлеушінің банк шоттарында ақшасы және қолма-қол ақшасы болмаған немесе жеткіліктсіз болған жағдайда салық органы жиналып қалған салық берешегі шегінде салық төлеушіге берешегі бар үшінші бір тұлғалардың банк шотындағы ақшадан өндіріп алуға құқылы. Салық органы дебиторларға дебиторлық берешек сомасы шегінде салық төлеушінің салық берешегін өтеу есебіне олардың банк шоттарындағы ақшадан өндіріп алу туралы хабарлама жібереді.

Дебитор хабарлама алған күннен бастап 10 жұмыс күннен кешіктірмей хабарлама жіберуші салық органына хабарлама алған күнге салық төлеушімен бірлесіп жасалған өзара есеп айырысудың салыстыру актісін (акт сверки взаиморасчетов) табыс етуге міндетті.

Есеп айырысу актісінде мынадай мәліметтер болу керек:

1)     салық төлеуші мен оның дебиторының атауы, олардың тіркеу нөмірлері;

2)     салық төлеуші мен оның дебиторы тіркеу есебінде тұрған салық органдарының атауы;

3)     салық төлеуші мен оның дебиторының банк шоттарының деректемелері;

4)     дебитордың салық төлеушіге берешек сомасы;

5)     салық төлеуші мен оның дебиторының заңды деректемелері, мөрі және қойылған қолдары;

6)     салыстыру актісінің жасалған күні.

Егер белгіленген мерзімде есеп айырысудың салыстырмалы актісін табыс етпеген жағдайда салық органы аталған дебиторларға салықтық тексеру жүргізеді. Салықтық тексеру актісі және дебиторлардың банк шоттарындағы ақшасынан өндіріп алу туралы хабарлама болған кезде өзара салыстыру актісі табыс етпейді. Өзара есеп айырысуды салыстыру актісінің немесе салықтық тексеру актісінің негізінде салық органы салық төлеушінің салық берешегін сомасын өндіріп алу туралы инкассолық өкімді дебитордың банк шотына ұсынады. Салық төлеуші дебиторының банкі салық органы ұсынған инкассолық өкімді орындауға міндетті.

Өзара есеп айырысуды салыстыру актісі бола отырып салық органының хабарламасын табыс еткен кезден бастап 90  жұмыс күні ішінде салық төлеушінің пайдасына дебитор төлем жүргізген жағдайда, салық органы жүргізілген төлемдер сомасы шегінде салық төлеушінің салық берешегі сомасын өндіріп алу туралы инкассолық өкімін дебитордың банк шотына ұсынуға құқылы.

ІY этап. Салық төлеушінің  билік ету шектелген мүлкін өткізу есебінен салық берешегі есебінен өндіріп алу.

Салық төлеушінің – заңды тұлғаның және жеке кәсіпкердің банк шоттарында ақшасы, қолма-қол ақшасы және дебиторлардың банк шоттарында ақшасы болмаған немесе жеткіліксіз болған жағдайларда салық органдары оның келісімінсіз салық берешегінің сомасы шегінде салық төлеушінің билік ету шектелген мүлкінен өндіріп алуды жүргізуге құқылы. Салық төлеуші билік ету шектелген мүліктің шектеу алып тасталғанға дейін сақталуын және тиісінше күтіп-ұсталуын қамтамасыз етуге міндетті. Ол орындалмаған жағдайда, салық төлеуші билік ету шектелген мүлікті аукционға дайындау жөніндегі шығындарды өтеуге міндетті және аталған мүлікке қатысты заңсыз әрекеттері үшін ҚР-ң заңдарына сәйкес жауаптылықта болады. Билік ету шектелген мүлікті өткізу мамандандырылған аукционда жүзеге асырады, оның жүргізу тәртібін ҚР Үкіметі белгілейді.

V этап. Салық төлеушінің жарғылық капиталына мемлекет қатысатын акционерлік қоғамның жарияланған акцияларын мәжбүрлеп шығару.

Осы жағдай алдындағы барлық жғдай қолданғаннан кейін салық төлеуші – жарғылық капиталына мемлекет қатысатын аукционерлік қоғам салық берешегі сомаларын өтемеген жағдайда, уәкілетті мемлекеттік орган ҚР заңдарында белгіленген тәртіппен, сотқа жарияланған акцияларды мәжбүрлеп шығару туралы талап-арызбен жүгінуге құқылы.  Салық төлеушіні банкрот деп тану. Барлық шаралар қолданғаннан кейін салық берешегі сомасын заңды тұлға, жеке кәсіпкер өтемеген жағдайда, салық органы ҚР-ң заң актілеріне сәйкес оны банкрот деп тану жөнінде шаралар қолдануға құқылы. Банкрот деп танылған заңды тұлғаны тарату тәртібі ҚР-ң банкроттық туралы заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. Салық міндеттемесін тоқтатудың негіздері.

       Салық кодексінде салық міндеттемесінтоқтатудың бірнеше жағдайларын қарастырады. Яғни, жеке тұлғаның салық міндеттемесі: 1) қайтыс болғанда, 2) оны қайтыс болды деп жариялау туралы сот шешімі күшіне енгенде тоқтатылады.

Ал, заңды тұлғаның салық міндеттемесін тоқтату: 1) толық таратылғаннан кейін, 2) қосылу, бірігу, бөліну және қайта құрылу жолымен толық қайта ұйымдастырылғаннан кейін тоқтатылады.

Қорытынды

Салықтық қарыздарды мәжбүрлеп алу нормалары барлық мәдетниетті мемлекеттерде қолданылады. Кейбір мынадай Канада, Финляндия, Греция, Ирландия, Италия, Япония, Голландия, Испания, Швеция, Швейцария, Турция, Ұлыбритания, АҚШ мемлекеттерде бюджетке қарыз салық төлеушілерді салық органдары тұтқынға алу құқықтары бар. Сонымен қатар, салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу тәртіптері:

      банк шоттарындағы ақшасының есебінен;

      қолма-қол ақшасының есебінен;

      дебиторларының шоттарынан;

      билік ету шектелген мүлкін өткізу есебінен;

      жарияланған акцияларды мәжбүрлеп шығару арқылы жүргізіледі.

Қазіргі уақытта тексеріске жататын салық төлеушілерді таңдау электрондық режимде жүргізіледі, яғни деректер базасы қалыптасады.

Деректер базасына әрбіз заңды тұлға бойынша мына сипаттамаларды тапсыру қажет:

1)       салық төлеуші туралы жалпы мәліметтер:

-  кәсіпорындардың атауы және оның СТН-ны,

-  салық төлеуші бақылауда тұрған салықтық комитеттерінің коды,

-  салықтық тіркелу мерзімі, яғни салықтық ұйымдарға есепке тұрған мерзімі, кәсіпорынның қызмет істей бастаған мерзіміне қарап тексеріс тағайындаудың дұрыстығын анықтауға мүскіндік береді,

-  соңғы салықтық тексерістің мерзімі,

-  алдыңғы тексерістің түрі,

-  кәсіпорынның қызметінің түрі.

2)     кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесі және олардың әрбір күнтізбелік жылда өздерінің  салықтық міндеттерін орындауы туралы мәліметтер:

-   кәсіпорынның жылдық жиынтық кірісінің мөлшері,

-   төленген салықтық сомасы,

-   салықтың есептелген сомасы

Салықтың тексеріске жататын заңды тұлғаларды анықтау үшін оларды алдын-ала 3 топқа бөлу қажет: ірі, орташа және ұсақ.

Бөлу орындалған жұмыстар мен қызметтердің көлеміне, экспорттық-импорттық операциялар көлеміне қарап жүзеге асырылады. Қызметтің соңғы 2 жылындағы төленген салықтың және алымның және динамикадағы міндетті төлемдердің көлемі есепке алынады, содай-ақ бөлінген салықтық алымның және міндетті төлемнің көлемі есепке алынады. Ірі заңды тұлғалар приоритеттік салықтық ұйымдармен тексеріске жатады.

Салық органдарымен тексеріске жататын орташа  және ұсақтардың санынан заңды ьтұлғаларды анықтау үшін тиісті топта  ҚР-ң салық заңдамасының нормаларының бұзылу қалпының көрсетікіштерін бағалауды жүзеге асыру және орташа деңгейден жоғары көрсеткіші бар субъектілерді ерекшелеп қою қажет. Салық заңдама нормаларының бұзылу қауіпінің орташа көрсеткіші әрбір заңды тұлға бойынша қауіп көрсеткіштерінің сомасының тиісті топтағы иелік субъектінің жалпы санына қатынасы ретінде анықталады.

Қауіп көрсеткішін анықтау салық органдарында бар құжаттардыі және қауіп көрсеткішін бағалау журналын толтыра отырып заңды тұлғалар декларациясының негізінде жүзеге асрырылады. Журнал нөмерленуі, шнурлануы, территориялық салық органының мөрімен бекітілінуі тиіс. 

Пайдаланылған әдебиетер тізімі

1.      Қазақстан Республикаларының Конституциялары

1.      ҚР азаматтық кодексі

2.      «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» 01.01.2004ж. (Салық кодексі)

3.      «ҚР кеден ісі туралы»

4.      «ҚР бюджеттік жүйе туралы»

5.      «Жеке кәсіпкерлер туралы» заң

6.      «ҚР Ұлттық банк туралы» заң

7.      «ҚР Жер туралы» заң

8.      07.07.1997ж. «ҚР-дағы шағын кәсіпкерлікті қолдаудың және дамытудың басымдығы мен аймақтық бағдарламалары туралы» Президент жарлығы

9.      ҚР ормандық кодексі

10. ҚР су кодексі

11. 2001 жылдың 1 қыркүйек айындағы №1306 Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің барлық түрлері бойынша есеп пен декларацияларды құрастыру ережелері

12. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» ҚР салық кодексінің негізгі ережелерінің түсініктеме жинағы – Астана «БИКО Принт» 2003ж.

13. Салыққа салаутты көзқарас керек Зерде N3 2004ж.

14. Жүнiсова Н.А Бюджет саясаты. Саясат-2005-1.

15. Жанибеков С. Бюджеттiң орындалуын қалай көтеру керек. Қазақстан қаржысы1999 жыл N8 .