Көлік құралдарына салынатын салық және оның төлеу мерзімі

Көлік құралдарына салынатын салық және оның төлеу мерзімі

1)Көлік құралдарына салынатын салықтың экономикалық мазмұны

 2)Заңды және жеке тұлғалардың әртүрлі көлік құралдары бойынша көлік  құралдарына салынатын салықты есептеу және төлеу механизмі

3) Жеке тұлғалардың көлік құралдар салығы

 

1) Көлік құралдары салығының салық төлеушілері      

Меншік құқығында салық салу объектілері бар жеке тұлғалар және меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығында салық  салу объектілері бар заңды тұлғалар, олардың құрылымдық бөлімшелері  көлік құралы салығын төлеушілер болып табылады. 
      Мыналар көлік құралдары салығын төлеушілер болып табылмайды: 
      1) жалпы меншiк құқығында өзiнiң мүшелерiне тиесiлi және өзiнiң ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiру, сақтау және өңдеу процесiнде тiкелей пайдаланылатын, меншiк құқығындағы мынадай көлiк құралдары бойынша бiрыңғай жер салығын төлеушiлер: 
      - двигателiнiң көлемi 2500 текше сантиметрге дейiнгiнi қоса алғанда, бiр жеңiл автомобиль; 
      - 1:1 қатынасты сақтай отырып двигателiнiң шектi жиынтық қуаты 1000 гектар егiстiкке 1000 кВт мөлшерiндегi жүк автомобильдерi.  
      Бұл ретте, егер есептеу қорытындылары бойынша көлiк құралдарының саны 0,5-тен бастап және одан жоғары бөлшектi мәнiмен бiреуден көп бiрлiктi құрайтын жағдайларда, мұндай мән тұтас бiрлiкке дейiн дөң¬ге¬лектеуге жатады, егер 0,5-тен төмен болса, дөңгелектеуге жатпайды. 
      Егер есептеу қорытындылары бойынша жүк автомо¬биль¬дерiнiң саны бiр бiрлiктен аз болған жағдайда, двигателiнiң қуаты барынша аз бiр жүк автомобилi босатылуға жат¬қызылады.

Көлік құралдарына салық төлеушілер - жеке меншік құқығындағы салық салу нысандары бар жеке тұлғалар және шаруашылық жүргізу және жедел басқаруға жеке меншік құқығындағы салық салу нысандары бар заңды тұлғалар, олардың құрылымдық бөлімшелері (бұдан әрі – заңды тұлғалар). 

Көлік құралдарына салық  төлемейтіндер:

жеке меншік құқығындағы өндіру, сақтау және жеке меншік ауылшаруашылығы  өнімдерін қайта өңдеу үдерісінде тікелей қолданылатын келесі көлік құралдары бойынша оның мүшелеріне ортақ меншік болып табылатын бірыңғай жер салығын төлеушілер:

двигатель көлемі 2500 куб. см дейін бір жеңіл автомобиль;

двигатель көлемі  1000 га үшін 1000 кВт жүк автомобилдері ;

ауылшаруашылығы өнімдерін өндірушілер, бірыңғай жер салығын қосқанда жеке меншік ауылшаруашылығы өнімдерін өндіруде қолданылатын мынадай арнайы ауылшаруашылығы техникасы:

ауылшаруашылығы мақсаттары үшін сүт  және су тасуға арналған автомобиль-цистерналар;

ветеринария қызметінің автомобильдері;

автозообиологиялық зертханалар ;

автоастық тасушылар;

автотиегіштер;

тұқым себудің автожинаушысы;

тыңайтқыштарды енгізу үшін автомашиналар;

минералдық тыңайтқыштармен және улы химикаттармен ұшақтарды автотиеуші;

еліктіргіш заттарды автолақтырушы;

ботвоуборолық  машиналар;

Жинау комбайндары (тамыр жеміс, картофель, томат, жасыл дән, мақта және басқа ауылшаруашылығы өнімдерін жинау бойынша);

-Мемлекеттік мекемелер; 
- Ұлы Отан соғысына қатысушылар және оларға тең Ұлы Отан соғысы жылдары тылда үлгілі әскери қызмет көрсеткен, жанкешті еңбегі үшін бұрынғы ССР Одағының орден және медальдарымен марапатталған тұлғалар, сондай-ақ 1941 жылғы 22 маусымнан 1945 жылғы 9 мамырға дейін 6 айдан кем емес уақыт жұмыс істеген және Ұлы Отан соғысы жылдары тылда үлгілі әскери қызмет көрсеткен, жанкешті еңбегі үшін бұрынғы ССР Одағының орден және медальдарымен марапатталмаған тұлғалар – салық салу нысаны болып табылатын бір көлік құралынан; 
-Жеке мотоарбасы және автомобилі бар мүгедектер - салық салу нысаны болып табылатын бір көлік құралынан; 
-Кеңес Одағының ерлері және Социалистік Еңбек ерлері, «Халық қаһарманы», «Қазақстанның Еңбек Epi» атағына лайық тұлғалар, Үш деңгейлі Құрмет ордені және «Отан» орденімен марапатталған, «Алтын алқа», «Күмiс алқа» алқаларымен марапатталған «Ер ана» атағына лайық көп балалы аналар,  - салық салу нысаны болып табылатын бір көлік құралынан; 
Жеке тұлғалар – ауылшаруашылығын қалыптастырудан шыққан үлес ретінде алынған 7 жылдан артық эксплуатациясы бар жүк автомобильдері бойынша.

Салық салу нысандарына мемлекеттік тіркеуге жататын немесеҚазақстан Республикасында  тіркеуде тұрған   тіркеулерді қоспағанда көлік құралдары.

Салық салу нысандары болып табылмайды:

40 тонна және одан жоғары тосқауылды автотүсіргі;

Арнайы медициналық көлік құралы. 

 Көлік құралдарына  салынатын салықтың экономикалық  мазмұны

Көлік құралдарына салынатын салық  – мемлекет пен көлік құралдары  арасындағы экономикалық қатынасты  реттейтін салық. Көлік құралдарын иелері көлік құралдарын иемдену  барысында республиканың автокөлік  жолдарын пайдаланады. Ал осы автокөлік  жолдарын қаржыландыру мемлекеттік  бюджеттен жүзеге асырылады. Сондықтан  да көлік салығының экономикалық мәні зор.

Көлік құралдарына салынатын салық  тікелей нақты салық болып  табылады.

Меншік құқығында салық салу объектілері бар жеке тұлғалар және меншік, шаруашылық жүргізу не оралымды басқару құқығында салық салу объектілері бар заңды тұлғалар, олардың құрылымдық бөлімшелері  көлік құралдарына салынатын  салықтың төлеушілері болып табылады.

Лизинг алушы  қаржы лизингі шарты бойынша  берілген салық салу объектілері  бойынша көлік құралдары салығын төлеуші болып табылады.

Мыналар көлік салығын төлеушілер қатарына жатпайды:

• ҚР Үкіметі белгілейтін көлік құралдарына қажеттілік нормативтері шегінде бірыңғай жер салығын төлеушілер;
• меншікті ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруде пайдаланылатын мамандандырылған ауыл шаруашылығы техникасы бойынша бірыңғай жер салығын төлеушілерді қоса алғанда, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілер;
• мемлекеттік мекемелер;
• салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құралы бойынша – Ұлы Отан соғысына қатысушылар және соларға теңестірілген адамдар;
• салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құралы бойынша– меншігінде мотоколяскалары мен автомобильдері бар мүгедектер;
• салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құралы бойынша – Кеңес Одағының Батырлары мен Социалистік Еңбек Ері, «Халық қаһарманы» атағын алған, үш дәрежелі Даңқ орденімен және «Отан» орденімен наградталған адамдар, «Ардақты ана» атағын алған, «Алтын алқа», «Күміс алқа» алқаларымен наградталған көп балалы аналар;
• ауыл шаруашылық құрылымынан шығу нәтижесінде пай ретінде алынған, пайдаланған мерзімі жеті жылдан асқан жүк автокөліктері бойынша жеке тұлғалар.

ҚР-нда мемлекеттік  тіркеуге жататын және есепте тұрған көлік құралдары, тіркемелерді қоспағанда, салық салу объектілері болып табылады.

Мына көлік  құралдары көлік салығының салық салу объектілері болып табылмайды:

- жүк көтергіштігі 40 тонна және одан асатын карьерлік  автосамосвалдар;

- мамандандырылған  медициналық көлік құралдары.

Көлік құралдарына  салынатын салықты есептеу айлық  есептік көрсеткіштермен белгіленген мынадай ставкалар бойынша жүргізіледі:

 

Көлік құралдарына салынатын  салықтың ставкалары

Салық салу объектісі

Салық ставкасы (АЕК)

Двигатель көлемі мынадай жеңіл автомобильдер (текше см.): 1100-ге  дейін қоса алғанда 1100-ден  жоғары 1500-ді қоса 1500-ден  жоғары 2000-ды қоса 2000-ден  жоғары 2500-ды қоса 2500-нан  жоғары 3000-ды қоса 3000-нан  жоғары 4000-ды қоса 4000-нан  жоғары  2. Жүк  көтергіштігі мынадай жүк таситын  арнаулы автомобильдер (тіркемелерді  есептемегенде): 1 тоннаға дейін қоса алғанда 1 тоннадан жоғары – 1,5 тоннаны қоса 1,5 тоннадан жоғары – 5 тоннаны қоса 5 тоннадан  жоғары 3. Шынжыр  табанды машиналар мен механизмдерді  қоспағанда, өздігінен жүретін машиналар  мен пневматикалық жүрістегі  механизмдер 4. Автобустар: 12 отыратын  орынға дейін қоса алғанда 12-ден  жоғары – 25 отыратын орынды  қоса 25 отыратын  орыннан жоғары 5. Мотоциклдер,  мотороллерлер, мотошаналар, көлемі  шағын кемелер (двигателінің қуаты  55 кВт-тан артық емес) Мотоциклдер (двигателінің қуаты 55 кВт-тан жоғары) 6. Катерлер, кемелер, буксирлер, баржалар, яхталар  (двигательдің қуаты мынадай ат  күшіне тең): 160-қа  дейін қоса алғанда 160-тан  жоғары 500-қоса 500-ден жоғары 1000-қоса 1000-нан  жоғары 7.  Ұшу аппараттары

4,0 6,0 7,0 12,0 17,0 22,0 117,0     6,0 9,0 12,0 15,0   3,0     9,0 14,0 20.0   1,0 10,0     6,0 18,0 32,0 55,0 әрбір киловатт қуатта айлық есептік  көрсеткіштің 4,0 %

 

Жеңіл автокөліктердің 7 АЕК ставкасы бойынша салық салынатын  двигателінің көлемі 1500-ден жоғары – 2000 текше см-ді қоса, 12 АЕК ставкасы бойынша салық салынатын 2000-нан  жоғары – 2500 текше см-ді қоса, 17 АЕК  ставкасы бойынша салық салынатын 2500-ден жоғары – 3000 текше см-ді қоса және 22 АЕК ставкасы бойынша салық  салынатын двигателінің көлемі 3000-нан  жоғары – 4000 текше см-ді қоса алған  көлемде болған кезде салық сомасы двигательдің аталған көлемінен  асқан әрбір әрбір бірлік үшін 7 теңгеге ұлғайтылады.

Салық төлеудің белгіленген мерзімі аяқталғанға  дейін пайдалану мерзімі 6 жылдан асқан жеңіл автокөлік құралдары  бойынша мынадай түзету коэффициенттері  қолданылады:

ТМД елдерінде шығарылған автокөлік  құралдары үшін:

6 жылдан  – 15 жылға дейін қоса алғанда                   - 0,3;

15 жылдан  жоғары – 25 жылды қоса                          - 0,2;

25 жылдан  жоғары                                                       – 0,1;

двигатель көлемі мынадай басқа  автокөлік құралдары үшін:

3000 текше см-ге дейін қоса алғанда                          - 0,5;

3000-нан жоғары  – 4000 текше см-ді қоса                 - 0,7;

4000-нан жоғары                                                           - 1,0.

Пайдалану мерзімі 20 жылдан асқан ТМД елдері шығаратын жеңіл автокөліктер мен мотоциклдер бойынша жеке тұлғалар үшін түзету коэффициенті 0.

Салық кодексімен шетелде шығарылған жүк автокөліктеріне  пайдалану мерзіміне қарай түзету коэффициенттерін қолдану қарастырылмаған.

Пайдалану мерзіміне  байланысты ұшу аппараттарының салық ставкаларына мынадай түзету коэффициенттері қолданылады:

1999 жылғы 1 сәуірден кейін ҚР-ның  шегінен тыс жерлерден сатып  алынған ұшу аппараттарына:

пайдаланылу мерзімі 5 жылға дейін қоса алғанда               - 1,0;

пайдаланылу мерзімі 5 жылдан жоғары – 15 жылды қоса  - 2,0;

пайдаланылу мерзімі 15 жылдан жоғары                              - 3,0.

1999 жылғы 1 сәуірге дейін сатып  алынған, сондай-ақ 1999 жылғы 1 сәуірден  кейін алынған және ҚР-нда 1999 жылғы 1 сәуірге дейін пайдалануда  болған ұшу аппараттарына:

пайдаланылу мерзімі 5 жылға дейін қоса алғанда               - 1,0;

пайдаланылу мерзімі 5 жылдан жоғары – 15 жылды қоса  - 0,5;

пайдаланылу мерзімі 15 жылдан жоғары                              - 0,3.

Көлік құралының  пайдаланылу мерзімі көлік құралдарының паспортында (әуе кемесін ұшуда  пайдалану жөніндегі нұсқамада) көрсетілген көлік құралы шығарылған жыл негізге алына отырып есептеледі.

Катерлер, кемелер, буксирлер, баржалар, яхталардың пайдаланылу мерзіміне қарай салық ставкаларына мынадай түзету коэффициенттері қолданылады:

5 жылға дейін  қоса алғанда                                     - 1,0;

5 жылдан  жоғары – 10 жылды қоса алғанда          - 0,5; 

10 жылдан  жоғары – 20 жылды қоса алғанда        - 0,3;

20 жылдан  жоғары – 30 жылды қоса алғанда        - 0,2;

30 жылдан  жоғары                                                    - 0,1.

 

 

   2)Заңды және жеке тұлғалардың әртүрлі көлік құралдары бойынша көлік  құралдарына салынатын салықты есептеу және төлеу механизмі

Бұл салық  түрінің ерекшелігіне қарай өзінің белгіленген есептеу мен төлеу  тәртібі бар. Атап айтсақ, салық төлеушілер салық заңдылығына сәйкес салық  салу объектілерін әрбір көлік құралы бойынша салық ставкасын және түзету коэффициенттерін негізге ала  отырып, салық кезеңі үшін салық сомасын дербес есептейді. Сондай-ақ салықты салық салу объектісінің тіркелген жері бойынша бюджетке төлеуі қажет.

Көлік құралдарына  салынатын салықты есептеу үшін келесі көрсеткіштерді білу қажет.

 Көлік құралдарына салынатын салықты төлеу мөлшерін анықтаудың көрсеткіштері

№	Көрсеткіштері	Қысқаша сипаттама және төлеу тәртібі
1	Жеңіл автокөліктердің двигатель  көлемі (текше см)	Көлік құралының паспортындағы  мәлімет бойынша анықталады. Салық  төлеу үшін 1100-ді қоса және 4000-нан  жоғары шек аралығына сәйкес келуі  керек және осыған байланысты салық  ставкасы 4 АЕК-тен 117 АЕК-ке дейін ауытқиды
2	Автокөліктің жүк көтергіштігі (тіркемелерді есептемегенде) тоннамен	1 тоннаға дейінгі қоса және 5 тоннадан жоғары шектерге қарай  есептеледі, осы шек аралығына  6,0-ден 15,0 АЕК-ке дейінгі аралықта  ауытқитын салық ставкалары белгіленеді
3	Автобустарда отыратын орын саны	Отыратын орынға қарай 12-ге дейінгіні  қоса және 25-нан жоғары  отыратын орындарға, 9,0-ден 20,0 АЕК-ке дейінгі  реттелетін ставкалар бойынша есептеледі
4	Басқа да көлік құралдарының двигателінің қуаты (ат күшімен не киловатпен)	Қуаттың әрбір көрсеткішінен АЕК-тен  процентпен
5	Түзету коэффициенттері	Пайдалану мерзімі соңғы пайдалану  мерзімінен белгілі бір жылдар  асқан автокөлік құралдарына  қолданылады
6	Пайдалану мерзімі	Автокөліктің паспортында көрсетілген  шығарылған жылына қарай есептеледі
7	Салық ставкасы	Автокөлік құралының түріне, пайдалану  мерзіміне, шыққан жеріне (ТМД, шетел) байланысты