Автор: Пользователь скрыл имя, 24 Января 2012 в 23:24, курсовая работа
Қазақстан Республикасы егемендік алған кезде алғашқы жылдарында орын алған мемлікеттік басқарудың қатты байқалған орталықтандырылғаны ақтаулы болды. Бірақ макроэкономикалық тұрақтылыққа жету деңгейі бойынша қазіргі уақытта белсенді түрде бірінші мәселе ретінде мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру және жергілікті өзін өзі басқаруды дамыту мәселелері алға қойылып отыр.
КІРІСПЕ............................................................................................................3
І ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.......................................................5
Мемлекеттік басқарудың мәні мен қажеттілігі....................................5
Жаһандану жағдайындағы мемлекеттің негізгі функциялары.........11
Жергілікті өзін-өзі басқару мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру нәтижесі ретінде.....................................................................17
ІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІН СИПАТТАЙТЫН ҮРДІСТЕРДІ ТАЛДАУ....................................................................................................................27
2.1 Жергілікті басқарудың қаржылық ресурстарының қалыптасу жүйесі..........................................................................................................................27
2.2 Республикалық және жергілікті бюджет арасындағы шығындық міндеттемелерді бөлу мәселелері.............................................................................39
2.3 Жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негіздерін қалыптастырудағы мемлекет ролі............................................................................47
ІІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДЫҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ................................................................54
3.1 Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің қаржылық-экономикалық үлгісін жасау..............................................................................................................54
3.2 Мемлекеттік билік органдарының жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен өзара байланысы...............................................................................67
ҚОРЫТЫНДЫ..............................................................................................73
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.........................................79
Стат.
Пресс-бюллетен агенство РК по стат. Алматы
– 2006
4 кестені талдау, жылдан жылға барлық облыстардың 1/3-не жуығы жан басына шаққандағы кез – келген салықтық түсім соммасының жартысынан көбін алады. Сонымен қатар, салықтардың күшті дифференциациясы байқалады - 2004 жылға жан басына шаққандағы барлық салықтардың түсімі Оңтүстік Қазақстан облысында 20,3 %-дан Атырау облысындағы 358,7 %-ға дейін. Нәтижесінде осы облыстар арасындағы айырмашылық 18 коэффициентіне тең. Бұл жоғары дифференциация салықтар негізінен өндірістен алынады. Мысалы, заңды тұлғалардың табыс салығы төлеушілердің тұрғылықты жері бойынша, олардың жұмыс істейтін орны бойынша емес алынады. 3 кестені талдайтын болсақ, онда 2002 жылы жан басына шаққандағы салықтық түсімдер бірден қысқарғанын көруге болады: Ақмола облысында – 5,4 %-ға, Жамбылда – 8,9 %-ға, Батыс Қазақстанда – 5,5 %-ға, Қостанай облысында – 19,9 %-ға, Павлодар облысында – 30,2 %-ға, Солтүстік Қазақстанда – 12,0 %-ға және Алматы қаласында – 51,9 %-ға төмендеген.
Бюджеттік
жүйенің деңгейлері арасындағы салықтарды
бөлу кезінде әрбір деңгейге міндетті
түрде «биліктің осы қабатында»
орындалатын мемлекеттік
Облыстық бюджеттердің табыстарының жалпы соммасындағы салықтардың үлесі келесі 7 облыс пен 2 астанада 80 %-ден көбін құрайды:
Ал Қызылорда (78,8 %) мен Қостанай (79 %) олыстарының бюджетін осы облыстардан төмен тұр.
Ақмола, Жамбыл және Солтүстік Қазақстан облыстарында бюджеттегі салықтар 50 %-дан сәл жоғары, сәйкесінше 56,5 % және 55,1 %.
Бюджеттегі салықтардың ең төмен деңгейі - Алматы – 47,9 % және Оңтүстік Қазақстан облыстарында – 47,4 %.
4
кестені ары қарай талдау
Салықтық
түсімдердің жалпы соммасындағы
реттеуші салықтардың үлесі (2002 жылы
- бұл заңды тұлғалардан
Ақмола және Алматы облыстарында реттеуші салықтар бойынша салықтық құраушы 20 %-дан төмен – сәйкесінше 16,8 % бен 14,8 %. Ал Солтүстік Қазақстан облысы мен Астана қаласында 10 %-ға да жетпейді – 9,8%. Тек екі аймақта ғана реттеуші салықтар есебінен бюджет табысы мәнді қалыптасады: Қызылорда облысында – 47,0 % және Атырау облысында – 37,9%.
Бюджеттік саясат, салық салу мен бюджетаралық қатынастар мәселелері кешенді шешілуі керек, себебі олар бір – бірімен тығыз байланысты. Бүгінгі таңда биліктің жергілікті органдарына қаржылық автономия беру туралы мәселе маңызды болып табылады. салықтық саясат тарапынан биліктің жергілікті органдарына қаржылық автономия беру мәселесінің маңызды аспектісі өзінің территориясында бюджеттік жүйенің қандай да бір деңгейі салықтық қойылымдарды анықтауы дұрыс па деген сұрақ болып табылады. бір жағынан, әкімшілік – территориялық құрылым деңгейінде салықтық негізді анықтау мәселесінде биліктің жергілікті органдарының автономиясын шектеу керек, себебі қосымша жеңілдіктер және басқаларды бекіту әкімшілік – территориялық құрылымдар арасында ресурстарды орналастырудың дұрыс болмауына әкелуі мүмкін. Егер биліктің жеке органдары салық қойылымына әсер етуге құқы болмаған кезде, олар аймақтық талғамдарға сай көрсетілген мемлекеттік қызметтер деңгейін өзгерте алмайды.
Биліктің жергілікті органдарына фискалды автономия беруге қарсы негізгі аргументтер экономикалық дамудағы аймақаралық теңсіздіктің пайда болу тәуекелдігінің өсуіне, сонымен қатар үкімет тарапынан елдегі макроэкономикалық жағдайды бақылаудың әлсіреуіне негізделеді. Әкімшілік етудің қарапайымдылығы және салықтық әкімшілік ету масштабындағы үнемдеу орталықтандырылған салықтық жүйені қолдаушылардың аргументі тізіміне кіреді.
Бірақ әлемнің көптеген елдерінде жеке салықтарды басқару және реттеу бойыншы өкілеттіліктерді мемлекеттік биліктің төменгі деңгейлеріне берілген. Фискалды автономия және жергілікті деңгейде бюджеттік жүйені ұйымдастыру бойынша әдебиеттер биліктің жергілікті деңгейіне салықтық өкілеттіліктерді беру туралы шешім қабылдаған кезде орындауға қажетті критерияларды қарастырады. Олар:
Орташа
республикалық деңгейден
Республикалық бюджеттен төмен төмен тұрған бюджетке субвенция түрінде көрсетілетін трансферттер көлемі сәйкес қаржалақ жылға республикалық бюджет туралы Заңмен анықталынады [36, 22б].
Қазақстан
Республикасының Қаржы
Облыс бюджеттеріне трансферттерді беру келесі көрсеткіштердің жағдайына байланысты:
Жоғарыда
көрсетілгенднрді ескере, бюджеттің
дербестігі қағидасының сақталмайды
деген қорытынды жасауға
Бақылау сандарын есептей, қаржы Министірлігі өзі аймақтар үшін субвенция көлемі мен салықтардан түсетін нормативті бекіте отырып, жергілікті бюджеттердің табыстары мен шығындарын анықтайды. Жергілікті бюджеттер реттеуші салықтардан субвенция мөлшері мен пайыздық үлесі анық болған кезде республикалық бюджет бекітіліп болғаннан кейін ғана бекітіледі.
Қазіргі уақытта Қазақстанда әрекет етуші субвенция және алым механизмін қолдана, мемлекет бюджет шегінде толық теңестіру қағидасы қолданылады. Мұнда барлық жергілікті бюджеттер бірдей салық қойылымы мен қызмет көрсетудің стандартты деңгейінде тұр.
Бюджеттік
жүйенің вертикалды теңсіздік көрсеткіші
ретінде субвенция мөлшері
Кесте
5 – 2000-2002 жылдардағы республикалық бюджеттен
субвенция мөлшері (орындалуы, млн. тг)
Облыстар | 2000 | 2001 | 2002 |
Ақмола | 3928 | 4153 | 4391 |
Алматы | 5891 | 6055 | 8298 |
Шығыс Қазақстан | 275 | - | - |
Жамбыл | 2286 | 3158 | 4866 |
Батыс Қазақстан | 335 | 245 | - |
Қостанай | - | - | 841 |
Қызылорда | 3169 | 2403 | 1262 |
Солтүстік Қазақстан | 2971 | 3192 | 3732 |
Оңтүстік Қазақстан | 5959 | 7902 | 12115 |
Субвенциялардың барлығы | 24814 | 27118 | 35504 |
Стат.
Пресс-бюллетен агенство РК по стат. Алматы
– 2003
5
кесте мәліметтерін талдай, жергілікті
бюджеттерге субвенция бөлудің
динамикасында заңдылық жоқ
Субвенция мөлшері басқарудың жергілікті органдарының жоғары тұрғандарға тәуелділік деңгейін анықтайды. Жергілікті өзін - өзі басқару жүйесін енгізу кезінде мұндай тәуелділік бюджеттердің табысты бөлігін өсірудегі резервтерді жергілікті өзін - өзі басқару органдарымен дербес алуы үшін ынталандырушы механизм бола алады.
Қазақстан Республикасының бюджеттер табысының құрылымында салықтық емес табыстардың ролі кішкене, 2002 жылы тек 3,6 %-ды ғана құрады. Бірақ тәжірибе көрсеткендей, Батыс елдерінде жергілікті меншік, коммуналды қызмет көрсету, коммерциялық қызмет, жылжымайтын мүлікті сату, штрафтан ақша алымдары және т.б. табыстарын қамтитын салықтық емес табыстар жергілікті бюджет құрамындағы маңызды құраушы болып табылады. бұл бап бойынша жергілікті бюджетке түсімдер орташа 10 – 25 % шегінде ауытқиды /21/.
«Бюджеттік жүйе туралы» ҚР-ның Заңының 11 бабына сай салықтық емес табыстар құрамына мыналар кіреді:
Информация о работе Қазақстан Республикасындағы салық саясаты: басымдылықтары және механизмі