Технология 8 сынып қыз балаларға арналған. Тағам дайындау технологиясы

5. Азық түлік қалдықтары және  қабықтары уақытында жиналуы  керек, арнайы ыдыста жиналғанда  уақытында шығарылуы керек.

Сарамандық жұмыс үшін оқулықта бірнеше жасалу тәсілдері көрсетілген. Үй тапсырмасында алдыңғы сабақта  айтылған, азықтарды жартылай дайындаған, жартылай дүмбіл өнім түрінде әкелу  айтылған: суда пісірілген ет, көкөністер берілген рецептін шарты бойынша көкөністер үккіштен өткізілген. Барлығы полиэтилендік пакеттерге немесе пластикалық контейнерге буып оралған.

Әр топта өзінің жұмыс аймағы ұйымдастырылады. Жұмыс жасау кезінде  нұсқау картасы қолданылады. Жұмысты  бастағанда салат дайындау үшін оқушы қыздарға азықтарды кесу тәсілдері көрсетіңіз. Дайын тағамды көркемдеу тәсілін көрсетіңіз. Соңғы кезеңде дайын салаттың дәмін көруді ұсыныңыз. Талқылағаннан кейін оқушы қыздарға тағамның сапасы мен құнын салыстырмалы түрде талдау жасауды ұсыныңыз.

4. Сабақтың келесі кезеңде қыздарға еттің екінші тағам дайындау технологиясын түсіндіріңіз.Үй тапсырмасы ретінде екінші тағамның жасалу тәсілі оқулық бойынша қолданып, үй жағдайында дайындауды ұсыныңыз.

 Жасалған жұмыстың есебі  ретінде үйдегі дәмін көрген  адамдардан жазба пікір әкелу, және бір адамға арналған үлестің құнын есептеу.

III.Қорытынды нұсқау

Сабақтағы жұмыстың қорытындысы.

10. Оқушылардың жасаған жұмысын  талдау, кемшіліктерін ескерту.

11. Жақсы нәтижеге жеткен оқушыларды  мақтау.

12. Әр оқушының жұмысын бағалау.

 

                                Сарамандық жұмыс №2

Бесінші сағат

Сабақ барысы

I.Ұйымдастыру  кезеңі

1. Оқушылардың сабаққа  дайындығын тексеру .

2. Сабақтың тақырыбын  және мақсатын хабарлау.

3. Осы сабақ – сарамандық, тақырыбы «Еттен бірінші тағамның жасалу тәсілін жетілдіріп әзірлеу.

II.Кіріспе нұсқау

Өткен тақырыпты сұрақтар бойынша қайталау электр құралдарымен, газ плитасы және ыстық сұйықтықтармен жұмыс кезінде техника қауіпсіздігі. Осы сабақтың мақсаты оқулықтағы тақырыпты пайдаланып, тағам дайындау тәсілін білу үшін технологиялық картаны құрастыру.

Технологиялық картаның ерекшелігі сол, онда тек қана құрамына кіретін азықтар ғана емес, сонымен  бірге тағамның дайындалуы жазып  көрсетіледі. Сонымен бірге тағамның құндылығы, дайындау күнделілігі, үлестің бағасы болуы мүмкін.

Технологиялық картаның құрастыру үлгісі қосымша 1 келтірілген.

Қосымша 1.

Технологиялық карта.

 

 

Тағам: Құс етінен жасалған кеспе.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Талдау.

№	Құрамына кіретін азық	Құнарлығы	Күрделілігі	Құны
1 2 3 4 5 6 7	Құс еті Картоп Сәбіз Пияз Ұн Жұмыртқа  Аскөк, ақ желкен		орташа	300теңге 15теңге 10теңге  10теңге 20теңге 30теңге 15теңге 400:4=100

 

 

 

 

Талқылаудан кейін оқушы  қыздарға технологиялық картаны  орындауды ұсыныңыздар, ал қалған әдіс тәсілді оқулықтан (бет.)

4. Сабақтың келесі  кезеңінде үй тапсырмасын орындағанда  технологиялық картаның қалай  қолданылуын оқушы қыздарға түсіндіріңіздер.  Кез келген жасау тәсілі ұсынуға  болады. Жасалған жұмысқа есеп  ретінде дәмін татып көрген  адам жазба пікір әкелу және бір үлес тағамның бағасын талдау.

     III.Қорытынды нұсқау

Сабақтағы жұмыстың қорытындысын өткізу.

5. Оқушылардың жұмысындағы  кемшіліктерді анықтау.

6. Жаңа нәтижеге жеткен  оқушылардың жұмысын мақтау.

7. Үй тапсырмасы. Отбасында  дайындайтын ұлттық тағамдардың жасалу жолдарының тәсілдерін жасап жазып келу.

 

                         Қазақтың ұлттық ас үйі.

 

Алтыншы сағат.

 

I.Ұйымдастыру  кезеңі

1. Оқушылардың сабаққа  дайындығын тексеру.

2. Сабақтың тақырыбын,  мақсатын хабарлау.

3. Осы сабақ – сарамандық, тақырыбы «Қазақтың ұлттық ас үйінің ерекшелігі                             әліметтерді хабарлау.

4. Қазақстан ұлттық  ас үйі көпғасырлар бойы дәстүрге  айналып келді. Етті сақтау  және өңдеу ұрпақтан ұрпаққа  жалғасын тауып келеді. Етті сүрлеп  қақтауда әртүрлі әдіс-тәсілдер қолданған.

 Негізінде жылқы  еті деликатес бұйымдары болып  табылады. Мұндай ет ұлттық тағам  ретінде қолданылды. Бұл тақырып  оқулықтың бетінде берілген. Оқушы  қыздарға қысқаша конспект құрастыруды  ұсынуға болады. Ет тағамдары  қой етінен, сиыр етінен, шошқа етінен, түйе етінен (оңтүстік аймақтарда ) дайындалады. Кейде құс етінен, балықтан, жабайы құс етінен дайындайды.

Ет тағамдары қамырды, жарманы, көкөністерді қосып, тағамдар дайындайды.

5. Қазақ дастарханын  жабдықтау дәстүрі қазіргі заманда да сақталып келеді.Оқушы қыздармен өз отбасыларында қандай ұлттық тағам дайындайтыны жөнінде және қандай дәстүр сақталу жөнінде әңгіме өткізіледі.

Әр түрлі еттен, сүттен, ұннан, көкөністен тағамдар дайындалады. Әр қазақ отбасында өздеріне ұнайтын ұлттық тағам болады. Үй тапсырмасында тағам дайындаудың жасалу жолын дәптерге жазып келу беріледі. Ең қызықты, ерекше әсерлі жасалу жолы дәптерге конспект түрінде жазып алынады. Осыған байланысты нұсқау карта құрастыруға болады.

    

III.Қорытынды нұсқау

Сабақтағы жұмыстың қорытындысы.

6. Оқушы қыздардың  жасаған жұмыстарындағы кемшіліктерді  анықтау.

7. Жақсы нәтижеге жеткен  оқушыларды мадақтау.

8. Әр оқушының жұмысын  бағалау.

 

         

        

 

 

 

 

 

 

 

  Мерекелік  дастархан жабдықтау түрлері.

 

Жетінші сағат

 

Сабақ барысы

I.Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

2. Оқушыларға сабақтың  тақырыбы мне мақсатын хабарлау.

3. Осы сабақ – аралас, тақырыбы «Дастархан жабдықтау»

II.Кіріспе нұсқау

Сабақ теориялық дайындықпен, күнделікті дастархан жабдықтау және мерекелік жиын өткізуге арналады. Қазіргі заманғы этикет талабына сай әдемілікті, ісемдікті, білімділікті және дұрыс жабдықтауды қажет етеді.

 

 

Қазіргі заманның қажеттілігі  бүгінгі күні - өзін өзі ұстау, өкінішке орай әдептілікке, тәрбие мәдениетіне, жақсы мәнер ережелеріне немқұрайлы қарайтындар да кездеседі. Ең қарапайым  өмірде кездесетін жағдай: қалай қонақтарды қарсы алу?. Мерекелік дастарханды қалай жабдықтау?

      Осыған  орай үстел басында өзін-өзі  қалай ұстауын адамдармен қарым-қатынасын,  тәрбиелік дәрежесін анықтауға  болады. Соңғы жылдары біздің  өміріміз әр түрлі жаңалықтарға  толы: іскерлік, шет мемлекеттерден  экономикалық байланыстар көбірек дамыды. Сондықтан әр адам өз серіктерінің арасында артық көрінгісі келетіні орынды. Әр түрлі орынсыз жайлар қарапайым тәртіп ережелерін сақтау адамды сүйкімді, адамгершілік қатынасын жағымды етіп көрсетеді, әр түрлі көзқарастағы адамдарды жақындатады.

 

 

Дастархан жабдықтауды  әртүрлі қарастыруға болады. Тек  кейбір ережелер қатал сақталған. Қалғандары - әр адамның талғамына, жағдайына  және сезіміне байланысты. Ең бастысы  – ыңғайлы, әдемі, жағымды болуында.

Адамның күннен күнге  тамақтанатын орны негізгі  мәселе болып табылады. Өз отбасында таңертеңгілік асты дұрыс қабылдаса, күні бойы жақсы көңілмен жүреді. Ал кешкілік аста әдемі жинақталған үстел басында, барлық отбасы адамдары өз ойларымен, жаңалықтарымен алмасып шүйіркелессе, сол күн жақсы аяқталғаны болып табылады.

Басқа жағдайда – мүмкін ол отбасының түскі ас жақын достарымен кездесу, шақырылған адамдаремен немесе мерекелік кеш – үстел әдемі  және ыңғайлы жасақталуы тиіс.

Салтанатты түрде тамақтану  кезінде дастархан жабдықтау  әртүрлі болады.

• таңертеңгілік ас;

• түскі ас;

• кешкі қонақтарды күту.

Тамақтану кезінде үстелде  аз құралдар (қасық, шанышқы, тәрелке) және қағаз сүлгілер қолдану заманы өтті. Енді өзгеше қатаң талап қойылады: дастархан жабдықтау түрлерінің ерекшеліктері туралы білімі, кез-келген жағдайда өзін еркін сезінуге көмектеседі: зайырлы қабылдауда, мейрамханада, шақырылған кешкі аста. Құралдардың қолданылуы туралы оқушыларға әңгімелеу.сызба бойынша қосымша 1.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Пышақ май жағуға арналған. 2. Тарелка – нан және май жағуға арналған. 3. Қасық (бірінші тағамға арналған). 4. Шанышқы (салқын тағамға арналған). 5. Пышақ (барлық тағамға арналған). 6. Шанышқы ет және салатқа негізгі тағамға арналған. 7. Асханалық пышақ. 8. Сәндік тәрелке. 9. Көже құйатын тәрелке. 10. Десертке арналған қасық. 11. Шанышқы-десертке арналған. 12. Су ішуге арналған стакан. 13.Бокал шампан құюға арналған. 14. Бокал қызыл виноға арналған. 15. Бокал ақ вино құюға арналған.

 

Дастархан жабдықтау кезінде қолданылатын қажетті кездемелік сүлгі.

Қолданылуына қарай оларды әртүрлі әдістермен бүктеледі, тез, оңай ашылуы ескеріледі, ерінді сүрту үшін немесе тізеге жайып қою үшін. Сонымен бірге тазалық ережелерін сақтау үшін де қолданылады. Егер де дастархан жабдықтауға дәмханада тәрелке берілмеген жағдайда, оның артына төрт бүктелген кездемелік сулықты қойып қояды.

Оқулықта схема  бойынша, кездемелік сүлгіні бүктеу тақырыбында  сарамандық жұмыс өткізіңдер. Эксперимент үшін кездемелік сүлгінің орнына қағаз салфетканы қолдануға  болады.

 

 

6 сурет. Салфетка  бүктеу әдістерінің түрлері.

1. Фуршет үстелінің  банкет үстелінен айырмашылығы  қандай?

2. Салфетка этикетінің  ережелерін атаңдар?

Ең алғашқы  кезде кім салфетка туралы ой салды?

III.Қорытынды нұсқау

Сабақтағы жұмысқа  қорытынды жасау.

5. Оқушының жасаған  жұмысындағы кемшілікті анықтау.

6. Жұмыс жасау барысындағы  жақсы нәтижеге жеткен оқушыларды  мақтау.

3. Әр оқушының жұмысын  бағалау.

 

 

                             Сарамандық жұмыс №3

 

Екінші сағат

 

Сабақ барысы

I.Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

2. Оқушы қыздарға сабақтың  тақырыбы мен  мақсатын хабарлау.

3.Осы сабақ –сарамандық  тақырыбы «Мерекелік немесе фуршет  үстелін жабдықтау»

Фуршет үстелі

 

 

 

Мақсаты: оқушыларды мерекелік дастарханды дұрыс және әдемі жабдықтауға үйрету.

 

Мәселелер:

 

Жалпы оқыту:

• оқушыларды дастархан жабдықтау ережелерімен таныстыру.

• әртүрлі нұсқада үстелді көркемдеп сәндеп көрсету.

• мерекелік үстел басына қонақтарды қалай отырғызу жөнінде оқушыларға әңгімелеу.

 

Тәрбиелік:

 

Тәрбиелеу үшін жағдай туғызу:

 

• оқушылардың коммуникативтік мәдениеті

• әсемдік сезімі.

 

Дамытушылық:

• оқушылардың шығармашылық мүмкіндігін, олардың ынтасын, өз күніне сенімділігін дамыту.

• өз көзқарастарын айтып жеткізуге           дамыту.

• оқушылардың шығармашылық белсенділігін дамыту.

 

Жабдықтау: мультимедиялық проектор, экран (немесе интерактивті тақта) ыдыстар жиынтығы және асханалық құралдар, дастархан.

 

                                        САБАҚ БАРЫСЫ

 

1.  Сабақтың ұйымдастыру бастамасы, сабақтың тақырыбын хабарлау, мәселені оқушылардың алдына қою.

 

2. Алғашқы мұғалімнің  сөзі:

 

Шын ықылас көңілмен жабдықталған дастархан – бұл ертеден бері көптеген үй иесінің мақтанышы. Сонымен бірге ер адамдар да дастархан жабдықтауға үлкен мән берген және оларға дәмді әрі әдемі дастархан жабдықтаған. Белгісіз кімнің қолы «сиқырлы» әйелдердің немесе адамдардың бүгінгі күнде дастархан жабдықтау мүмкіншілігі алуан түрлі өте көп. Дастархан жабдықтау ережелері және үстел басында өзін ұстау тәртібі бірнеше жүз жылдар шамасында қалыптасты, оның негізгі мақсаты тамақтану процесін қиындату емес, тамақтану кезінде үстел басында әдемі, ыңғайлы, жағымды түрде қарым қатынас жасау. Әдемі жасақталған үстел әр уақытта әсерлі көрінеді.

Дастархан жабдықтау  – шығармашылық іс, кеңістік еркіндігін, үйдің және пәтердің стилін, дастархан жабдықтау қандай жағдайға арналатынын, үй иесінің талғамын ескеру керек.

 

Оқушыларға қойылатын  сұрақтар:

• Қандай жағдайда біз мерекелік дастархан жабдықтаймыз? (туған күн,той, мерей той, жаңа жыл т.б)
• Қандай салтанатты жиындар болады? (отбасылық, арнап жеке шақырылған)

 

Мұғалім: Салтанатты жиын қонақтар жайғасып отырған жағдайда және қонақтар жайғаспағанда (фуршет). Бүгін біз сіздермен дастархан жабдықтаудың негізгі ережелерін анықтап көреміз. Сіздердің алдыңыздарда ыдыстар жиынтығы және асханалық құралдар, дастархан. Арнайы және жеке адамға арналған дастархан жабдықтауды жасап көрсетеміз. Тәрелкелер мен құралдарды біз  қалай орналастырамыз?

 

 (бір оқушы жеке адамға арналған дастархан жабдықтауды, өзінің іс қимылын түсіндіреді, қалай және неліктен тәрелкелер мен фужерлерді асханалық құралдарды орналастырады).

 

Мұғалім: Ал, кәне не болғанын көрейік. Сіздердің пікірлеріңіз бен ұсыныстарыңыз? Айтып түсіндіріңіздер.

 

(үстелді қалай  жабдықтау,ескертулер жасау, түзетулер  жасау, бір біріне көмектесу  жөнінде оқушылар өз көзқарастарын айтады.)

 

Мұғалім: Ал, енді кәне білімдерімізді, өмірдегі тәжірибиемізді пйдаланып, негізгі қағидалар мен дастархан жабдықтау ережелерін анықтап көреміз.

 

(Оқушылар  мұғалімнің көмегімен негізгі  ережелерді анықтайды):

 

• Дастархан жабдықтауды  ыңғайлы, тиянақты және барлық құралдарды симметриялы етіп орналастыру.

• Дастарханды үстелге  жабудан басталады (дастархан таза, жақсы үтіктелген болуы тиіс).