Ұялшақ наубайханашы

Тақырыбы: «Ұялшақ наубайханашы»

Мақсаты:  Тұлғаны дамыту тренингін топ тыңдаушыларына бағыттай отырып, 

(ұйымшылдық, бір-біріне  деген сенімнің өсуі, топ ішіндегі  қарым-қатынастың дамуы) топты  қамту

Сабақтың әдіс – тәсілі: сұрақ – жауап, топпен жұмыс

Көрнекілігі: слайд, жұмсақ ойыншық

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру бөлімі.

Тренинг өтетін орынды даярлап алу(тренинг психология кабинетінде өтеді)

- Саламатсыздар ма, оқушылар. Бүгінгі біздің тренингіміздің  тақырыбы «Ұялшақ наубайханашы» деп аталады.

1.Ойын-жаттығу «Келісемін, келіспеймін»

Тренингімізді бастамас бұрын сіздермен «Келісемін, келіспеймін» ойын – жаттығуын ойнайық. Мен  сендерге сөздер айтамын, сендер сол  сөздермен келіссеңдер қолдарыңды шапалақтайсыңдар, ал егер келіспесеңдер  аяқтарыңды тарсылдатасыңдар. Ендеше ойынды бастайық.

 

Мен мейірімдімін

Мен қатігезбін

Мен шыдамдымын

Мен арраммын

Мен ашуланшақпын

Мен ұялшақпын

Мен еңбекқормын

 

Жақсы, ендеше тренингімізді  бастайық. Тренинг ертегі түрінде  болады. Бүгін біз сіздермен ертегі кейіпкерлеріне көмектесеміз. Көмектесуге дайынбыз ба?

 

                           Ертегі «Ұялшақ наубайшы»

Бір қалада наубайханашы өмір сүріпті. Ол күнде ерте тұрып, қамыр  илеп, нан және тәтті бөлкелер пісіріп, оларды өзінің дүкенінде сатыпты. Көп  жылдар бойы нан, бөлке пісіріп сатқанымен ол үнемі пісірген наны мен бөлкелерінің жақсы және дәмді болғанына күмәнданып, уайымдайтын.

Қала тұрғындары дүкеніне жиі кіретін. Бірде тұзы аз, бірде  мейізі аз, біреуге шекері көп болса, біреуге шекері аз... Олардың бірі мақтаса, бірінің көңілі толмай жататын. Кейбіреулер тіпті ештеме айтпайды. Бірақ бәрі қайтадан келіп, нан мен бөлке алатын. Жұмысы жүріп, пісірген наны мен бөлкелерін қала тұрғындары сатып алып жатса да уайымдайтын, тіпті оған оның өмірінде ешқандай қызықты ештеңе жоқтай көрінетін. Бір күні көрші қайыңды тоғайдан жас орман иесі келеді. Ол тәтті бөлке мен дәмді нан жеп көргісі келетінін, бірақ оған төлейтін орман иелерінің ақшасы болмайтынын, оның есесіне ол бір дорба әр түрлі жарқырауық тастары барын айтады. Наубайханашы бірден бірнеше хош иісті бөлкені бір жарқырауық тасқа айырбастауды ұсынады.

• Жақсы, мен жарқырауық тастарды қандай да бір затқа айыр бастай алмаймын. Сондықтан үш жарқырауық тасты мен саған сыйлаймын, егерде сен маған өзіңнің үш ұнамды қасиетіңді атап берсең,-деп жауап береді орман иесі.

Наубайханашы өте ұялшақ болатын, сондықтан ол: - Мұны жасау  маған өте қиын. Алдымен өзге адамдардың бұл сұраққа берген жауаптарын естуіме  бола ма?-дейді.

  Мен сіздерден әрқайсыңыз өздеріңіздің үш ұнамды қасиеттеріңізді айтып, наубайханашыға көмектесулеріңізді сұраймын. Егерде кімде –кімге өз жағымды қасиетін айту қиынға соқса, қолыңыздан келетін үш істі атаңыз.

Олай болса, наубайханашы сіздердің ұнамды қасиеттеріңізді  естіді және орман иесіне өзінің жағымды  қасиеттерін атауға көмектесті. Ол сыйлыққа жарқырауық тастар алып, орман иесіне бірнеше хош иісті бөлке тарту етті. Орман иесі кетеді. Бірнеше күн өткеннен кейін орман иесі қайта оралады. Ол үйленбекші екен. Дәмді бөлке туралы әңгімелер орманға жайылыпты. Сол себепті той қонақтарына көп нан мен бөлкелер керек екен. Ал орман иесінде тек жарқырауық тастар бар. Ал жарқырауық тастарды нан мен бөлке үшін емес, тек наубайханашының өмірінде жуық арада өткен үш жақсы оқиға туралы әңгімесіне ғана бере алатынын айтады.

Ұялшақ наубайханашы тағы да ойланып: - Мен алдымен өзгелердің өмірінде болған жақсы жағдайлар туралы естісем бола ма?-деп сұрайды.

Наубайханашыға көмектесу  үшін, өздеріңіздің өміріңізде бүгін  бе, кеше ме немесе бірнеше күн бұрын  ба болған үш жақсы жағдайды айтып  беруіңізді сұраймын.

Мүмкін біреуден хат  алған шығарсыз, мүмкін бір жақсы  адам телефон шалған шығар, театрға  барған шығарсыз. Өзіңіздің немесе жақын адамдарыңыздың жетістіктері... Осы жағымды жағдайларға байланысты сіздердің сезім – күйлеріңіз.

 

2.Ал енді, «1 ден 7-ге дейін санайық» ойынын ойнайық.

Мақсаты: оқушыларды ұйымшылдыққа, бір – бірін тыңдауға үйрету.

 

- Мен сендерге 1 санын  айтамын, сендер әрі қарай 2,3,4... жалғастырасыңдар. Бірақ 1 санды  бірігіп айтуға болмайды. Ойын  шарты бұзылған жағдайда, қайтадан басталады. (ойын жүргізіліп болғаннан кейін ертегі жалғастырылады)

 

Наубайханашы сіздердің  әңгімелеріңізді естіп, өзінің жағымды  жағдайлар туралы әңгімесін айтуға көмектескеніне, сіздерге үлкен алғыс  білдіреді.

Сонымен, ол орман иесінен  жарқырауық тастарды сыйлыққа алып, лған өзі пісірген дәмді нандары мен тәтті бөлкелерін береді. Бірақ орман иесі кешкісін қайтып келеді. – Көмектес, қонақтарға әзірлеген сыйым аздық етті. Жемістер мен саңырауқұлақтардан бас тартып, бәрі нан мен тәтті бөлке жегілері келеді,-дейді. Орман иесі наубайханашыға өзін мақтан тұтуға мүмкіндік беретін өміріндегі үш оқиға(жағдай) атауын және не себепті мақтан тұтатынын әңгімелеуді сұрайды.

Ұялшақ наубайханашы: -Өзгелер қалай жауап берер  еді?-деп көмек сұрайды.

 

Қане, есімізге түсірейік. Сіздің өміріңіздегі өзіңізді мақтан тұтатындай үш оқиға(жағдай) және неліктен мақтан тұтатыныңыз туралы айтып беріңіз. Кейде бұл жағдай жағымды, бірақ жылдам аяқталуы мүмкін, кейде қиын, бірақ сәтті аяқталатын мәселелер болуы мүмкін. Қазір қайсысы есіңізге түсетіні маңызды емес.

Наубайханашы сіздердің  көмектеріңізді қабылдап, өз тапсырмасын  орындады. Жарқырауық тастарды сыйлыққа алып, орман иесі қонақтарына пакет  толы нан мен бөлкелер береді.

Қалада орман иесі ұзақ көрінбейді. Бірнеше ай өткеннен кейін ол келіп, наубайханашыны тұңғыш баласының шілдеханасына шақыратынын айтады.

Қонақтарға дастархан  жаю үшін, ол наубайханашыдан болшақта армандаған үш оқиғаны айтып беруді сұрайды.

Ұялшақ наубайшы тағы да өтініп:-Басқа адамдардың жауабын  тыңдауға бола ма?-дейді.

Наубайханашыға көмектесу  үшін, болашақ өміріңізден күтетін  үш жағымды оқиғаны атап беріңіз. Қай уақытта және қандай көлемде  болатыны маңызды емес. Әр оқиғаны  атап, сол оқиға әсерінен алатын сіздің өміріңіздегі жағымды да ұнамды сезімдер.

 

3.Ойын-жаттығу «Екі шындық, бір өтірік»

Мақсаты: оқушыларды өтірік айтпауға, шындыққа үйрету

Келесі ойынымыздың  аты «2 шындық 1 өтірік» деп аталады. Бұл ойында екі шындықты және бір  өтірікті айтамыз. Мысалы: Мен Ақгүлмін, мен психологпын, мен африкада тұрамын.

 

Ертегі кейіпкерлеріне берген көмектеріңіз үшін мен алғысымды білдіремін. Ал наубайханашы мен орман иесі көп рахметтерін жаудыруда.

 Шілдехана тойы  керемет өтті. Тойға орман тұрғындарының  бәрі тышқан, қоянна бастап аяюға  дейін бәрі жиналды. Бәрі наубайханашының дәмді наны мен тәтті бөлкелерін мақтады.

Тойдың қызған кезінде  наубайханашы батылданып, орман иесінен  осыншама жарқырауық тастарды қайдан алғанын сұрайды.

• Оның ешқандай құпиясы жоқ,-дейді орман иесі. Қандайда бір адам өзінің бойындағы жағымды қасиеттерді немесе өмірінде болған әлде болатын жақсы оқиғалар туралы әңгімелесе жер қйнауында жарқырауық тастар туады. Ал егер мақтан тұтатын жағдайлар мен оқиғаларды естеріне түсірсе, онда ең үлкен жарқырауық тастар пайда болады. Түнде жер шық суымен дымқыл тартқан кезде тастар жоғарыға шығады, ал таңда шөп тамырлары астынан жылтырағандарын байқауға болады. Міне, осылай жақұт(сапфир), алмаз, меруерттер, изумрудтар пайда болады.

 

Ертегі аяқталды. Енді азғантай талдау жұмыстарын жүргізейік. Әр тапсырмаға байланысты пайда болған сезім күйлеріңіз. Өз бойыңыздағы үш жағымды қасиет, үш жақында өткен оқиға, өзіңді мақтан тұтатын үш оқиға, болашақта болатын үш оқиға. Сіздер қалай ойлайсыздар, болашақта болатын оқиғалар мен жақында немесе ертеректе өткен оқиғалар арасында қандай байланыс болуы мүмкін? Болашақ жетістіктерге өткен шақ қалай әсер етеді?

Өз ойларыңызды ортаға салыңыз.

Қазір жаттығуды орындау  барысында болған жағдайлар туралы әңгімелесейік.

• айтыңызшы, өзіңіздің үш жағымды қасиетіңізді табу қиын болды ма? Неге?
• өзіңіздің үш жағымды қасиетіңізді айту қиын болды ма? Неліктен?
• Жаңа және жақсы оқиғалар есіңізге оңай түсті ме? Ешер қиын болса, неге?
• өзіңізді мақтан тұтарлық оқиғалар есіңізге оңай түсті ме? Егер қиын болса, неге?
• Армандағаныңыз туралы ой жинақтау оңай болды ма? Сіз қалай ойлайсыз, неліктен?
• Және кездесуіміздің соңында, өздеріңіздің алған әсерлеріңізбен бөліссеңіз.

Тренинг – ертегіде сізге  не ұнады, әлде де жетілдіру үшін сіз  не ұсынар едіңіз?

 

Ойын «Кім жылдам?»(мұнда  оқушылалар теңдей екі топқа бөлінеді, жүргізушіекі топтың басшысының қолынан ұстап, бірдей белгі беретіндігін және осы белгіні әр топ басшысы өз ойыншыларына жалғастыру керектігін айтады. Ортаға жалау қойылады. Қай топ белгіні тез қабылдаса сол топ жеңімпаз атанады. Ойын бірнеше мәрте ойналады.)

 

- тренинг барысына  рефлекция жүргізіледі

           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ә.Жангелдин  атындағы орта мектеп

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(3 –  4 сынып оқушыларымен жүргізілген  ертегі терапия)

 

Жүргізген: мектеп психологы  А.Ж.Ордина

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Шалқар қаласы

2012-2013 оқу жылы

 

 

Тренинг жаттығу

Ұялшақ наубайханашы

Жаттығуды жас ерекшеліктері әртүрлі  жасөспірімдермен жүргізілетін жұмыстарда қолдануға болады. Жаттығудың тиімділігін  мектеп педагогтары мен әкімшілік  құрамымен жүргізілген жұмыстар көрсетті. Ең қолайлы қатысушылар саны 7 ден 15-ке дейін. Топ құрамының көптігі бастаушының тыңдаушыларды басқара білу өнеріне байланысты.

Жаттығудың тиімділігі топ сипатын  білдіретін ұйымшылдығы мен бірлігіне  байланысты.

Өз бетімен жаттығу ретінде немесе тұлғаны дамыту тренингін топ тыңдаушыларына бағыттай отырып, (ұйымшылдық, бір – біріне деген сенімнің өсуі, топ ішіндегі қарым – қатынастың дамуы) топты қамту.

Егер ертегі өз бетімен, яғни, өз алдына ойын ретінде қолданылатын болса, әдеттегідей мектеп психологтары қолданатын «қыздыру» жаттығуларынан бастаған жөн.

Жаттығуды кіші топтарда өткізгенде, жүргізуші ойын элементтерін кіргізуі керек. Мысалы: «Бүгін біз сіздермен  ертегі кейіпкерлеріне көмектесеміз. Тыңдаңыздар...»

Метафорикалық тілді саналы түрде қабылдай алу мүмкіндігі мол жоғарғы сынып оқушылары мен ересектерге, жүргізуші жаттығу алдында ертегі терапиясының адамның тұлғалық дамуына тигізетін тиімділігі жөнінде айтып өтуі керек.

Содан соң, психолог жаттығуды ұсынады: «Ал енді ертегі салмақты психологиялық міндеттің шешіміне қалай көмектесетінін көрейік. Тыңдаңыздар...»

 

Ертегі 

Бір қалада наубайханашы өмір сүріпті. Ол күнде ерте тұрып, қамыр илеп, нан және тәтті бөлкелер пісіріп, оларды өзінің дүкенінде сатыпты. Көп  жылдар бойы нан, бөлке пісіріп сатқанымен ол үнемі пісірген наны мен бөлкелерінің жақсы және дәмді болғанына күмәнданып, уайымдайтын.

Қала тұрғындары дүкеніне жиі кіретін. Бірде тұзы аз, бірде мейізі аз, біреуге  шекері көп болса, біреуге шекері аз... Олардың бірі мақтаса, бірінің көңілі толмай жататын. Кейбіреулер тіпті ештеме айтпайды. Бірақ бәрі қайтадан келіп, нан мен бөлке алатын. Жұмысы жүріп, пісірген наны мен бөлкелерін қала тұрғындары сатып алып жатса да уайымдайтын, тіпті оған оның өмірінде ешқандай қызықты ештеңе жоқтай көрінетін. Бір күні көрші қайыңды тоғайдан жас орман иесі келеді. Ол тәтті бөлке мен дәмді нан жеп көргісі келетінін, бірақ оған төлейтін орман иелерінің ақшасы болмайтынын, оның есесіне ол бір дорба әр түрлі жарқырауық тастары барын айтады. Наубайханашы бірден бірнеше хош иісті бөлкені бір жарқырауық тасқа айырбастауды ұсынады.

• Жақсы, мен жарқырауық тастарды қандай да бір затқа айыр бастай алмаймын. Сондықтан үш жарқырауық тасты мен саған сыйлаймын, егерде сен маған өзіңнің үш ұнамды қасиетіңді атап берсең,-деп жауап береді орман иесі.

Наубайханашы өте ұялшақ болатын, сондықтан ол: - Мұны жасау маған  өте қиын. Алдымен өзге адамдардың бұл сұраққа берген жауаптарын естуіме бола ма?-дейді.

  Мен сіздерден әрқайсыңыз өздеріңіздің үш ұнамды қасиеттеріңізді айтып, наубайханашыға көмектесулеріңізді сұраймын. Егерде кімде –кімге өз жағымды қасиетін айту қиынға соқса, қолыңыздан келетін үш істі атаңыз.

Олай болса, наубайханашы сіздердің  ұнамды қасиеттеріңізді естіді және орман иесіне өзінің жағымды қасиеттерін атауға көмектесті. Ол сыйлыққа жарқырауық тастар алып, орман иесіне бірнеше хош иісті бөлке тарту етті. Орман иесі кетеді. Бірнеше күн өткеннен кейін орман иесі қайта оралады. Ол үйленбекші екен. Дәмді бөлке туралы әңгімелер орманға жайылыпты. Сол себепті той қонақтарына көп нан мен бөлкелер керек екен. Ал орман иесінде тек жарқырауық тастар бар. Ал жарқырауық тастарды нан мен бөлке үшін емес, тек наубайханашының өмірінде жуық арада өткен үш жақсы оқиға туралы әңгімесіне ғана бере алатынын айтады.

Ұялшақ наубайханашы тағы да ойланып: - Мен алдымен өзгелердің өмірінде болған жақсы жағдайлар туралы естісем  бола ма?-деп сұрайды.

Наубайханашыға көмектесу үшін, өздеріңіздің өміріңізде бүгін бе, кеше ме немесе бірнеше күн бұрын  ба болған үш жақсы жағдайды айтып беруіңізді сұраймын.

Мүмкін біреуден хат алған шығарсыз, мүмкін бір жақсы адам телефон  шалған шығар, театрға барған шығарсыз. Өзіңіздің немесе жақын адамдарыңыздың жетістіктері... Осы жағымды жағдайларға  байланысты сіздердің сезім –  күйлеріңіз.

Наубайханашы сіздердің әңгімелеріңізді  естіп, өзінің жағымды жағдайлар  туралы әңгімесін айтуға көмектескеніне, сіздерге үлкен алғыс білдіреді.

Сонымен, ол орман иесінен жарқырауық тастарды сыйлыққа алып, лған өзі пісірген дәмді нандары мен тәтті бөлкелерін береді. Бірақ орман иесі кешкісін қайтып келеді. – Көмектес, қонақтарға әзірлеген сыйым аздық етті. Жемістер мен саңырауқұлақтардан бас тартып, бәрі нан мен тәтті бөлке жегілері келеді,-дейді. Орман иесі наубайханашыға өзін мақтан тұтуға мүмкіндік беретін өміріндегі үш оқиға(жағдай) атауын және не себепті мақтан тұтатынын әңгімелеуді сұрайды.