Автор: Пользователь скрыл имя, 09 Октября 2013 в 07:11, автореферат
Өкінішке орай, бүгінгі күні білім беру саласында тұлғаға бағытталған жүйені енгізу әрекеттері жасалып жатқанымен, мектептерде бұл міндеттің орындалмай отырғаны алаңдатады. Білім берудің тұлғаға бағытталған жүйесін қалыптастыру білім беру мен тәрбиелеудің теориясы мен практикасына психологиялық білімдерді кеңінен енгізу жағдайында ғана мүмкін болады. Осыған байланысты индивидтің ішкі және әлеуметтік белсенділігінің қайнар көздері мен заңдылықтарын анықтайтын жасөспірім тұлғасы дамуының интегралды компоненті ретінде өзін-өзі тану мәселесінің теориялық және қолданбалы аспектілерін әрі қарай тереңінен өңдеу қажеттілігі туып отыр. Соның ішінде, алдағы уақытта біздің қоғамның өмірі мен дамуын анықтайтын жасөспірім тұлғасының өзін-өзі тануын зерттеу мәселесі ерекше өзекті.
Қазақтың студенттері мен түріктің студенттерінің осы әдістеме бойынша салыстыру кезінде шкалалардың басым бөлігі бойынша түріктің студенттері жоғарғы көрсеткішті көрсетті. Олар өздерін интелектуалды дамыған, эмоцианалды тұрақты, албырт, намысқой, батыл, іскер, жаңашыл ретінде қабылдауға бейім. Қазақтың жасөспірімдері өз кезегінде өзін-өзі ашық, жұмысақ, турашыл, сабырлы деп бағалайлды.
Сонымен қатар, «Қарама-қарсы профилдер» әдістемесінен алынған нәтижелер бойынша қыздар өзін-өзі турашыл, тік ұлдарға қарағанда ар-намысы жоғары (жүріс-тұрыстың жоғары нормативтілігі) және сезімтал ретінде қабылдайды. Жігіттер өзін-өзі интеллектуалды дамыған, қатты, суық, консервативті, тәуелсіз деп бағалайды.
Өзін-өзі бағалау әдістемесі бойынша сыналушы топтардан алынған нәтижелерден біз «Болашақ» университетінің студенттерімен Қорқыт Ата атындағы ҚМУ-ң студенттерінін салыстыру барысында олада айтарлықтай айырмашылықтың болатынына көзіміз жетті. Қорқыт Ата атындағы ҚМУ-ң студенттері «Болашақ» университетінің студенттері қарағанда өзін-өзі бағалаулары жоғары екендігі анықталды. Сонымен қатар түрік жастарының қазақ жастарына қарағанда және қыздардың жігіттерге қарағанда өзін-өзі бағалау деңгейлері жоғары көрсеткіштерді көрсетті.
Студенттердің талаптану деңгейін зерттеу нәтижесінде сыналушы топтардың арасынан атап айтқанда «Болашақ» университетінің студенттерінің деңгейлері жоғары көрсеткіштерді берді.
ҚОРЫТЫНДЫ
Студенттік кезеңдегі тұлғаның өзіндік танымын зерттеуге арналған еңбектер бойынша бірқатар теориялық және эксперименталдық нәтижелерді қарастырдық.
Біз өзімізге оқу іс-әрекеті барысында жасөспірімдік шақтағы тұлғаның өзіндік танымын құрылымының өзгеруіне түрлі факторлардың, атап айтқанда әлеуметтік орта, этнопсихологиялық факторлардың әсерін зерттеуді мақсат етіп қойдық. Себебі, алдағы уақытта біздің қоғамның өмірі мен дамуын анықтайтын жасөспірімдердің өзіндік танымды зерттеу жұмысы өте қажет.
Өзіндік танымын бойынша кеңестік және шетелдік теорияларды талдау жұмысы көрсеткендей, өзін-өзі тануды зерттеу кезінде авторлар төмендегідей жағдайларды бөліп көрсетеді:
1) өзіндік танымның әлеуметтік табиғаты болады;
2) өзіндік таным бұл адамның өзін-өзі іс-әрекет және қарым-қатынас субъектісі ретінде тануы;
3) өзіндік таным – тұлғаның өзіндік санасын мазмұнға толтыру процесі;
4) өзіндік танымым күрделі, көпдеңгейлі процесс;
5) өзіндік таным тұлғаның өзін-өзі танудың субъектісі де, объектісі де. Өзіндік таным, өзіндік сана, өзін-өзі бағалау және өзін-өзі анықтаумен тығыз байланыста бола тұра, өзінің психологиялық сипаттары бар салыстырмалы түрде дербес процесс болып табылады.
Өзіндік танымының студенттік шақтағы онтогенезі аз зерттелгендіктен, біз студенттік шақта тұлғаның өзіндік танымының психологиялық ерекшеліктерін анықтауға тырыстық. Осы мәселеге қатысты теориялық талдаудың нәтижесінде біз келесідей жағдайларға көз жеткіздік.
Студенттік шақта өзіндік таным тұрақтанады, яғни өз «Менін», өз индивидуалдығы мен өз тұлғасын түсіну мен танудан тұратын өзі туралы талдап, қорытындыланған түсінік қалыптасады. Сонымен қатар, осы кезеңдегі маңызды психологиялық жаңалық «Меннің» анықталуы, яғни жасөспірімнің өзіне ішкі әлемінің ашылуы. Студенттік кезеңде алдыңғы қатарға әлеуметтік өзін-өзі анықтау, өмір жолын таңдау, дүниетанымның қалыптасуы және дүниедегі өз орнын анықтау шығады
Қорыта келгенде, сыналушы топтарға жүргізілген үш әдістеме бойынша оларда мәнді айырмашылықтың болатынына көзіміз жетті.
Демек, оқу іс-әрекеті барысында студенттік кезеңде тұлғаның өзіндік танымының құрылымының әлеуметтік орта, этнопсихологиялық, әлеуметтік факторлардың әсеріне байланысты өзгереді деген негізгі болжамымыз және содан шыққан жеке болжамдар дәлелденді.
Диссертация тақырыбы бойынша жарияланған мақалалар тізімі:
1. Ағыбаева У.Б., Қожахметова Л.Б. «Студенттік кезеңдегі өзін-өзі тануға ортаның әсері және оның психологиялық ерекшеліктері». Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, Қазақстан педагогикалық ғылымдар академиясының академигі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Әли Мүсілімовтің 70 жылдығына арналған «Сапалы білім беру – Қазақстанның индустрияландырылуының және инновациялық дамуының негізі» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік конференцияның мақалалар жинағы. І том. Қызылорда, 2011ж.
2. Ағыбаева У.Б., Қожахметова Л.Б. «Жеке тұлғаның өзін-өзі тануының психологиялық ерекшеліктері». Международная научно-практическая конференция «Аутодеструктивное поведение в подростковом и юношеском возрасте: пути и перспективы превентивной коррекции». 25 мамыр Алматы, 2012ж.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Столин В.В. Познание себя и отношение к себе в структуре самосознания личности : Автореф. дис... докт. психол. наук. М.,1985, 37 с.
2. Столин В.В. Самосознание личности. М.: Изд.-во Московского унив.-та,1983, 284 с.
3. Выготский Л.С. Собрание сочинений в 6-ти томах. М.: Педагогика, т.3, 1983, 368 б., т.4, 1984 - 432 б., т.6 1984 - 400 с.
4. Кон И.С. В поисках себя: личность и ее самосознание. М., 1984, 335 с.
5. Кон И.С. Какими они себя видят. М.: Знание, 1975, 254 с.
6. Ольшанский Д.В. Об экспериментальном изучении структуры самосознания // Новые исследования в психологии. 1984, №2, 17-22 с.
7. Спиркин А.Г. Сознание и самосознание. М., 1972, 303 с.
8. Розен Г.Я. Самосознание как проблема социальной перцепции // Вопросы психологии познания людьми друг-друга и самосознания. Краснодар: Изд.-во Кубанского унив.-та, 1977. Вып. 235, 173-174 с.
9. Лисина М.И.,Сильвестру А.И. Психология самосознания дошкольников. Кишинев, Шпитица, 1983. 111 с.
10. Чеснокова И.И. Проблема самосознания в психологии. М., 1977, 144 с.
11. Столин В.В. Мотивация и самосознание. // Мотивация личности. М.: Изд.-во АПН СССР., 1962, 58-64 с.
12. Столин В.В. Самосознание личности. МГУ, 1983, 228с.
13. Гуткина Н.И. О психологической сущности рефлексивных ожиданий. // Психология личности: теория и эксперимент. М., 1982, 100-108 с.
14. Гусева А.Г. Особенности познания самих себя студентами ВУЗ-а в зависимости от половой принадлежности. Автореф. дис. канд. психол. наук. М, 1981, 24с.
15. Общая психодиагностика / под ред. А.А.Бодалева, В.В.Столина. МГУ., 1987, 303 с.
16. Олейник Л.Д. Индивидуальное самосознание и пути его формирования. Автореф. дис. канд. психол. наук. Л., 1975, 16 с.
Резюме.
Кожахметова Лаззат Балтабаевна
Тема. Психологические особенности влияния социальной среды на самостоятельное познание в период студенчества.
Специальность - 6М010300 – Педагогика и психология
Актуальность исследования. В Послании народу Казахстана Президент РК Н.А.Назарбаев сказал: «Главное измерение образования – каждый гражданин, овладевший знаниями и навыками должен подняться до уровня востребованного специалиста».
В эпоху экономического рынка следует формировать разностороннего конкурентоспособного гражданина, особенно самостоятельное познание и развивать творческое мышление студентов, повышать самообразование, постоянно быть в поиске, формировать навыки анализа и уметь делать выводы.
Многие социальные изменения, которые происходят в стране и в мире, активно влияют на самостоятельное познание студента. Поэтому необходимо развивать активность студентов и влияние на их самостоятельное познание .
Цель исследование. Определить психологические особенности влияние социальной среды на самостоятельное познание личности в период студенчества.
Научная гипотеза исследования. Если будут научно теоритически и методически обоснованы влияние социальной среды на самостоятельное познание в период студенчества, тогда будут определены психологические особенности студентов.
Задача исследования:
Научное новизна исследования. Экспериментально исследованы особенности социальной среды на самостоятельное познание в период студенчества, проводится в виде исследования, определены влияние этих факторов на формирование самостоятельного познания личности в период студенчества.
Теоретическое значение исследование. Определены особенности влияния социальной среды, половых, этнопсихологических факторов на самостоятельное познание в период студенчества. Рассмотренная проблема дала возможность полнее раскрыть понятие самостоятельного познания в период студенчества. Определены эксперименталным путем влияние этих факторов на самостоятельное познание личности.
Практическое значение. Определив влияние социальной среды на психологические особенности самостоятельного познания личности в период студенчества, можно эти результаты использовать на практических курсах «Психология развития» ,«Социальная психолoгия».
Структура диссертации. Введение, две главы.
В первой главе дается кратко анализ психологическим особенностям самостоятельного мышления в период студенчества.
Во второй главе экспериментально исследуются и определяются особенности влияния социальной среды, половых, этнопсихологических факторов на самостоятельное познание личности в период студенчества .
Summary
Kozhahmetova Lazzat Baltabayevna.
The psychology pecularities of social middle in self-knowledge of students period.
6M010300 - Pedagogic and рsychology.
The actuals of research: Nowadays one of the fundamental concepts of our science state is to prepare distinets of their self- knowledge and to think by themselves, also to decide the actual and social problems of humanity.Only well-educated young people will bring up their contributions to the social economic with the system of science or process of pedahohical production as such.
The aims of research: To define all the systems of self- knowledge and process and the social factors in students period.
The science theory research: There are different factors such as social, sexual and ethnopsychology influences for self- knowledge students period.
The duties of research: To analyze about the theory of aspects and to definite about the basis of metodoligal works in the foreign and set of psychology broadest sence.
The theory and the basis methods of research: To be held the conceptions of self- knowledge period stuctures by V.V.Stolin; the conception of historical cultures by L.S. Vigotsky; the theary human activities by E.V.Shorohova; A.N.Leontiev; to show the theory of individual complexes by B.T.Ananiev, B.Ph.Lomov, S.M.Dzhakypov.
The novelty of research: To be researched all the social middle in infuences of peculatities in experimental type and their actual problems are similarity in stuctures is preserved in respect of students period by ethnopsychology factors.
The theory aspects of research: To reveal the pecularities of ethnopsychology factors for the self- knowledge of students period. All these research work’s results are included by the practical activities of self- knowledge of students period.As a result of research are founded by the influences of different factors in self- knowledge students period.