Антика дәуіріндегі Платон философиясы

Платон осы «Той» деген  сұхбатында сүйіспеншіліктің, әсіресе, әдемілікке деген сүйіспеншіліктің мәнін ашып көрсетеді. өйткені, оның ойынша, әдемілікке ұмтылу, оның сүю  игілік әкеледі. Ендеші, мұндай сүйіспеншіліктің әр түрі бар екен. Соның бірі –  шығармашылық Платонның ойынша, шығармашылық болмыс еместен болмысқа қарай өту. Кез-келген өнер туындысы – қас шебердің қолынан шыққан әдемі дүниелер шығармашылықтың  жемісі. Ал оларды жасаушы – жаратушы деп аталады.

Бірақ, даналықты сүйген жандардың бәрі жаратушы бола бермейді екен. Ол үшін алдымен сол адамның  өзі әдемілікті бойына сіңіруі қажет. Платонның ойынша, махаббат, сүйіспеншілік  дегендер адамның бойына әдемілік бітіп, соны дүниеге әкелуі. Дүниеге келу, туу деген өлімг жаратылған пенденің мәңгі өлмейтіндігінің бір белгісі. Олай болса, сүйіспеншілік, махаббат мәңгілікке ұмтылу болып табылады.

Қорытынды

Сократтың ең ғұлама шәкірті  және Академияның негізін қалаушы  Платонның ілімі әр деңгейлі және әр алуан қырларымен ерекшеленеді. Оның шығармашылығында философия мифке  қайта оралады. Онда миф логосқа  бағынбағанымен, оның қанат жаюына серпін береді. Әр түрлі кезеңдерде оның философиясындағы метафизика мен  гносеологияға, діни проблематика мен  мистицизмге зор көңіл бөлінсе, қазіргі уақытта платонизмнің мәні ретінде оның ауызша диалектикасына, этикалық-саяси проблематикасына баса назар аударылады. Платон ілімінің шынайы маңызы осы көзқарастардың барлығын жинақтағанда ғана көрінеді.

 Платондық метафизиканың  кең ауқымды ерекшелігі, онда  жаңа шындықтың ашылуымен байланысты, яғни физис философиясында бұрын-соңды  сөз қозғалмаған сезімнен тыс,  физикалықтан тыс кеңістіктің  ашылуымен байланысты болды. Платонның дәл осы жаңалығы философия дамуындағы маңызды кезең болып саналды және батыстық даналықтың дамуындағы материалдылық және материалдылық емес, сезімге тән және сезімнен тыс деген айырмашылықтардың негізін қалады. Осы категориялар түрғысында табиғат пен ғарыш өз алдына заттар түрінде емес, тек олардың құбылысы түрінде ғана көрінеді. Нағыз және нақты болмысқа заттардың мәнін, олардың парадигмасын білдіретін идеялар ғана ие болады.

Платон өзінің көптеген шығармаларында, әсіресе, саяси-әлеуметтік мәселелерді  қарастырған сұхбаттарында адамның  ішкі дүниесін ашумен қатар оның қоғамдық іс-әрекетіне да талдау жасады. Сөйтіп, Платонның философиясы өз оқушыларын адамның қоғамдық мәнін тануға бір  адым болса да жақындата түсті. Сонау  софистерден басталған философиядағы  антропологиялық (адам туралы ілім) бетбұрыс Сократ арқылы кеңінен өрістей келіп, Платонның философиясында тұжырымдалды деуге болады.                    Платондық дүниетанымның інжу-маржаны оның бүкіл ой-толғамдарын қорытындылайтын «Мемлекет» диалогы болып табылады. Платонның түйіндеуінше, егер саясаткер философқа айналса (және керісінше), онда Ақиқат пен Игіліктің жоғары құндылықтарына негізделген шынайы мемлекет қалыптастыруға болады. Ал Әділеттілік бүкіл басқа нәрселер соның төңірегінде айналатын негізгі өзек болып табылады. Идеалды мемлекетті практикалық тұрғыда қалыптастырудың бірнеше мүмкіндігі сәтсіз аяқталған соң Платон өзінің «Саясат» және «Заңдарында» «барлық нәрсенің өлшемі — Құдай» деп санайтын адамдардан құралған нақты мемлекеттің формасын табуға ұмтылады.

Қолданылған әдебиеттері

1. Серік Мырзалы «Философия»  Алматы 2010ж, 81-87б.
2. «Философия  оқулық» Алматы 2002ж. 23,24б.
3. Д.Кішібаев, Ұ.Сыдықов «философия» Алматы 2002ж.
4. http://www.google.kz.