Сұраныс пен ұсыныс

D

=800-4Р        формуласымен берілді, ал ұсыныс функциясы Q

S

=4P-320 формуласымен берілді дейік.

    

Шешімі. Нарықта  тепе-теңдік қалыптасқан жағдайда сұраныс  пен ұсыныс функциялары тең болатындығынан екі функцияны өзара теңестіру арқылы тепе-тең баға мәнін табамыз: Q

D

= Q

S

=> 800-4P=4P-320; P

O

=140.

    

Тепе-тең мөлшерін табу үшін (Q

О

) функциялардың  кез келгеніне нарықтың тепе-теңдігі  жағдайында сұраныс пен ұсыныс  бағасына тең тепе-тең баға  мәнін (Р=140) қоямыз: Q

О

=800-4*140 немесе Q

О

=4*140-320; Q

О

=240.

    

Сөйтіп шабдалы  шырыны нарығында сұраныс пен  ұсыныс функциялары берілген жағдайда баға 140теңге/л болып, 240л сатылатын  және сатып алынатын кезде нарық  тепе-тең жағдайға келетін болады. 

    

3.2 Тепе-теңсіз  жағдайлар: тапшылық пен артылып  қалу

    

Нарықтағы тепе-теңдік сатушылар мен сатып алушыларды негізінен бірдей қанағаттандыратын  сәтті жағдай.

    

Алайда нарыққа  сұраныс пен ұсыныс сәйкеспей, соның  салдарынан «сілкініс» те болмай тұрмайды.

    

Тапшылық (өтелмеген  сұраныс, тауар жетіспеушілігі) дегеніміз  сол нарықтағы сұраныс шамасы ұсыныс шамасынан асып кететін нарықтық жағдай: Q

D

>Q

S

.

    

Тапшылық көлемі сұраныс пен ұсыныс көлемінің  әр түрлілігіне тең:

    

Q

деф

=Q

D

-Q

S

.          (7)

    

Тапшылық жағдайындағы сату көлемі ұсыныс шамасына тең болады:

    

Q

сату

=Q

S

,               (8)          

яғни нарықта  сатушылар шығарған тауардан артық  тауар сатылмайды.

    

Артылып қалу(артық  ұсыныс) дегеніміз сол нарықтағы  ұсыныс шамасы сұраныс шамасынан  асып кететін нарықтық жағдай: Q

S

>Q

D

.

    

Артылып қалу(артық  ұсыныс) көлемі сұраныс пен ұсыныс көлемінің әр түрлілігіне тең:

    

Q

арт

=Q

S

-Q

D            

(9)

    

Нарықта тауар  артылып қалған жағдайда сату көлемі ұсыныс шамасына тең болады:

    

Q

сату

=Q

D                  

(10) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    

Қорытынды

    

Нарықтық экономика  – мұндай қарым - қатынас нұсқасын жасап шығару бұл сұраныс пен ұсынымның шексіз өзара қарым - қатынасы . экономика Сұраныс пен ұсынымның қарапайым нұсқасында ғылымының тарихында тұтас дәуірді қамтиды . 200 жылдан астам өтсе деп казіргі нарықтық мен теориялық жағынан танысу дәл содан басталады.

    

Сұраныс пен  ұсыныс - нарықтың қарапайым элементтері ( Сөз бұл жерде еркін сұраныс және еркін ұсыным жөнінде болып отыр ). Ал , нарықтық экономикада кез - келген экономикалық процес " Нарықтық " болып табылатындықтан, өзіндік кез - келгені мамыры " нарық " екі сона болып әрекет өтетіндіктен барлық процестер мен қызмет салалары арқылы сипатталып категориясы,- сұраным мен " ұсынымның " өзара қарым - қатынасы ретінде көрсетіле алады .

    

Нарықтық экономиканың барлық мәні арзанға өндіру ( сатып  алу )- себептерден сона қымбатқа сатуда жатыр . деп экономикалық теорияның  негізіне сатып алушылар мен сатушылардың ( сұраныс пен ұсынымның ) қарым - қатынасы иә алынған .

    

Біз нарықты талдауды сұранымнан бастаймыз. Өйткені сұраныс - нарықтық экономиканың әр адамға да жақын әрі түсінікті саласы: ұсынымға бәрі де қатыса бермейді, ал, сұранысқа барлығы да қатысады.

    

Аталып отырған  бөлім бір-бірімен бәсекелес көптеген сатушылар мен сатып алушылар болатын нарыктың  кызмет істеу механизмін талдауға арналған.

    

Сатылатын тауар  біртектес стандартты және тауардың әр данасы бірдей бағамен сатылалы деп жорамалдаймыз. Тауардың бағасын  жеке адам белгілей алмайды, ол (баға)  нарықтағы сатушылар мен сатып  алушылардың  өзара  бәсекеге  түсуі   нәтижесінде  тағайындалады. Бәсеке жағдайында    бағаның    қалыптасу    механизмін түсіну үшін сұраныс және ұсынысқа негізгі талдау жүргіземіз.

    

Бұл талдау кезінде  сатылатын және сатып алынатын тауарлардын  көлемі мен бағаларынын арасындағы  байланысқа көп көңіл бөлеміз, сонымен қатар тауарлардың бағасы мен қөлеміне басқа да факторлардың қалай  әсер ететінін қарастырамыз.

    

Алғаш рет Сұраныс  және Ұсынысты Адам Смит 1776 жылы жарық  көрген «Халық байлықтарының табиғаты мен себептерін зерттеу» кітабында  «Көрінбейтін қол» атты категориялық ұғымы ретінде қарастырып зерттеген.

    

Сұраныс және Ұсыныс мәселелері Нарықтық тепе-теңдікті анықтайтын факторлар болатынын Альфред  Маршалл өзінің 1890 жылы шыққан «Саяси экономия принциптері» жұмысында принципті  негіздегі шешімін тапты.

    

Сұраныс және Ұсыныстың  еркін өзгеруі нәтижесінде Ұлттық зкономикамыздың нарықтық жүйесі тепе-тендігін анықтай аламыз.