Барлық  өркенниетті мемлекеттерде неғұрлым болашағы бар кәсіпорындар өз қызметтерін  кеңейте келе, міндетті түрде инвестиция тартуға есік ашады. Бұл өз кезегінде  инвестициялық жобаларын тиімді де тартымды түрде ұсыну арқылы инвестиция тарту тәжірибесі кеңінен қолданалынады.  
 

     2 «Атамекен» Ақ-ның инвестициялық және экономикалық әлеуетін талдау

     2.1 «Атамекен» АҚ-ның экономикалық  қызметін талдау

 

     «Атамекен» АҚ-ның өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясы, Азаматтық кодекс, Салық және бюджет төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы ҚР кодексі (Салық кодексі), кәсіпорынның жарғысы, ұйымдастырушы құжаттар және басқа да заң актілері негізінде жүзеге асырады. Акционерлік қоғамның жеке фирмалық атауы, көрсетілген мөр таңбасы, арнайы мүлкі бар. Ол Қазақастан Республикасының заңына сәйкес өзінің барлық мүлкімен өз міндеттемелері бойынша жауап береді. Кәсіпорынды құру мен қызметтің басты мақсаты – тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыру, шетел және отандық бәсекелестеріне орын бермейтін сапалы жиһаз өнімдерін шығару оны өткізу арқылы табыс табу болып саналады. Табыс табу негізінде кәсіпорын қатысушыларының экономикалық және әлеуметтік мүдделерін жүзеге асыру.

     Өз  қызметтерін жүзеге асыру үшін кәсіпорын  келесі қызмет түрін орындайды:

• жиһаз жасауға арналған материалдарды өңдеп, дайындау;
• жиһаз бұйымдарын бөлшектеп сату;
• жиһаз бұйымдарын дайын тауар ретінде құрастырып оны нарыққа шғару;
• көтерме және бөлшек сауда;
• сыртқы экономикалық қызмет;

     және  басқа да қосалқы қызметтер.

     «Атамекен»  АҚ 1997 жылы ЖШС болып құрылған. Кәсіпорын  нарық жағдайына икемделіп тұрақты  жұмыс жасау салдарынан және өндірісі активтер айналымының жоғарлауына  байланысты 2000 жылы акционерлік қоғам  болып мемлекеттік тіркеуден  өтеді. Алдағы кезеңде де компания өндірістік орындарын кеңейтіп, Қазақстанның басқа да өңірлерінде өндірістік цехтар ашуды көздеп отыр.

     Компанияның негізгі өндірісі әртүрлі жиһаз  өнімдерін шығару болғандықтан өз маман  кадрларына жіте назар аударып отырады. 1 суретте кәсіпорынның ұйымдық құрылымы көрсетілген.

     «Атамекен»  АҚ-ның негізгі органдары:

• жоғарғы орган – Акционерлердің жалпы жиналысы.
• басқару органы – Басқармалар кеңесі.
• атқарушы оргпн – Басқарма
• бақылау органы – Ревизиялық комиссия.

 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     2 - сурет.  «Атамекен» АҚ-ның ұйымдық құрылымы. 

     1- суреттен көргеніміздей атқарушы орган өз жұмысын бөлімдер арқылы жүзеге асырады. Әр бөлім өз ішінде жеке функционалды бөлімшелерге бөлінеді және әрқайсының өзінің орны мен қызметтері белгіленген.

     Кәсіпорынның  инвестициялық тартымдылығын арттыру үшін жұмыс нақты өнім мен тұтынушыға жұмсалу керек.

     Ұйым  құрылымы бөлімдердің өзара жақсы  байланыста болуын, жауапкершілік пен  құқықтардың дұрыс бөлінуін қалайды. Алайда бұл мақсаттар кәсіпорынның басқару жүйесінің дамытылғанына да байланысты. Кәсіпорындағы қызметті ұйымдастырудың мәліметтері 2 кестеде келтірілген.  

 

     2 кесте . «Атамекен» АҚ-ң жұмыскерлерінің ұйымдастырушылық құрылымы.

     2 кестеден 2005 жылы жалпы жұмыскерлер  55 адамға көбейсе, соның ішінде  пайыздық мөлшерде жұмысшылар  саны 93,4 деңгейін көрсетеді. Өйткені  кәсіпорын жұмысы жақсарып, өндірістік қуат ұлғайып, жаңа жұмыс орындары туындау салдарынан болып отыр. Кәсіпорын жекеменшік нысанында бола жұмыскерлердің орташа жалақысының жылдан жылға өсуіне куә болып отырмыз. Еңбекақы негізгі және қосымша бөлімдерден тұрады. Негізгі бөлім тұрақты болса, қосымша- үстемақы мен сыйақыдан тұрады. «Атамекен» АҚ-да жұмыскерлердің материалды қызығушылығын арттыру мақсатында кәсіпқойлық шеберлігіне, басқа персоналдарды үйреткені үшін, жоғары біліктілігі үшін және тағы басқа қосымша үстемақылар мен сыйақылар төленеді. Шаруашылық субъектілердің эконосмикалық қызметін талдаудың көмегімен кәсіпкерлік қызметтің жоспары жасалады, өндірістің даму қорлары анықталып, кәсіпорын бөлімшелерінің, жұмысшыларының қызметтері нәтижесін бағалауға болды. Бұл – кәсіпорынның инвестициялық қызметінің тартымдылығына үлкен септігін тигізуі мүмкін.

     «Атамекен»  АҚ-да жұмысшылардың еңбек ету  өнімділігін кәсіпорын басшылығы  еңбекақы төлеу мәселесін екі  тұрғыдан қарастырады. Жұмысшылардың  жұмыс істеу қабілетіне байланысты негізгі және қосымша жалақысын төлейді, соның ішінде әлеуметтік жағдайларына байланысты жұмысшыларға жеңілдік пайызбен үй алуға көмектеседі сондай-ақ жұмысшыларына тікелей сыйақыларды беріп тұрады. Осы мәселе бойынша кәсіпорынның жұмысшылардың кәсіподағы жұмыс берушіге әлеуметтік әріптестік жүйесіндегі келісімнің Қазақстан Республикасындағы 2004 жылғы мемлекет, жұмыс берушілер және жұмысшылардың мүддесін қорғайтын кәсіподақтың Республикадағы ұйымдары ат салысып еңбек қатынастарын реттеуге үлкен үлес қосу керек. 

     «Атамекен»  АҚ-ның экономикалық жағдайын талдау үшін кәсіпорынның техника-экономикалық көрсеткіштерін анықтаймыз. Оны 3 кестеден көруге болады.  

 

     3 кесте. «Атамекен» АҚ-ның қызметін техника-экономикалық талдау. 

     Кәсіпорын инвестициялық тартымдылығын артыруда инвеисторлар көптеген экономикалық-қаржылық көрсеткіштеріне мән беретіні анық. «Атамекен» АҚ-ның техника-экономикалық жағдайы қанағаттандырарлық.

     1) Өткізілген өнімнен түскен табыс  көрсеткіші бойынша :

     Әрине өнімді өткізу ол кәсіпорынның шығарылған өнімінің ең соңғы кезеңі деп айтсақ болды және ол кәсіпорын үшін өте  маңызды. Бұл - өнім өткізу жұмысшының әсері оның цехтарының, түскен табыстарының талдауында және тағы басқа қаржы көрсеткіштерінде көрінеді, талдау кезеңі 2005 жылы 2004 жылға қарағанда 654442 мың тг. болып, пайыз түрінде 360% артты. Бұл жалпы Қазақстан тұрғындарының төлем қабілеттілігін және кәсіпорын тауарларына сұраныстың бар екендігін аңғарады. (3,6 есеге сатудан түскен табыс артты.) 

     2) Өткізілген өнімнің өзіндік құны көрсеткіші бойынша:

     Бұл кәсіпорынның басқару есебі қалай  жүргізіліп жатқанын аңғартатын көрсеткіш. Басқару есебінде шығындар мәселесі бірінші орында болғандықтан, өндірістегі шығындарды есептеу, қаржылық жұмыс, нақты субъектідегі басқару, ұйымдастыру мәселесі тікелей осы деңгейді көрсетеді. Өнімнің өзіндік құны 2005 жылы 4,1 есеге төмендегенін көрміз. Бұл бұйымдарды өңдеу мәселесін кәсіпорын деңгейінде атқаруға бағытталған шешімнің көрсеткіші.

     3) Жалпы табыс көрсеткіші бойынша:

     Жалпы табыс кәсіпорынның нақты нәтижелігін  көрсетуге неғайбіл көрсеткіш. Ол 2005 жылы 572305 мың теңгеге, яғни 2 есеге  өсті.

     4) Кезең шығындары көрсеткіші бойынша:

     Бұл көптеген кәсіпорындардың шығыстар бөлігіндегі қомақты үлестерді алатын бөлігі. «Атамекен» АҚ-дағы кезең шығындарын басқару аппаратың үнемдеуін және оңтайлы шешімдер қабылдауынан болуы мүмкін. Мәселен 2005 жылы жалпы табыс 2,9 есеге өскенімен, кезең шығындарын басқару мүмкінділігі басқармаға тәуелсіз болады. Кезең шығындары көптеген бухгалтерлік сатыларды қосатындықтан, жалпы-бағаның барлық салаларда өсіуі 2005 жылы кәсіпорындардың тиімділігін сонымен қоса кезең шығындарын да өсірді.

     5) Негізгі қызметтен түскен табыс көрсеткіші бойынша:

     2005 жылы негізгі қызметтен түскен  табыс 13770 мың тг. төмендеді. Бұл  – кәсіпорынның инвестициялық  және экономикалық тартымдылығын,  сондай-ақ басқару есебін қайта қарастыруды талап етеді.

     6) Негізгі емес қызметтен түскен табыс көрсеткіші бойынша:

     Негізгі емес қызметтен түскен табыс 2005 жылы 2901 мың тг. артып отыр.

     7) Салық салғанға дейінгі табыс  көрсеткіші бойынша:

     Бұл көрсеткіш табыстың 2004 жылмен салыстырғанда  –10859 төмендегенін көрсетуде.

     8) Таза табыс көрсеткіші бойынша:

     Таза  табыс көрсеткіші 6453 мың тг. төмендеуде. Осының салдарынан кәсіпорын инвестиция тарту мәселесін мәселесін алға шығаруда. Ол – мәселе талданып бағаланады.

     9) Жұмысшылардың тізімдік саны  көрсеткіші бойынша:

     Жұмысшылардың тізімдік саны сәйкесінше 54 адамға артып  отыр.

     10) Жұмысшылардың жылдық еңбек ақы  қоры көрсеткіші бойынша:

     Еңбек ақы қоры Қазақстан Республикасының  Заң, нормативті актілері, сондай-ақ тұтыну себебі мен еңбек өнімділігіне сәйкес 1,2 есеге өсті.

     11) Жұмысшылардың орташа айлық еңбек  ақысы көрсеткіші бойынша:

     Жұмысшылардың орташа айлық еңбек ақасы инфляция деңгейі және кәсіпорынның ынталындыру шеңбері есебін өскенін көреміз.

     12) Өндірістегі негізгі қордың жылдық орташа құны көрсеткіші бойынша:

     Негізгі қордың орташа жылдық өсімі біріншіден, негізгі қорларды қайта бағалау  есебінен, (нақты бағамен) екіншіден, құрылтайшылардың негізгі қор есебінен жарналарын көбейтулерінен және негізгі қорларды реконструкциялау және тағы басқа көздерден.

     13) Қор сыймдылығы көрсеткіші бойынша:

     Қор сыйымдылығы 2005 жылы өндірілген өнімнің 1 теңгесіне 0,01 теңге өндірістік негізгі құралдар келгенін көрсетеді.

     14) Қор қайтарымдылығы көрсеткіші  бойынша:

     Қор қайтарымдылығы кері көрсеткіш, сондықтан әрбір негізгі құралдардың бір теңгесіне 2005 жылы 2,5 есеге өнім өндірілгенін көрсетеді.

     15) Жұмысшылардың қормен қарулануы  көрсеткіші бойынша:

     Бұл - әрбір жұмысшыға қанша өндірістік негізгі қордың деңгейін көрсетеді. 2005 жылы 1 жұмысшы 2004 жылға қарағанда 3161 теңгеге артық қаруланған. Осының салдары кәсіпорынға шығындар статьясын көбейтіп отырғанын көреміз.