Құрылыс алаңының жобалық сипаттамасы

 

Көмекші процесс
Слесарь кезекші электрик	2	4	8	245	1000	245 000
Слесарь жөнд.	4	4	16	245	1000	245 000
Хим.лоб.	2	4	8	245	900	441 000
Кран машинисті	1	4	4	245	900	441 000
Газосварщ.	1	4	4	245	1000	245 000
Пульпа қадағалаушы	1	4	4	245	900	220 500
Барлығы	27	4	104	245		4 833 730

 

 

 

 

 

6.2 Өндірісті басқару жүйесі

 

Байыту фабрикасын әкімшілік  және техникалық жағынан комбинат директорына  және бас инженеріне тікелей байланысты. Олар басшылықты комбинаттың техникалық өндірістік және басқа бөлімдері арқылы іске асырып отырады.

Технологиялық смена  жұмысын смена бастығы тікелей  басқарады. Смена бастығы жұмыстық, технологиялық, экономикалық көрсеткіштеріне, сондай – ақ технологиялық жабдықтардың жұмысына, еңбек қорғау қауіпсіздік техникасына, жұмысшылардың кәсіптік деңгейінің өсуіне, тәрбиелік жұмыс жүргізуге тікелей жауапты. Смена бастығы технологиялық процесті жұмыс орнына тікелей басқарумен қатар оператор арқылы да тапсырма бере алады. Технологияны басқару үшін керекті және қажетті құжат болып технологиялық реттеме саналады. Смена жұмысының барысына фабрика басшылары тек смена бастығы арқылы араласа алады.

Бұл жұмыстардың барлығы  фабриканың өтпелі жұмыстары туралы ЭЕМ арқылы алынған хабарламаны өңдеу жолымен орындалады.

6.3 Байланыс және хабарлама

 

Байыту фабрикасында төмендегідей байланыс жүйесі орнатылған:

• Комбинатпен телефон байланысы;
• Қаламен телефон байланысы;
• Комбинаттың диспетчерімен байланысы;
• Негізгі цехтармен дауыстай сөйлесетін байланыс.

6.3.1 Хабарлама жүйесі

 

• Жабдықтарды орталықтан іске қосу туралы ескертпе хабарламасы;
• Негізгі жабдықтардың істен шығып, тоқтап қалуын көрсететін дыбыстық және жарықтық хабарлама;
• Жабдықтарға шамадан тыс жүк түсуін көрсететін дыбыстық және жарықтық хабарлама;
• Реагент дайындайтын бөлімдегі газдың шектелген концентрациясының жоғарлауы туралы хабарлама.

Кесте 20 – Байланыс және хабарлама жабдықтары

№	Аттары	Қолданылуы	Саны
1	50 номерлік диспетчерлік комутатор	Фабрика ішінде диспетчерлік байланыс	1
2	10 нүктелік жоғарғы дыбыстық  байланыс	Байланысты іске асыру	1
3	20 номерлік директор комутаторы	Директордың цехтармен байланысы	1
4	Жабдықтарды бір ортадан іске қосу үшін ескеру хабарлама	Ұсату цехын және бас корпусты бір  орталықпен іске қосу	2
5	Жабдықтардың істен шығу себептерін ескерту	Хабарлама
6	Газ мөлшерін анықтайтын тетіктер	Газдың концентрация шегінің (КШ) жоғарлауын ескерту хабарлама	2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7  ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ  ҚОРҒАУ

7.1 Өндіріс қалдықтары  және олардың мөлшері

 

Байыту процессінің нәтижесінде шығаратын тастанды өнім-қалдық. Оның мөлшері қатты затпен есептегенде жылына 1095600 т.

Қалдықпен бірге қойылтқыш  ағызындысы да қоймаға жіберіледі. Сондай-ақ вакуум насостарды салқындатуға берілетін су да қалдыққа қосылады. Өндірісітің бөлініп шығатын тағы бір зат ұсату цехындағы шаңданған ауа ондағы қатты заттың мөлшері 2 мг/м³.

Сондай-ақ концентратты кептіруде бөлініп шығатын құрамында  белгілі мөлшерде қатты зат бар-газ. Ол газ ауа жіберілер алдында  үш сатылы тазалаудан өтеді: І-циклондар, ІІ-электросүзгіштер, ІІІ-скрубер.

Алдыңғы екі саты арқылы алынған майда концентрат қоймаға  жөнелтіледі де, ол скрубер арқылы ұсталған пульпа тұндырғыш аппаратқа  жіберіледі.

7.1.1 Ауаны қорғау

 

Ұсату цехында, бас корпуста, кен берілетін, қабылдайтын орында шаңның бөлініп, жұмыс орындарында таралуын қамтамасыз ету үшін, ол жерлерде шаң ұстағыш санитарлық жүйе орнатылған: шаң бөлінетін жабдықтарды мұқият қаптау және желдеткіш орнату, шаңды ауаны екі рет тазартып, сыртқа шығару т.с.с.

Шаңды ауаны бөліп шығару үшін ВД-12 түрлі желдеткіш қолданылады. Оның өнімділігі 55 м³/с, электродвигательдің қуаты 73 кВт.

Бірінші тазалау скруберде  іске асырылады. Жалпы тазалау дәрежесі 97 - 99% –ке жетеді.

7.1.2 Су қоймаларын қорғау

 

Фабрикадан шығатын  ағызынды сулар қалдықпен бірге қалдық қоймасына жөнелтіледі. Қоймада тұндырылған су құдықпен жалғасқан құбыр арқылы тазалау ғимаратына келіп түседі.

Тұндырынған су фабрикаға  жөнелтілер алдында механикалық  және химиялық тазалаудан өтеді. Ол тазалаумен қосылып технологиялық процестерде қайта қолданылады.

Қалдық суы жерасты  суына өтіп, оны ластамас үшін, қойманың бөгеттері саз балшықпен қапталып бекітіледі. Бөгеу денесінен сүзіліп  шығатын суды, соны сырт бойымен  жүргізілетін дренаждау құрыстары  арқылы ұстап жер астына сіңдірмеу.

Егер қалдықты пульпада өте улы заттар болса, олар жер  астына сіңбес үшін қойма түбін су өткізбейтін заттармен жабу көзделеді.

7.1.3 Жер қыртысын қорғау

 

Жер қыртысын қорғау үшін төмендегідей шаралар қолданылады: фабрика және қалдық қоймасы ауыл шаруашылық мүддесіне жарамды жерге орнатылатын болса, онда, оны салудан бұрын жер бетіндегі құнарлы қара топырақты қабатты сыдырып алып, оны басқа құнарсыз жер беттерін сапалау үшін қолдану көзделеді. Не болмаса белгілі жерлерге үйіліп, сақталып, қалдық қойма жұмысын тоқтатқан кезде, оның бетіне салып құнарландыру үшін пайдаланылады және кейін ол комбинаттың, қаланың ауыл шаруашылық жұмыстарын жүргізгенде құнарлы жер ретінде пайдаланады.

 

 

 

 

8 АРНАУЛЫ БӨЛІМ

8.1 Мыстың негізгі қасиеттері және қоданылуы

Мыс әдетте таза күйінде  кездеседі, кейде қоспа ретінде  құрамына Au,Ag және Fe(2,5% ке дейін) болуы  мүмкін. Структуралық ұяшығы  4Cu қалыптасқан. Кеңістік тобы Fm 3m, сингониясы кубты. Кристалдық құрылысы – жақ орталық куб. Мыстың кристалдары өте сирек кездеседі, көбінесе ол жайпақ дендриттер болып, пішіні табақша түрінде болады. Кристалдары куб, ромбалық додекаэдр, октаэдр.

Физикалық қасиеті: мыстың түсі – күңгірт қызыл, сарғылт, қызыл, минерал металша жылтырайды, қаттылығы 2,5-3, жымдастығы жоқ, тығыздығы 8,5-9, минерал майысқақ келеді. Жылу және электр-өткізгіштігі өте жоғары.

Анықтау белгілері: мыстың түсі сарғылт, қызыл, қабілеті майысқақ, тығыздығы жоғары дәрежелі.

Жаратылысы: мыстың тегі гидротермальдық және экзогендік. Экзогенді  жағдайда мыс куприт, халькозин, малахит минералдарымен бірге кездеседі. 

Мыстың бөлінуі жер  бетінде өтетін химиялық мүжілуі  әрекеттерімен байланысты.

Қолданылуы: адамзат мысты  көне заманнан пайдаланып келеді. Адам баласы қола құрал – саймандарына ауыстырғанда 7000 жыл бұрын шамасында болған. Содан бастап ерекше қасиеттері, яғни майысқақтығы, созылғыштығы, құнды қасеиттері, оның пайдалану өрісін кеңейтіп, әр салада қажеттілігін әр дайым өсіре береді. Мысты қазіргі заманда ең қажетті элементтердің бірі десек артық болмасын. Мысты машина жасау электротехника  саласында, металлургияда т.б өнеркәсіп тауарларына пайдаланады. Мыс бірталай қорытпаның құрамына негізгі бөлігі болып келеді. Мысты көне заманда шақа соғуға қолданған.

 

 

                    8.1.1 Мыстың негізгі минералдары

 

  Халькопирит - CuFeS₂. Халькос грек сөзі қазақша мыс деген сөз. Халькопирит мысты пирит дегені.

Химиялық құрамы мыстан (34,57%), темірден (30,54%) және күкірттен (34,9%)  тұрады. Қоспасы күміс пен алтын.

Халькопириттің қаттылығы 3-4, меншікті салмағы 4,2. Түсі қола сары,алтын сары, сызығы қара. Сингониясы тетрагондық, куб тәрізді. Жымдастығы нашар білінеді. Сыртқы бейнесі: кристалдары өте сирек, ол тек қуыстарда кездеседі.

Жаратылысы: Халькопирит  жер бетінде тез өзгертілетін минералдың бірі. Халькопирит кейде негізгі тереңдігін жыныстарда, ең алдымен пневмометриялық және гидротермалық минерал есебінде желілерде кездеседі. Ол граниттермен байытылып, пирит пен молибденитпен, галенитпен, сфалеритпен, кварцпен бірге пайда болады. Халькопирит контактылық минеарал. Сонымен қатар халькопирит кендері, кейде жер беті суларының  қайталама байыту әсерінен пайда болатын шөгінді жыныстар арасында да кездеседі.

Халькопирит мыстың ең негізгі  кен минералы. Демек, халькопирит  мыс өндіру үшін қолданылады.

Борнит – Cu₅FеS₄. Бұл табиғатта халькопиритпен бірігіп, кейбір жағдайда ғана қатты ерітінді құрайды. Бұл төмен температурада ыдырап кетеді. Химиялық құрамы тұрақты емес. Теориялық жағынан және формуласына қарай химиялық құрамы мынадай болып келеді. Cu-63,%, Fe -11,2%, S-25,5%. Қоспасы күміс.

Борниттің қаттылығы 2,5-3, меншікті салмағы 5-5,6, жаңа сынған жері құлпырған сарғыш келеді. Борниттің  түсі мысқа ұқсас, сызығы қара сұр, жылтырлығы шала метал тектес.

Халькозин - Cu₂S. Халькозин формасының үш түрі бар: а)тұрақты түрі, сингониясы ромбалық, төмен температурада (91⁰тан төмен) пайда болады. Мұны анық халькозин немесе ß- халькозин дейді және б)екі жоғарғы температурадағы (91⁰тан жоғары) күйі гексоген және куб.

Халькозиннің химиялық құрамы: мыс (Cu 79,9%), күкірт (S 201%), қоспасы: Ag, Fe, Co, Ni, As. Халькозиннің қаттылығы 2-3, меншікті салмағы 5,5, электр тоғын жақсы өткізеді.

 

8.2 Күкіртті мыс кендерінің флотациясы

Мыстың күкіртті минералдарының ішінде өндірістік маңызы барлары: халькопирит,халькозин,борнит.

Мыстың күкіртті минералдарының сипаттамасы:

Минерал	Химиялық формуласы	Мыс мөлшері,%	Тығыздығы,г/см3
Таза мыс	Cu	100	8,8
Борнит	Cu5FeS4	63,3	5,0
Халькозин	Cu2S	79,8	5,7
Халькопирит	CuFeS2	34,6	4,2
Ковеллин	CuS	66,4	4,6
Дигенит	Cu2S	79,8	5,7
Энаргит	Cu3AsS4	48,3	4,4
Минерал	Химиялық формуласы	мыс мөлшері	тығыздығы
Теннантит	3*Cu2S*As2S3	57,5	4,4
Тетраэдрит	3*Cu2S* Sв2*S3	52,1	4,8

 

Мыс минералдары флотациялық  қабілеттілігінің өсуіне қарай төмендегідей қатарда орналасады: халькопирит < борнит < ковеллин < халькозин. Вейнинг Карпентердің тұжырымы бойынша, минералдардың тотықтану қабілеттілігінің азаюы төмендегідей қатарда болады: пирит > халькопирит > сфалерит > халькозин > титраэдрит.

Мыстың күкіртті минералдарының флотациялық белсенділігі жоғары. Мұндай кендерді байытатын фабрикалардың бәрі сульфгидрилді жинағыштарды пайдаланады – ксантогенаттар, аэрофлоттар, тионокарбонаттар т.б.

Гинцветметте жүргізілген  ғылыми-зерттеу жұмыстарының көрсеткендей, Жезқазған мыс кендерін байытқанда күшті реагенттердің қоспасын қолдану жақсы нәтиже береді. Яғни, бутил ксантогенаты мен аполярлы май қоспасы немесе жоғарғы ксантогенат пен аполярлы май қоспасы.  Көбіктендіргіш ретінде ОПСБ реагентті қолданады.

Көп жағдайда кен құрамында  халькопирит пен пирит өзара тығыз байланыста болады, сондықтан ондай кендерді өте майда ұнтақтауға тура келеді. Мұндай кендерді байытудың негізгі мақсаты мыс минералдарын пириттен бөліп алу болып табылады.

Қолданылатын реагенттердің  түрлеріне, шығын мөлшеріне сондай-ақ, флотация процесіне берілу тәртібіне қарап, байытылатын мыстың күкіртті кендерін төмендегідей түрлерге бөлуге болады:

1) пайдалы минералдары халькозин, борнит және таза мыс болып табылатын мыс кендері. Мұндай кендерді флотациялағанда екі жинағыш қолданылады: төменгі ксантогенат және күшті жинағыш – аполярлы май немесе жоғарғы ксантогенат. Флотацияны әдетте күшті көбіктендіргіштер беру арқылы жүргізеді.