Алуеметтік сақтандыру

Кіріспе 
 

         Жалпы әлеуметтік жұмыс қоғамдағы әлсіз топтарға көмектеседі, оларды дұрыс қалыпта өмір сүруге жетелейді. Сол адамдардың қайта қалпына келтіруге әлеуметтік педагогтар үлкен үлес қосады. Соның ішінде, әлеуметтік педагогтың диагностикалау және болжау жұмыстары да ерекше орын алады. Сондықтан да әлеуметтік педагогтың диагностикалау және болжау функциясын жетілдіру қазіргі кезде маңызды мәселелердің бірі болып табылады.

       Курстық жұмыстың көкейкестілігі- қазіргі таңда заман, технология жоғары дамығандығымен қатар, әлеуметтік жағдай да шиеленісіп келеді. Соның ішінде мінез-құлқы девиантты, деликвентті балалар, қиын балалар, көше балалары деген сияқты проблемалар қоғамымызда ерекше көңіл аударуды талап етіп отыр. Бұл проблемаларды шешуде әлеуметтік жұмыскерлердің орны ерекше. Ал сол ауытқыған балалармен жұмыс істеп, оларды қайта тәрбиелеуде әлеуметтік педагогтар мағызды орын алады. Осындай балалармен жұмыс атқару және сол жұмыстарының барынша нәтижелі шығуына әлеуметтік педагогтардың диагностикалық және болжау жұмыстарының тиімді болғаны дұрыс.

       Курстық жұмыстың мақсаты  мен міндеті – адамдар арасындағы ауытқыған мінез-құлықты тұлғаларды зерттеп, оларды қайта тәрбиелеудегі ең тиімді диагностикалау және болжау жұмысын жетілдіру технологиясын жасап шығару.

       Зерттеу объектісі - әлеуметтік көмекке мұқтаж мүгедектер, балалар, топ, ұжым мен олардың мүшелері.

         Диагностикалық функция-әлеуметтік педагогтың іс-әрекетінен туындайды. Оны жүзеге асыру алынған нәтижелерді қатаң түрде анализдеу мен интерпретациялауды талап ететін комплексті әлеуметтік - психолого-педагогикалық диагностикалық зерттеуден басталады. әлеуметтік педагог баланың дара  қасиеттерінің әлеуметтік ортада дамуын диагностикалайды, баланың әлеуметенуіне осы ортаның әсер ету ерекшеліктерін, оның позитивті мүмкіндіктері мен негативті әсерлерін анықтау, ал сонан соң болжау функциясын атқара отырып, әлеуметтік тәрбиенің барлық субъектілерінің

іс-әрекеттерін  проектілейді.

     Әлеуметтік  педагог  мониторинг негізінде балаға оның жеке дамуындағы әлеуметтік тәрбиенің кәсіби және комплексті (әлеуметтік - психолого-педагогикалық диагностика) көмек көрсетуінің әсерін және әлеуметтендіру процесінде өзін-өзі жетілдірудің сәттілігіне және оны координациялауға мүмкіндігі бар.                 «Әлеуметтік педагогика»деген түсінік педагогика ғылымының бір саласы ретінде кейінгі кезде қолданысқа енген.  Бұл ұғымның бірі- философиядан, екіншісі – педагогикадан алынып, олардың бірігуі ғылымдағы дифференция және интеграция үрдістерінің негізінде туындағын.         

                 

  1.Әлеуметтік диагностика және болжау жасау

       1.1 Тұлға  және оның әлеуметтік байланыстарының диагностикасы 

       Ғылым дамыған сайын жаңа ғылыми ойлар туындап, қоғамның талабы өзгереді, мәселелерді шешу мақсатында оның тармақтары топтастырылып, не болмаса жіктеліп, көбейіп, бір ғана мәселені бірнеше ғылым жан-жақтан зерттей бастайды. Мысалы, педагогика мен философияның негізінде «Білім философиясы», психология мен педагогика негізінде «Педагогикалық психология» пайда болды. Ал әлеуметтану мен педагогиканың негізінде «Әлеуметтік педагогика» саласы дүниеге келді.

                    «Әлеумет» сөзі қазақ тілі сөздігінде «адамдар қауымы» деп түсіндірілсе, яғни «социология» латынша «қоғамдық», «жалпы» деген мағынаны білдіреді. Ол – бірге өмір сүрген адамдардың тұрмысын, олардың қарым-қатынастарын және өмір сүру формаларын, оның салдарын зерттейтін ғылым. Белгілі бір қоғамдағы балалар оқу – тәрбие үрдісінде бірге білім алып, қоғамдық іс-шараларға қатысып, әлеуметтік тәжірибе жинақтап, «әлеуметтану» үрдісіне қатысады.

                       Әлеуметтік педагогиканың пәні – адамның әлеуметтік қоғамда орын алып, қалыптасуы және дамуының педагогикалық-философиялық аспектілері болып, оның жетістіктерін қуаттап, жойылған не ауытқуға ұшыраған тұстарын қалыбына келтіру.

                    Әлеуметтік педагогиканың теориясы мен практикасының нысаны- қоғамның мүшесі ретіндегі адамның тұлғалық және қоғамдық сипаттары.

                    Педагогика гректің «peidagogo», яғни «баланы жетелеу» деген сөзі. Ертедегі құл иелену дәуірінде баланы бағып –қағып, серуенге алып шығып, оқуға жетелеп алып баратын адамды «педагог» деп атаған. Мектеп (ІХ-Х ғғ.) пайда болған кезден бастап, ондағы мұғалімді «педагог» деп атаған. Бұл сөз-жас буынды оқыту, тәрбиелеудің теориясы мен практикасын зерделеп, оның даму тенденциялары барысындағы жаңалықтарды қарастыра келіп, осы істі ұйымдастырудың жолдарын қоғамдық ғылымдармен араластыра отырып, ұсыныстар мен нұсқалар беретін ғылымның саласы болып табылады. 

     Тапсырмалар: психологиялық, педагогикалық, әлеуметтік зерттеудің әдістері мен әдістемелері туралы білімдерді өзектендіру;

• Әлеуметтік педагогтың диагностикалық және болжау функцияларының маңыздылығын анықтау;
• Клиенттің тұлғалық, индивидуалды – психологиялық ерекшеліктерін зерттеудегі кәсіби мүмкіндіктерді бекіту, оның қалыпты потенциалы мен отбасындағы әлеуметтік статусын анықтау, ұйымдасқан ортада позитивті және негативті әсер ететін референтті тұлғалар арасындағы статусты анықтау, сонымен қатар тұлғаның әлеуметтенуінің дамуына әлеуметтік факторлардың, микроауданның инфрақұрылымының әсерлерін зерттеу;
• Тұлға дамуын болжамдауды және проектілеуді, сонымен қатар микроәлеуметтегі әлеуметтік  - педагогикалық ситуацияны зерттеу.

 

Сабақ жоспары:

1. Диагностикалық функцияның маңыздылығы; "диагностика" "педагогикалық диагностика", "әлеуметтік-диагностика", "әлеуметтік - педагогикалық диагностика" түсініктерінің өзара байланысы
2. Әлеуметтік - психолого-педагогикалық диагностиканың тапсырмасы. Педагогикалық диагностиканың объекті мен пәні
3. әлеуметтік педагогикалық диагностиканың әдістері мен оның сипаттамасы
4. Диагностикалауды ұйымдастыру мен тәртібі (кезеңдері, диагностикалауды жүргізудегі қойылатын талаптар)
5. Бала ерекшелігін, микроорта мен әлеуметтік статусын зерттеу. Микроауданның инфрақұрылымдарын зерттеу
6. Әлеуметтік педагогтың әлеуметтік- педагогикалық технологиясы мен диагностикасын жүзеге асыру
7. Болжау функциясының маңыздылығы мен жүзеге асырылуы.

 

Практикалық тапсырмалар 

       Бірінші тапсырма

Мынадай логикаларды: білу үшін зерттеу, түсіну үшін білу, көмек көрсету үшін білу, көмек көрсету үшін түсінулерді ұстана отырып, әлеуметтік педагогика жұмысы жүйесіндегі болжамдау және диагностикалау функцияларының маңызы мен орнын анықтау

1. Тұлғаның, топтың, ұжымның, отбасы түрлерінің, тәрбиелеу ситуацияларының, отбасындағы өзара қарым –қатынастарын зерттеудің әдістерін сипаттау

 

       Екінші  тапсырма

       Баланың жеке қасиеттерін, оның қалыпты потенциалы мен "проблемалы өрісін", әлеуметтік статусын және оның отбасындағы ерекшеліктерін, референтті тұлғалардың позитивті  және негативті  әсерлерін зерттеудегі  мүмкін болатын әдістерді жасап шығару, бала дамуы мен әлеуметтенуіне микроаймақ инфрақұрылымының және басқа да әлеуметтік факторлардың әсерлерін анықтау. 

       Тапсырмаларды орындау.

1. Зерттеу тақырыбы бойынша психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді оқу; зерттеу объектісін анықтап, өз таңдауыңды негіздеу;
2. Зерттелушінің тұғалық, индивидуалдық-психологиялық ерекшеліктерін жеке бақылау әдістерін, психологиялық-педагогикалық әдістерді қолдана отырып, онымен әңгімелесіп, мектеп құжаттарын, медициналық карталарды пайдалана отырып анықтау;
3. Зерттелушінің денсаулық жағдайына, физикалық даму ерекшеліктеріне көңіл бөлу (жасына бойының, салмағының сәйкес келуі);
4. Тәрбиеленушіні әр түрлі іс-әрекет кезінде байқап көру:

       Оқу іс-әрекетіне қарым-қатынасы қандай (үлгерімі, білім деңгейі, оқу дағдыларын игеру деңгейі, оқудың негізгі мотивтерін білу, белгілі бір пәнге ерекше қызығу, есте сақтау қабылетінің ерекшелігі, ойлау және назарын сала білуі);

       Еңбек іс-әрекетінде қандай қарым-қатынаста  болады (еңбек дағдыларын игеру, қабілеттілігі, т,б,);

       Қандай іс-әрекетке тұрақты қызығушылығы бар;

       Қандай  да бір үйірме, секция, клубтарға  қатысады ма;

       Кәсіби  бағытталушылық байқалады ма (кәсіби мақсат, ориентация, болашақ мамандығын таңдау мотиві).

5. Бала отбасының ерекшеліктерін және берілген үлгідегі бағдарлама бойынша тәрбиелеуші потенциалды зерттеу:
1. Отбасы құрамы, отбасы құрылымы (толық, толық емес, бір балалы, көпбалалы, ажырасқан ата-аналы отбасы)
2. Отбасының тұрмыстық-тіршілік жағдайы (нормаларға жауап беретін өмір сүру аймағы, өмір сүру жағдайларының жақсартылуына мұқтаж, баланың бөлек бөлмесі бар, сабақ оқуға арналған бұрышы бар)
3. Отбасының материалды қатамасыз етілуі (қамтамасыз етілген, аз қамтылған)
4. Отбасындағы өзара қарым-қатынасының сипаты: отбасының үлкен мүшелерінің арасында (гармониялы, тұрақсыз, шиеленістік, жылдам шиеленістік, моральді емес, т.б.);

           Ата – аналар, отбасының  үлкен мүшелері мен баланың арасындағы қарым-қатынас (қамқор, достық, сенімділік, тең құқықтылық, толық өз бетінше болу, тәуелсіздік, бақылаусыздық, т.б.);

       Баланың отбасындағы жағдайы (өз бетінше әрекет жасауға қалдырылған, онымен ешкім қызықпайды, өзіне сенімсіз, ата –аналарымен болатын сұхбаттан қашады, өзін "Золушка" немесе "кумир" ретінде қиялдайды, үлкендердің ұрысының негізгі объекісі болып табылады);

       Баланың ата –анасына деген қарым-қатынасы (отбасыны қадірлейді, және ол үшін ата –ана даңқты, ата –анасына немқұрайлы немесе ұнатпай қарайды, отбасылық драманы өте қатты сезінеді, отбасындағы бір адам үшін ол баланың ауыртпалығы сезіледі (кім үшін және не үшін);

5. Отбасының қандай да бір мүшесінің мінез –құлқындағы ауытқушылықтың болуы (алкоголизм немесе наркомания т.б.). Осындай факторлардың балаға әсері;
6. Отбасы мүшелерінің баланың мінез –құлық құндылықтарына қарым-қатынасы;
7. Педагогикалық ағарту және білім беру жұмыстарының деңгейлері және отбасы мүшелерінің мәдени деңгейі ( отбасы қандай тұрақты педагогикалық баспаға  жазылып отырады, олардың үй кітапханасы бар ма, театр, филармония, кинотеатр сияқты мәдени орындарға барып тұрады ма, қандай әдебиеттерді оқиды, теледидар, магнитофон, радио, музыкалық аспаптары бар ма, т.б.);
8. Отбасының тәрбиелеуші потенциалы (жоғары, тұрақсыз немесе әлсіз):

       ата –аналардың психологиялық –педагогикалық әдебиеттерді білуі, тәрбиелеу жөніндегі  кітаптарға қызығушылықтың болуы;

       ата – ананың баланың оқу, еңбек сфераларының мазмұны мен ұйымдастырылуына қарым-қатынасы (үй тапсырмаларының орындалуы, отбасындағы еңбек міндеттерін атқару, бос уақытын өткізу);

       баланың тәртіп орындауын және соның жүзеге асырылуын ұйымдастыру мен оның формасы және бақылау;

       ата –аналардың балаларға талабының бірыңғайлығы, мадақтау өлшемі, және оны жазалау.

       баланың отбасындағы үлкен адамдардың жұмыстарына  қарым-қатынасы (мамандығына, қиындықтары  мен сәттіліктеріне);

9. Әлеуметтік факторлардың отбасы мен оның мүшелерінің әлеуметтенуіне әсер етуі.
6. Баланың отбасындағы, ұжымдағы, формалды емес қарым-қатынас сферасында (клуб, секция, көңіл көтеру және т.б.) әлеуметтік ұстанымын анықтау.

       Білім беру жүйесі қаншалықты бай болған сайын, әрбір оқушының отбасындағы, құрбы –құрдастарымен болған қарым-қатынаста, қоршаған ортамен нақты қарым-қатынастары арқылы жиналатын субъективті тәжірибелерге сүйене отырып, оның индивидуалды мүмкіндіктерін ашу оңайға соғады.

       Баланы  қоршап тұрған микроортаны белгілеу, және бала осы берілген әрбір сфера  іс-әрекетінде қандай әлеуметтік ұстаным ұстанатынын анықтау керек.

       Осы сфералардағы қарым-қатынастардың  біреуінің дезадаптациясы балаға кері жағынан өте қатты әсер етеді, сонымен қатар оның басқа сфералардағы сәттіліктерге қол жеткізуіне де әсерін тигізбей қоймайды. Дезадаптация барлық сфераларда  бір уақытта баланың тұлғалық өсуі кезінде проблемаларды қатар  алып жүреді.   

       Үшінші  тапсырма

       Зерттеулердің нәтижесінде алынған нәтижені өңдеп  шығу.

1. Жас өспірімнің қалыпты потенциалын анықтау керек. Қалыпты сапаларына оның бағдарымен сипаттама беру, ал жетіспеушіліктерді позитивті жоспарға енгізу керек. "Құндылық", "қызығушылық", "идеалдар" параметрлерін толтыру кезінде жүргізілген әдістердің анализіне көңіл аудару керек. Тұлғаның индивидуалды – психологиялық ерекшеліктерін зерттеу кезінде тұлғаның бағыттылығын, темпераменттің жетекші типін, өзін -өзі бағалаудың деңгейлерін анықтауға арналған әдістемелер көп көмектеседі.
2. Балада отбасындағы, үлкендермен, құрбы-құрдастарымен тұлғааралық қарым қатнас кезінде қандай да бір проблемалар туындайды ма және сол проблемалардың туындау себебі неде екенін анықтау. Баланың дамуында қандай да бір психологиялық немесе физиологиялық жетіспеушіліктер (төмен өзін-өзі бағалау, мінез-құлық акцентуациясы, жасына физикалық дамуының сәйкес келмеуі, көз көру қабілетінің төмендігі, есіту қабілетінің төмендігі, назар аудара білу қабілеті  бар ма) соған көңіл бөлу керек.
3. Социометрия әдісі арқылы немесе басқа да әдістер арқылы тұлғаның референтті адамдармен  қарым-қатынасын   (сыныпта, мектепте, отбасында, формалды емес қарым-қатынас кезінде) зерттеу керек. Бұл оқушының өзіндік "Менін" қалыптастыруында маңызды орын алатын, сонымен қатар бірқатар проблемалардың да туындауына да әсер ететін негізгі жағдай болып табылады. Осылардың ішінде біреулер позитивті, біреулер негативті болуы мүмкін.
4. Баланың "қарым – қатынас өрісін" анықтауға тырысу керек: сіздерді не біріктіріп тұр, сіздердің қандай жалпы тұстарыңыз бар. Бір –біріне сәйкес келетін жақтардың анықталуы сізге баламен ортақ тіл табысуға үлкен септігін тигізеді.